Công nhân ngành Than dễ mắc bệnh Bụi phổi Silic nghề nghiệp. Ảnh: laodongcongdoan.vn

bệnh Bụi phổi Silic nghề nghiệp - NHỮNG cách phòng tránh

Theo chuyên gia, Bệnh Bụi phổi Silic nghề nghiệp là căn bệnh tiến triển không hồi phục, để lại di chứng nặng nề mà người lao động (NLĐ) cần hiểu rõ và phòng tránh.

thế nào là bệnh bụi phổi silic nghề nghiệp

Bệnh Bụi phổi Silic (hay còn gọi là bệnh Bụi phổi Silic nghề nghiệp) là một bệnh do NLĐ hít phải bụi có chứa Silic tự do. Đây là bệnh tiến triển không hồi phục, thậm chí cả khi đã ngừng tiếp xúc với bụi. Nếu tiếp xúc với một lượng lớn bụi, có hàm lượng Silic tự do trong bụi cao, thì chỉ trong một thời gian ngắn, người tiếp xúc đã có thể phát sinh bệnh.

Bụi Silic phát sinh ra trong hoạt động như là nghiền đá, nghiền quặng, phun cát... Công nhân làm việc ở những nơi như là các mỏ, khu vực khai thác đá, đúc, xây dựng, ở các phân xưởng kính, gốm, các phân xưởng mài, phân xưởng nề có nguy cơ bị bệnh Bụi phổi Silic cao.

Công nhân làm việc tại các mỏ đá cũng tiềm ẩn nguy cơ cao mắc bệnh Bụi phổi Silic. Ảnh: laodongcongdoan.vn

Bệnh Bụi phổi Silic xảy ra khi cơ thể phản ứng lại trước sự tích tụ bụi Silic trong phổi. Khi người bệnh hít phải bụi Silic qua mũi hoặc miệng, các tinh thể này sẽ hoạt động như những lưỡi dao nhỏ trên phổi, tạo ra những vết cắt nhỏ và các mô sẹo ở phổi khiến phổi bị xơ hóa. Tình trạng này kéo dài khiến người bệnh bị khó thở, suy hô hấp, ở mức độ nặng có thể gây tử vong.

Bệnh Bụi phổi Silic được chia thành 3 nhóm, tùy thuộc vào nồng độ bụi Silic trong không khí mà người bệnh chẳng may hít phải.

Nhóm thứ nhất là bệnh Bụi phổi Silic cấp tính: Phát triển sau từ vài tuần đến vài năm tiếp xúc trực tiếp với bụi Silic tự do nồng độ cao. Bệnh tiến triển nhanh với tình trạng phổi bị viêm và xơ hóa rất nặng nên không cung cấp được oxy cho máu, gây ra tình trạng khó thở, suy hô hấp.

Nhóm thứ hai là bệnh Bụi phổi Silic mạn tính: Đây là dạng bệnh Bụi phổi Silic thường gặp nhất, xảy ra sau một thời gian dài (từ 10 đến 30 năm) tiếp xúc trực tiếp với bụi Silic ở nồng độ thấp. Bệnh nhân dễ bỏ qua các dấu hiệu của bệnh mặc dù tổn thương trên phổi có thể được phát hiện thông qua phim X-quang lồng ngực. Biểu hiện đặc trưng nhất của loại bệnh này là bụi silic gây xơ hóa phổi và phì đại các hạch bạch huyết ở lồng ngực, khiến người bệnh khó thở. Ngoài ra, phim chụp X - quang lồng ngực còn có thể thấy các tổn thương nốt mờ với đường kính dưới 10mm ở thùy trên của phổi.

Nhóm thứ ba là bệnh Bụi phổi Silic tiến triển: Là hậu quả của việc tiếp xúc với bụi Silic ở nồng độ cao liên tục trong khoảng 5 đến 10 năm. Theo đó, người bệnh bị viêm, xơ hóa phổi, đồng thời xuất hiện các triệu chứng nhanh hơn so với bệnh Bụi phổi Silic mạn tính. Những bệnh nhân này có nhiều nguy cơ phát triển các thể bệnh phức tạp trong tương lai như bệnh Bụi phổi Silic thể xơ hóa khối tiến triển.

Bên cạnh đó, còn một loại bệnh Bụi phổi Silic ít phổ biến hơn, như bệnh Bụi phổi Silic phức tạp để lại nhiều sẹo ở phổi, cùng với sự hình thành các nốt lớn hơn 1cm. Tình trạng có thể trở nên trầm trọng nếu người bệnh mắc thêm các bệnh phổi khác như nấm phổi, lao, nhiễm vi khuẩn lao không điển hình và ung thư phổi.

những lưu ý

Bệnh Bụi phổi Silic là kết quả của quá trình xơ hóa phổi. Thể loại và mức độ bệnh phụ thuộc vào nồng độ và thời gian tiếp xúc với bụi, có thể mãn tính hoặc cấp tính. Giai đoạn muộn có thể dẫn đến các rối loạn làm mất khả năng lao động và muộn nữa là tử vong. Nguyên nhân tử vong thường do các biến chứng như là lao phổi, phổi bị xơ hóa và khí thũng, suy tim phải.

Các triệu chứng của bệnh Bụi phổi Silic thường mất nhiều năm để phát triển và người bệnh có thể không nhận thấy bất kì vấn đề nào. Điều đáng lo ngại nữa là các triệu chứng của bệnh cũng có thể tiếp tục trở nên tồi tệ hơn, ngay cả khi người công nhân đã chuyển sang công việc khác, không còn tiếp xúc với bụi Silic nữa.

Các dấu hiệu đầu tiên của bệnh Bụi phổi Silic có thể là ho dai dẳng, thỉnh thoảng kèm theo đờm, khó thở, hụt hơi.

Lâu dần khi bệnh nặng sẽ xuất hiện thêm các triệu chứng khác bao gồm: Biểu hiện sốt; ho khạc, đờm có màu đen (đặc biệt hay gặp ở công nhân ngành than); cơ thể mệt mỏi; sụt cân bất thường; ngực cảm thấy đau, khó chịu, tức ngực; đổ mồ hôi về đêm; môi chuyển màu xanh xao; chân sưng phù; suy hô hấp. Khi bệnh ở giai đoạn cấp tính: Bệnh nhân bị khó thở đột ngột, tiến triển nhanh kèm theo sốt, có thể bị tử vong nhanh chỉ trong vòng vài tháng.

Nơi nào bụi có hàm lượng Silic tự do cao hay những công nhân phun cát đánh bóng, làm sạch, xay khoáng sản (như là thạch anh), NLĐ cần phải khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

Trước hết, người mắc bệnh hãy ngừng hút thuốc lá vì nó làm cho tổn thương phổi thậm chí còn tồi tệ hơn. Tránh khói thuốc và các khu vực có nhiều khói bụi, ô nhiễm không khí và các chất gây dị ứng.

Khi xuất hiện các triệu chứng của bệnh thì NLĐ có thể khám các chuyên khoa Hô hấp của các bệnh viện. Các phòng khám bệnh nghề nghiệp gần như phủ kín khắp 62 tỉnh thành. Tốt nhất đến phòng khám nghề nghiệp các Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh, thành phố. Các bác sĩ thường sẽ lưu ý đến bệnh nghề nghiệp hơn. Và nếu có điều kiện thì tốt nhất là đến thăm khám tại khoa Bệnh phổi nghề nghiệp của Bệnh viện Phổi Trung ương.

Trên cơ sở những dấu hiệu lâm sàng, bác sĩ sẽ thăm khám kỹ lưỡng, thực hiện một số xét nghiệm trước khi chẩn đoán người đó có bị bệnh Bụi phổi Silic hay không. Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ hỏi về tình trạng hô hấp của người nghi mắc bệnh, cả khi nghỉ ngơi và khi hoạt động thể lực. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng sẽ hỏi chi tiết về quá trình làm việc của người nghi mắc bệnh để xác định thời gian và mức độ tiếp xúc với bụi Silic.

Khi đến khám, NLĐ nên chuẩn bị những thông tin sau: Các triệu chứng liên quan đến hô hấp và khoảng thời gian bắt đầu xuất hiện; những phương pháp từng áp dụng để điều trị các triệu chứng này; những công việc đã và đang làm, làm trong thời gian bao lâu, tính chất của từng công việc...; những chất đã tiếp xúc tại nơi làm việc và có đeo thiết bị bảo hộ trong lúc làm hay không; có hút thuốc lá lâu năm không.

Ngoài ra, NLĐ cũng cần cung cấp cho bác sĩ hồ sơ y tế cũ, bao gồm phim chụp X - quang phổi, phim chụp CT... Sau khi khám, bác sĩ sẽ chỉ định làm một số kiểm tra cận lâm sàng nếu nghi ngờ người đến khám bị bệnh Bụi phổi Silic như là chụp X - quang phổi hoặc CT phổi, đo chức năng hô hấp, xét nghiệm đờm, nội soi phế quản, hay là sinh thiết phổi...

Nếu chẳng may mắc bệnh, NLĐ cần lạc quan vì tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, theo đuổi sở thích, thú vui riêng và luôn lạc quan.