Nhiều người dân, lao động của tỉnh Bắc Kạn đã có sự thay đổi rõ rệt về nhận thức sử dụng vật liệu thân thiện, an toàn với sức khỏe và môi trường nhờ sự hỗ trợ của APHEDA và Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh.

Bắc Kạn là tỉnh miền núi nằm ở trung tâm nội địa vùng Đông Bắc Bắc Bộ. Người đồng bào dân tộc ở đây chiếm đa số với dân tộc Tày (165.055 người, chiếm 52,58%); dân tộc Nùng (28.709 người, chiếm 9,15%); dân tộc Dao (56.063 người, chiếm 17,86%); dân tộc Mông (22.607 người, chiếm 7,20%), dân tộc Sán Chay (1.680 người, chiếm 0,54%); dân tộc khác có 2.176 người (chiếm 0,69%).

Vùng đồng bào dân tộc thiểu số nói chung và tỉnh Bắc Kạn nói riêng tồn tại một số vấn đề liên quan đến môi trường cần giải quyết sớm. Nhất là người dân chưa nắm được đầy đủ thông tin và chính sách bảo vệ môi trường để kịp thời thay đổi nhận thức, hành vi của mình, cùng hành động để tạo sự chuyển biến tích cực trong công tác bảo vệ môi trường.

người dân chưa hiểu về những nguy cơ...

Môi trường ở miền núi nói riêng và tỉnh Bắc Kạn nói chung đang tồn tại những vấn đề ô nhiễm liên quan đến sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi, chịu ảnh hưởng bởi thuốc trừ sâu, diệt cỏ, kích thích. Tuy nhiên, người dân còn ít nhiều xao nhãng vấn đề ô nhiễm và cần được truyền thông nâng cao nhận thức. Trong các vấn đề về môi trường thì chất thải rắn, đặc biệt là tấm lợp có chứa amiăng đang là vấn đề đáng ngại nhất.

Tổ chức Y tế thế giới thống kê, mỗi năm có hơn 100.000 người tử vong do các bệnh liên quan phơi nhiễm amiăng và 1,5 triệu người phải sống chung với bệnh tật do amiang gây ra. 80% các trường hợp ung thư trung biểu mô có liên quan đến amiang và cứ thêm 1 kg amiăng được sử dụng trên bình quân đầu người một năm thì số trường hợp mắc ung thư tăng gấp 2,4 lần.

Mặc dù vậy, Việt Nam hiện là một trong 7 nước đứng đầu thế giới về sử dụng amiang trắng, đơn thuần nhập khẩu. Số liệu báo cáo năm 2020 cho thấy, Việt Nam nhập khẩu và tiêu thụ khoảng 20.000 tấn amiăng trắng, được sử dụng nhiều nhất trong sản xuất tấm lợp amiăng - xi măng (chiếm trên 95%).

Đồng bào dân tộc thiểu số ở Bắc Kạn cũng như đồng bào dân tộc thiểu số ở một số tỉnh, thành phố khác còn có thói quen sử dụng tấm lợp fibro - xi măng để lợp mái nhà. Đây là một thói quen cần được tác động, thay thế. Bên cạnh đó, môi trường sống của đồng bào còn nhiều vấn đề cần được quan tâm, hỗ trợ để cải thiện nhằm giúp bà con có cuộc sống an toàn hơn.

8 hộ gia đình đồng bào Dao ở thôn Vằng Kheo, xã Mỹ Phương, huyện Ba Bể nằm trong tổng số 33 hộ gia đình được tổ chức APHEDA hỗ trợ thay thế tấm lợp fibro - xi măng bằng mái lợp tôn. Từ năm 2022 trở về trước, họ sống những căn nhà gỗ ghép, nền xi măng, xung quanh là chuồng gà, chuồng lợn, rãnh thoát nước thải chăn nuôi… và mái nhà lợp bằng tấm lợp fibro - xi măng. Sống ở xa đường lớn, tự cung, tự cấp, họ chưa khi nào nghĩ rằng, một ngày gia đình mình sẽ được hỗ trợ thay thế tấm lợp miễn phí.

Ngoài 8 hộ dân ở thôn Vằng Kheo, được sự đồng ý của UBND tỉnh Bắc Kạn, Tổ chức MISEREOR, ASEA (Cơ quan An toàn và giảm thiểu Amiăng của Chính phủ Úc) và Tổ chức Nhân dân Úc vì y tế, giáo dục và phát triển hải ngoại - APHEDA đã phối hợp với Hội Liên Hiệp Phụ nữ tỉnh khảo sát, hỗ trợ sử dụng tấm lợp an toàn, thân thiện với môi trường thay thế tấm lợp fibro - xi măng cho 25 hộ gia đình ở các huyện Chợ Đồn, Ngân Sơn, và Chợ Mới.

Tổng số 33 hộ gia đình được hỗ trợ sửa chữa thay thế tấm lợp an toàn, thân thiện với môi trường, với kinh phí 1.056 triệu đồng.

Cùng nghĩ, cùng làm, cầm tay chỉ việc để thay đổi nhận thức người dân

Một cán bộ của Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn cho biết:

“Chúng tôi nhận thấy việc hỗ trợ truyền thông nâng cao nhận thức về môi trường, sức khỏe cho người dân rất cần thiết. Bởi lẽ, người dân vẫn có thói quen sử dụng vật liệu chưa thân thiện với môi trường cũng như sản xuất còn gây ô nhiễm môi trường. Chúng tôi đã phối hợp triển khai, chỉ đạo đến các cấp hội. Với sự hỗ trợ của tổ chức APHEDA, chúng tôi tổ chức được hơn 10 lớp tập huấn với gần 1.000 người dân tham gia”.

Trẻ em ở thôn Vằng Kheo, xã Mĩ Phương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Ảnh: ThC

Tổ chức APHEDA và các cấp Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn đã đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân bảo vệ môi trường, sử dụng vật liệu an toàn, thân thiện với môi trường, hỗ trợ một số hộ gia đình thay thế mái lợp fibro - ximăng bằng tấm lợp an toàn, thân thiện với môi trường để cải thiện điều kiện sống.

Để thay đổi nhận thức đã ăn sâu trong suy nghĩ của người dân tộc Dao, Tày, các cán bộ của APHEDA, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn đã không ngần ngại bám địa bàn, đến tận nhà các hộ gia đình ở các huyện Chợ Đồn, Ngân Sơn, Ba Bể, trực tiếp hướng dẫn, vận động người dân thay đổi thói quen để bảo vệ môi trường sống an toàn hơn.

Người dân được APHEDA hướng dẫn xử lý tấm lợp fibro - xi măng. Ảnh: ThC

Trong quá trình vận động, cán bộ của APHEDA và Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn đã giám sát chặt chẽ việc tuân thủ hướng dẫn về tháo dỡ, xử lý tấm lợp fibro xi măng cũ, không tái sử dụng, không làm phát tán bụi v.v…để đảm bảo an toàn cho sức khoẻ và môi trường.

Không chỉ vận động trực tiếp các hộ dân liên quan, APHEDA và Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn còn phổ biến kiến thức liên quan đến vật liệu an toàn tại địa phương, cung cấp các kỹ năng tuyên truyền cho cán bộ chính quyền xã, Hội Phụ nữ và các ban ngành của 09 xã; đại diện Hội Liên hiệp Phụ nữ 03 huyện dự án (Chợ Đồn, Ngân Sơn, Ba Bể).

Cán bộ nòng cốt được trang bị kiến thức về “Biện pháp bảo vệ sức khoẻ khi sử dụng vật liệu xây dựng không an toàn” có nội dung bao quát, toàn diện, đầy đủ các mặt liên quan đến tấm lợp có chứa amiăng; vật liệu xây dựng an toàn và không an toàn, trong đó có amiăng ảnh hưởng đến sức khoẻ như thế nào. Từ đó mỗi cán bộ nòng cốt có kỹ năng và kiến thức để vận động bà con làm theo.

Lớp tập huấn cho cán bộ nòng cốt. Ảnh: ThC

Với sự nỗ lực của APHDEDA và các cấp Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Băc Kạn, người dân đã dần thay đổi nếp sinh hoạt, tập quán sản xuất, cũng như sử dụng vật liệu an toàn hơn.

“Qua các chương trình tập huấn, phổ biến kiến thức của Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn, người dân bước đầu có hiểu biết về vật liệu xây dựng không thân thiện với môi trường, quan tâm hơn đến vấn đề sức khỏe của bản thân và gia đình” - bà Hoàng Thị Ngân - Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn chia sẻ.

Đại diện APHEDA họp với Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn. Ảnh: ThC

Ông Đỗ Văn Đại - Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền, Uỷ ban Dân tộc cho biết: "Trước đây lịch sử do điều kiện kinh tế khó khăn nên các hộ nghèo đa số các gia đình sử dụng tấm lợp amiăng để lợp nhà, công trình phụ.

Một mái nhà đang được thay thế tấm lợp fibro - xi măng bằng tấm lợp tôn. Ảnh: ThC

Ngày nay, điều kiện kinh tế thay đổinhiều nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước. Người dân sẵn sàng tiếp nhận, đón nhận các vật liệu bền, đẹp, an toàn với môi trường hơn. Nếu được nhận thức đầy đủ, họ sẽ làm mới mà không sử dụng tấm lợp có chứa amiăng".

Bà Liệu cùng con gái, cháu gái trong căn nhà lợp mái tôn. Ảnh: ThC

Niềm vui của người dân khi được sống trong căn nhà có mái lợp an toàn hơn. Ảnh: ThC

“Nhà tôi giờ sạch sẽ và mát lắm. Tôi rất vui mong muốn APHEDA tiếp tục hỗ trợ con tôi đang là công nhân làm việc xa nhà, thay thế tấm lợp fibro - xi măng để đảm bảo sức khỏe. Tôi cũng đã nói chuyện với các con gái của mình để vận động gia đình cùng cố gắng thay thế mái lợp bằng vật liệu an toàn hơn” - bà Liệu (xã Quảng Bạch, huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn) cho biết.