Công tác nghiên cứu về điều kiện, môi trường làm việc có vai trò rất quan trọng nhằm cải thiện sức khỏe của NLĐ. Từ vụ việc NLĐ của Công ty TNHH Châu Tiến (Nghệ An) mắc bệnh bụi phổi, Viện Khoa học ATVSLĐ (Tổng LĐLĐ Việt Nam) đã xác định những vấn đề trọng tâm cần tập trung nghiên cứu trong thời gian tới.

Phóng viên Tạp chí Lao động và Công đoàn đã có cuộc trao đổi với đồng chí Nguyễn Anh Thơ - Viện trưởng Viện Khoa học ATVSLĐ liên quan tới nội dung này.

- Xin đồng chí cho biết, xét về tổng quan, trong thời gian tới, những vấn đề cấp bách về ATVSLĐ và chăm sóc sức khỏe NLĐ cần giải quyết ở tầm quốc gia là gì?

- Đến năm 2030, những vấn đề cấp bách về ATVSLĐ và chăm sóc sức khỏe NLĐ cần giải quyết, như: ngăn chặn sự gia tăng tai nạn lao động, đặc biệt là các vụ tai nạn nghiêm trọng làm chết nhiều người trong lĩnh vực xây dựng, khai khoáng, hóa chất, hóa dầu, đặc biệt trong bối cảnh phục hồi sau đại dịch COVID-19; tăng cường giám sát ô nhiễm môi trường lao động, từng bước cải thiện điều kiện lao động, chăm sóc và nâng cao sức khỏe NLĐ, xây dựng văn hóa ATLĐ, nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, đặc biệt các doanh nghiệp hoạt động trong các chuỗi cung ứng thuộc các lĩnh vực xuất khẩu trọng điểm; nâng cao nhận thức của người sử dụng lao động và NLĐ, đặc biệt khu vực làng nghề, khu vực nông nghiệp, trong doanh nghiệp vừa và nhỏ, về việc bảo đảm ATVSLĐ, gắn kết với ý thức bảo vệ môi trường, sức khỏe cộng đồng, việc làm thỏa đáng và sự phát triển bền vững.

Cường độ lao động ngày càng cao do mức độ cạnh tranh ngày càng quyết liệt, đặc biệt là sau khi Việt Nam tham gia các Hiệp định Thương mại thế hệ mới, như Hiệp định tiến bộ, toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CTTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Châu Âu (EVFTA)... và đặc biệt trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0.

Tất cả điều đó kéo theo khả năng gia tăng tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp nếu công tác đảm bảo ATVSLĐ không làm tốt nhất có thể. Số liệu thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho thấy số lượng các vụ tai nạn nghiêm trọng giai đoạn 2011 - 2021 không ngừng tăng lên đã chứng minh điều đó.

- Thưa đồng chí, được biết, công tác nghiên cứu về điều kiện, môi trường làm việc có vai trò rất quan trọng nhằm cải thiện sức khỏe của NLĐ. Từ vụ việc 62 công nhân mắc bệnh Bụi phổi đã và đang làm việc tại Công ty Châu Tiến (Nghệ An), Viện Khoa học ATVSLĐ xác định những vấn đề trọng tâm cần tập trung nghiên cứu trong thời gian tới là gì? Từ đó, có những đề xuất về cải thiện môi trường và điều kiện lao động thế nào?

- Về tổng thể và dài hạn, các nhiệm vụ khoa học, công nghệ về ATVSLĐ, chăm sóc sức khỏe NLĐ phải triển khai đó là: Xây dựng các nền tảng công nghệ, chuyển đổi số các hoạt động ATVSLĐ, chăm sóc khỏe khỏe, tư vấn và cung cấp dịch vụ; nghiên cứu tập trung vào các giải pháp quản lý, xây dựng mô hình “An toàn, chăm sóc khỏe NLĐ”; tư vấn áp dụng các hệ thống quản lý tiên tiến, như ISO 45001-2018, các mô hình quản trị an toàn mới, như: đánh giá rủi ro định lượng, phát triển dịch vụ kiểm toán an toàn; thay đổi quản trị Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp theo hướng đầu tư cho công tác nghiên cứu ứng dụng các giải pháp ATVSLĐ, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho NLĐ, phục hồi chức năng lao động;

Bên cạnh đó, hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn của Việt Nam phù hợp với tình hình mới và đẩy nhanh tốc độ hài hòa với các tiêu chuẩn quốc tế; các giải pháp công nghệ giám sát an toàn đối với các hệ thống công nghệ, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về ATVSLĐ, ô nhiễm môi trường lao động bằng công nghệ tự động, số hóa; nghiên cứu bổ sung các bệnh nghề nghiệp mới vào danh mục bệnh nghề nghiệp, nghiên cứu tổng quan và chuyên sâu về tâm sinh lý lao động, sức khỏe tâm thần, đặc biệt là yếu tố tâm lý xã hội và vấn đề sức khỏe tâm thần, stress tại nơi làm việc đặc biệt trong thời kỳ hậu đại dịch COVID-19;

Đồng thời, áp dụng thành tựu khoa học kỹ thuật trong xây dựng cơ sở dữ liệu về các ca bệnh, chăm sóc sức khỏe tâm thần cho NLĐ, tạo động lực cho họ trong bối cảnh đại dịch. Thời gian tới, cần tập trung đánh giá, dự đoán và chuẩn bị cho những thách thức và cơ hội mà công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ đem lại cho lĩnh vực ATVSLĐ.

- Theo đồng chí, các cấp công đoàn có vai trò như thế nào trong việc cải thiện điều kiện, môi trường làm việc?

- Trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay, với việc bùng nổ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, dịch chuyển đầu tư vào sản xuất công nghiệp tập trung, sản xuất các sản phẩm công nghệ cao, việc Việt Nam thực thi các hiệp định thương mại thế hệ mới, đặt ra những yêu cầu cấp thiết cần phải chăm sóc sức khỏe tốt hơn, toàn diện hơn tại nơi làm việc, từ nhà đến chỗ làm, từ doanh nghiệp, ra cộng đồng xã hội.

- Thưa đồng chí, trong giai đoạn tới, công tác ATVSLĐ phải đối diện với những khó khăn, thách thức như thế nào?

- Công tác ATVSLĐ ở Việt Nam trong giai đoạn tới đối diện với nhiều khó khăn, thách thức như: với sự phát triển mạnh mẽ của các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, nhu cầu cao về nguồn cung ứng lao động cùng với máy, thiết bị, công nghệ mới nhưng NLĐ chưa được đào tạo, chuẩn hóa kỹ năng công nghiệp sẽ tiềm ẩn nguy cơ về mất ATVSLĐ.

Xu thế phát triển mạnh các ngành công nghiệp năng lượng, cơ khí chế tạo, luyện kim, hoá chất, phân bón, vật liệu và sự gia tăng sử dụng điện trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa làm tăng nguy cơ mất ATVSLĐ và ô nhiễm môi trường lao động.

Các làng nghề, khu vực kinh tế hộ gia đình với thiết bị, công nghệ lạc hậu, chưa được cải thiện, lao động thủ công, hiểu biết của NLĐ hạn chế gây áp lực mạnh cho công tác ATVSLĐ; sự chuyển dịch một lượng lớn lao động từ khu vực nông nghiệp sang khu vực công nghiệp chưa qua đào tạo với trình độ tay nghề thấp, chưa có tác phong công nghiệp.

Quá trình phát triển công nghiệp hóa với sự phát triển mạnh về nhà máy sản xuất cùng đô thị hóa với sự phát triển mạnh về xây dựng cơ bản sẽ càng làm tăng nguy cơ về mất ATVSLĐ.

- Với thực tế đó, chúng ta cần phải làm gì để nâng cao nhận thức của cộng đồng xã hội và mỗi người dân về điều kiện làm việc và môi trường làm việc an toàn, thưa đồng chí?

- Hiện nay, việc đầu tư nguồn lực của doanh nghiệp cho công tác ATVSLĐ, phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp vẫn còn khiêm tốn, nhất là ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong khi hệ thống công nghệ, thiết bị đã được nhiều doanh nghiệp nhập khẩu hàng chục năm nay, chủ yếu nhập công nghệ, thiết bị sản xuất chính, lược bớt các công nghệ, thiết bị ATVSLĐ. Đây là vấn đề cần được đánh giá kỹ, khoa học để có những giải pháp, biện pháp tổng thể từ chính sách, quản lý đến tổ chức triển khai, thực hiện trước mắt và cả lâu dài.

Đoàn công tác của Tổng LĐLĐ Việt Nam đến thăm anh Hoàng Văn Sơn tại nhà riêng ở xóm 1, xã Nghi Hưng, huyện Nghi Lộc - Ảnh: MAI LIỄU.

Công tác thông tin, tuyên truyền về ATVSLĐ mới tác động chủ yếu đến các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh quy mô lớn, tập trung ở các khu công nghiệp, khu chế xuất, chưa triển khai sâu rộng đến nhóm doanh nghiệp vừa, nhỏ, siêu nhỏ, các làng nghề truyền thống.

Việc huấn luyện, quan trắc môi trường lao động còn mang tính hình thức, chưa tuân thủ nguyên tắc đo lường và kiểm soát yếu tố có hại, thiếu quy trình, quy định chi tiết cũng dẫn tới cách triển khai quan trắc môi trường lao động thiếu nhất quán, giảm sự tin cậy của kết quả quan trắc môi trường lao động; khám, chuẩn đoán, giám định và điều trị BNN còn rất hạn chế gây ảnh hưởng đến quyền lợi của NLĐ làm việc trong môi trường nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.

Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát về ATVSLĐ còn thiếu sâu sát, chưa phát hiện kịp thời các vi phạm, nguy cơ mất an toàn hoặc có phát hiện nhưng việc xử lý chưa nghiêm; thiếu cương quyết trong việc yêu cầu người lao động thực hiện đúng, đủ quy chuẩn, tiêu chuẩn và quy trình, quy định, biện pháp kỹ thuật an toàn.

Do đó, thời gian tới các cấp công đoàn cần phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền, người sử dụng lao động làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền, huấn luyện về ATVSLĐ; phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của mạng lưới ATVSLĐ, vận động đông đảo công nhân, viên chức, lao động phát huy sáng kiến, tự cải thiện điều kiện làm việc. Quan tâm thực hiện các đề tài khoa học về ATVSLĐ làm cơ sở khoa học cho Tổng LĐLĐ Việt Nam tham gia với Đảng, Nhà nước các vấn đề về chủ trương, chính sách, pháp luật về ATVSLĐ; coi hoạt động phòng ngừa là biện pháp ưu tiên hàng đầu trong ATVSLĐ; tích cực tham gia xây dựng văn hóa an toàn trong sản xuất, công tác; tăng cường năng lực đối thoại, thương lượng về ATVSLĐ.

- Xin cảm ơn đồng chí vì những trao đổi này!

Video: Hà Vy - Nam Nguyên.