PHÁT HUY VAI TRÒ, TRÁCH NHIỆM CỦA TỔ CHỨC công đoàn trong công tác atvslđ

Xác định công tác đảm bảo an toàn và sức khỏe, cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động là nhiệm vụ quan trọng và hàng đầu của tổ chức Công đoàn, đặc biệt là sau khi Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 29-CT/TW và Quốc hội ban hành Luật An toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ), Đảng đoàn Tổng LĐLĐ Việt Nam đã ban hành Chương trình hành động số 05-CTr/ĐĐTLĐ ngày 10/01/2014 và Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam đã ban hành Kế hoạch số 03/KH-TLĐ ngày 13/01/2014 triển khai thực hiện Chỉ thị số 29-CT/TW đến các cấp công đoàn. Từ đó đến nay, Ban Chấp hành và Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và hướng dẫn công tác ATVSLĐ đến các cấp công đoàn. Trong đó, Ban Chấp hành Tổng LĐLĐ Việt Nam đã ban hành 01 Nghị quyết chuyên đề về công tác ATVSLĐ (Nghị quyết số 10c/NQ-BCH ngày 12/01/2017) về “Nâng cao hiệu quả công tác ATVSLĐ của tổ chức công đoàn trong tình hình mới”; Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam đã ban hành Chỉ thị số 01/CT-TLĐ ngày 03/3/2017 về việc tiếp tục đẩy mạnh phong trào ‘Xanh - Sạch - Đẹp, Bảo đảm ATVSLĐ” trong tình hình mới.

Nghị quyết Đại hội XII Công đoàn Việt Nam (tháng 9/2018) tiếp tục quán triệt cụ thể hóa Chỉ thị 29-CT/TW và xác định ATVSLĐ là một trong những nhiệm vụ quan trọng của tổ chức Công đoàn, có liên quan đến sức khỏe, tính mạng của người lao động. Triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XII Công đoàn Việt Nam, Ban Chấp hành Tổng LĐLĐ Việt Nam đã ban hành Chương trình số 2494/CTr-TLĐ ngày 19/12/2018 về “Nâng cao hiệu quả việc thực hiện các nhiệm vụ đại diện cho người lao động, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, giai đoạn 2018 - 2023” trong đó có nội dung về ATVSLĐ; Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam đã ban hành Kế hoạch số 73/KH-TLĐ ngày 19/9/2019 về việc triển khai các nhiệm vụ Công đoàn tham gia cải thiện điều kiện và môi trường làm việc, giảm thiểu tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp giai đoạn 2019 - 2023. Trong 10 năm qua, thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình, các cấp công đoàn đã triển khai công tác ATVSLĐ trên một số mặt sau:

Hoạt động thông tin, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về ATVSLĐ được các cấp công đoàn quan tâm, tạo sự chuyển biến rõ rệt trong nhận thức của người lao động, người sử dụng lao động và cộng đồng về ATVSLĐ. Hình thức tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật ATVSLĐ ngày càng đa dạng, đổi mới bằng các hình thức trực quan, sinh động, nội dung phong phú, tập trung vào các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh và người lao động làm việc trong môi trường, điều kiện có nguy cơ cao về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.

Hằng năm, Tổng LĐLĐ Việt Nam và các cấp công đoàn phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan liên quan và người sử dụng lao động tổ chức phát động và hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia về ATVSLĐ, phòng, chống cháy nổ (từ năm 2016 trở về trước) và Tháng hành động về ATVSLĐ kết hợp Tháng Công nhân hằng năm (từ năm 2017 đến nay). Từ năm 2020, Tháng Công nhân và Tháng hành động về ATVSLĐ diễn ra trong bối cảnh khá đặc biệt, tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, tác động lớn đến tình hình kinh tế - xã hội của đất nước và việc làm, thu nhập, đời sống, an toàn, sức khỏe của người lao động. Để tập trung nguồn lực, tăng cường sự phối hợp giữa ngành Lao động - Thương binh và Xã hội và tổ chức Công đoàn, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội và Tổng LĐLĐ Việt Nam đã sáng kiến phối hợp tổ chức chung Lễ phát động Tháng hành động về ATVSLĐ, Tháng Công nhân; có Công văn liên tịch đề nghị UBND các tỉnh, thành phố, bộ, ngành phối hợp tổ chức Tháng Công nhân và Tháng hành động về ATVSLĐ tại địa phương, ngành. Tổng LĐLĐ Việt Nam và các cấp công đoàn kịp thời tập trung triển khai quyết liệt các giải pháp vừa đảm bảo an toàn cho người lao động tại nơi làm việc, vừa ổn định việc làm, thu nhập, hỗ trợ đoàn viên, người lao động gặp khó khăn do mất việc, giảm việc, ngừng việc, đặc biệt là công nhân nữ đang mang thai, nuôi con nhỏ, công nhân bị ốm đau, bệnh tật. Trong Tháng hành động về ATVSLĐ, nhiều diễn đàn đối thoại trực tiếp giữa cơ quan chức năng, tổ chức Công đoàn, người sử dụng lao động và người lao động về ATVSLĐ đã được thực hiện góp phần thúc đẩy xây dựng văn hóa an toàn lao động, nâng cao ý thức, trách nhiệm của cả người lao động, người sử dụng lao động về chủ động phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, cải thiện điều kiện làm việc, môi trường lao động.

Trong 10 năm (từ 2013 đến 2022), các cấp công đoàn đã in ấn, phát hành 51.438.143 tờ rơi, băng rôn, khẩu hiệu, áp phích, tranh, áp phích tuyên truyền; 33.500 cuốn sổ tay An toàn vệ sinh tới người lao động và an toàn vệ sinh viên; 59.826 bản tin, phóng sự, tọa đàm, hội thảo, phỏng vấn, tin bài về ATVSLĐ; các báo, tạp chí của hệ thống công đoàn, của các bộ, ngành, địa phương; đài phát thanh, truyền hình Trung ương và địa phương. Công tác thông tin, tuyên truyền của hệ thống công đoàn từ Trung ương đến địa phương đã tập trung vào việc phản ánh các mô hình tốt, những tập thể, cá nhân tiêu biểu, có sáng kiến trong lĩnh vực ATVSLĐ, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm, thúc đẩy phong trào thi đua về ATVSLĐ, đưa tin, phản ánh kịp thời, công khai các vụ việc vi phạm, xảy ra tai nạn lao động, sự cố xảy ra trong quá trình làm việc.

Công tác tập huấn, nâng cao nhận thức, kỹ năng làm việc ATVSLĐ cho người lao động, an toàn vệ sinh viên

Hằng năm, các cấp công đoàn đã chủ động phối hợp với cơ quan chức năng, chuyên môn, người sử dụng lao động tổ chức tập huấn, huấn luyện về ATVSLĐ cho người lao động và an toàn vệ sinh viên. 10 năm qua, các cấp công đoàn đã tổ chức/phối hợp tổ chức 191.481 cuộc/lớp tập huấn cho 12.977.110 lượt người lao động và an toàn vệ sinh viên. Nội dung tập huấn, huấn luyện đã chú trọng hơn vào các yếu tố nguy hiểm, yếu tố có hại, nguy cơ mất an toàn lao động, các biện pháp làm việc bảo đảm ATVSLĐ và các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 vào thời điểm 2020 - 2022, dịch Covid-19 bùng phát.

Công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học-công nghệ về ATVSLĐ, cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động được các cấp công đoàn đẩy mạnh, đã có trên 266.000 công trình, sáng kiến, đề tài liên quan đến ATVSLĐ được thực hiện; nhiều sáng kiến đã góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động, làm lợi về kinh tế nhiều ngàn tỷ đồng. Giai đoạn 2013 - 2023, Viện Khoa học ATVSLĐ đã và đang triển khai thực hiện 167 đề tài nghiên cứu khoa học và công nghệ các cấp, các nghiên cứu tập trung vào điều kiện làm việc, các nguy cơ rủi ro ở các ngành nghề, lĩnh vực có nguy cơ cao về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; phát hiện bệnh nghề nghiệp, đánh giá, dự báo tác hại nghề nghiệp đến sức khỏe người lao động, các giải pháp phòng ngừa, chăm sóc sức khỏe người lao động, các giải pháp bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động và bảo vệ môi trường, hầu hết các đề tài nghiên cứu đều cho kết quả có tính ứng dụng, có giá trị thực tiễn, được các cơ sở áp dụng.

Hoạt động hợp tác quốc tế về ATVSLĐ được thực hiện thống nhất trong toàn hệ thống công đoàn theo quy chế quản lý hoạt động đối ngoại. Giai đoạn 2013 - 2022, Tổng LĐLĐ Việt Nam đã chủ động, tăng cường trao đổi hợp tác với các tổ chức quốc tế như: Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), Tổ chức ATVSLĐ khu vực châu Á Thái Bình Dương (APOSHO), Hiệp hội An toàn và Sức khỏe công nghiệp Nhật Bản (JISHA), cơ quan ATVSLĐ Hàn Quốc (KOSHA), Viện nghiên cứu lao động và sức khỏe Thụy Sĩ (IST), Tổ chức Nhân dân về Y tế, Giáo dục và Phát triển hải ngoại Australia (APHEDA), Công đoàn Công nghiệp và Sản xuất toàn cầu (IndustriALL), Mạng lưới Công đoàn quốc tế khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (Uni APRO). Những hoạt động hợp tác về ATVSLĐ nêu trên đã giúp Công đoàn Việt Nam tranh thủ được kinh nghiệm, kỹ năng, nguồn lực và chuyên gia để thực hiện tốt hơn công tác ATVSLĐ, góp phần phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, cải thiện điều kiện lao động cho người lao động.

Phát động phong trào quần chúng làm công tác ATVSLĐ: nhận thức đầy đủ về vai trò to lớn của quần chúng lao động có tác động đến hiệu quả của công tác ATVSLĐ, Tổng LĐLĐ Việt Nam và các cấp công đoàn đã chủ động phối hợp với chính quyền, chuyên môn đồng cấp, người sử dụng lao động tổ chức triển khai thực hiện và phát động phong trào quần chúng làm công tác ATVSLĐ, trọng tâm là phong trào “Xanh - Sạch - Đẹp, Bảo đảm ATVSLĐ”. Nhiều nội dung của phong trào được cụ thể hoá phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, ngành, cơ sở. Bên cạnh việc phát động các phong trào thi đua, các cấp công đoàn đã tích cực hướng dẫn và chỉ đạo hoạt động mạng lưới an toàn vệ sinh viên tại doanh nghiệp. Hiện nay, theo báo cáo có 27.111 doanh nghiệp thành lập mạng lưới an toàn, vệ sinh viên với 276.137 an toàn, vệ sinh viên. Mạng lưới an toàn, vệ sinh viên ngày càng được phát huy, nhiều an toàn, vệ sinh viên đã phát hiện, kiến nghị kịp thời các nguy cơ gây mất an toàn lao động, hầu hết các kiến nghị được giải quyết góp phần ngăn ngừa tai nạn lao động và sự cố đáng tiếc xảy ra. Khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát, các an toàn, vệ sinh viên tại các tổ sản xuất trong các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh là thành viên nòng cốt của Tổ an toàn Covid tham gia vào việc giám sát, đôn đốc việc thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 tại nơi làm việc.

Các phong trào thi đua do các cấp công đoàn phát động, triển khai đã thu hút được sự tham gia của các cấp, các ngành, của người sử dụng lao động, người lao động, góp phần xây dựng môi trường làm việc an toàn, lành mạnh, giúp người lao động thi đua lao động sản xuất nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng năng suất và hiệu quả công việc, giảm thiểu nguy cơ rủi ro tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp mang lại lợi ích thiết thực cho bản thân, đơn vị khi tham gia phong trào.

Công tác tham gia, phối hợp thanh tra, kiểm tra, giám sát về ATVSLĐ giữa công đoàn các cấp với các cơ quan chức năng, người sử dụng lao động đã có sự chủ động, hiệu quả hơn. Hằng năm, Tổng LĐLĐ Việt Nam đều phối hợp với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế thanh tra, kiểm tra, giám sát về ATVSLĐ. Nhiều LĐLĐ tỉnh, thành phố, Công đoàn ngành Trung ương, Công đoàn Tổng công ty trực thuộc Tổng LĐLĐ Việt Nam, công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở đã xây dựng kế hoạch phối hợp thanh tra, kiểm tra, giám sát về công tác ATVSLĐ. Tổng hợp từ các báo cáo cho thấy, 10 năm qua, công đoàn cấp trên cơ sở đã tham gia, phối hợp thanh tra, kiểm tra, giám sát 41.294 cuộc với 127.624 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh; công đoàn cơ sở phối hợp với người sử dụng lao động tổ chức tự kiểm tra ATVSLĐ 208.182 cuộc. Qua công tác phối hợp thanh tra, kiểm tra, giám sát có 495.000 nguy cơ, vi phạm về ATVSLĐ được phát hiện, kiến nghị yêu cầu khắc phục; từ đó, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh đã sửa đổi, bổ sung, ban hành mới 218.000 nội quy, quy trình, biện pháp làm việc bảo đảm ATVSLĐ. Việc phối hợp trong công tác điều tra tai nạn lao động cũng đã tốt hơn. Hầu hết các vụ tai nạn lao động chết người, tai nạn lao động nặng đều có đại diện công đoàn tham gia, qua đó góp phần xác định đúng nguyên nhân, trách nhiệm trong vụ tai nạn; đề ra các giải pháp phòng ngừa tai nạn lao động tương tự, tái diễn và giám sát việc giải quyết chế độ tai nạn lao động kịp thời, đầy đủ cho người bị tai nạn lao động.

Trong những năm tới, tình hình kinh tế - xã hội tiếp tục có xu hướng hồi phục sau đại dịch Covid-19. Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tiếp tục được hoàn thiện đồng bộ; công nghiệp hóa, hiện đại hóa tiếp tục được đẩy mạnh trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới, sáng tạo. Mô hình tăng trưởng kinh tế sẽ thay đổi mạnh mẽ, nền kinh tế được cơ cấu lại, trong đó kinh tế tư nhân thực sự là một động lực quan trọng của nền kinh tế; định hướng xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường. Cơ cấu lao động tiếp tục có sự thay đổi mạnh mẽ, lao động làm công hưởng lương, lao động trong khu vực công nghiệp – xây dựng và dịch vụ sẽ tăng nhanh về số lượng và chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong lực lượng lao động xã hội; sự dịch chuyển lao động từ nông thôn ra thành thị và các địa phương tập trung các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế dự báo tiếp tục tăng. Hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp vẫn còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng lớn tới việc làm, thu nhập, đời sống, an toàn, sức khỏe của người lao động; chất lượng nguồn nhân lực nước ta nhìn chung còn thấp. Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là công nghệ số, diễn biến rất nhanh, đột phá, tác động sâu rộng và đa chiều, tạo sự thay đổi lớn về lao động, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, việc làm, thu nhập, điều kiện và môi trường làm việc của người lao động.

Việt Nam ngày càng hội nhập quốc tế sâu, rộng hơn, thực hiện đầy đủ các cam kết khi tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, trong đó có việc phê chuẩn, thực thi các công ước cơ bản của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) sẽ làm cho các doanh nghiệp đối mặt với các yêu cầu khắt khe về điều kiện làm việc và ATVSLĐ cho người lao động. Pháp luật lao động tiếp tục được hoàn thiện, thúc đẩy thị trường lao động và quan hệ lao động phát triển, vận hành đầy đủ theo hướng thị trường và hội nhập quốc tế. Việc thiết lập và thực hiện quan hệ lao động sẽ do chính các bên tiến hành thông qua phương thức thương lượng, thỏa thuận, đối thoại là chủ yếu.

Để thực hiện tốt chức năng của mình, trong thời gian tới, các cấp công đoàn sẽ tập trung vào một số nhiệm vụ và giải pháp sau:

Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Thường vụ công đoàn các cấp đối với công tác ATVSLĐ; xác định công tác ATVSLĐ là nhiệm vụ quan trọng và đưa thành chỉ tiêu phấn đấu hàng năm để xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, thiết thực. Tăng cường nguồn lực, nhất là tài chính cho công tác tuyên truyền và công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công đoàn về ATVSLĐ.

Tập trung đầu tư để nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động tham gia xây dựng chính sách, pháp luật của tổ chức Công đoàn về ATVSLĐ. Làm tốt công tác nghiên cứu, điều tra, khảo sát, phát hiện, chủ động tham mưu, đề xuất sửa đổi, bổ sung kịp thời chế độ, chính sách, pháp luật về ATVSLĐ, cải thiện điều kiện làm việc trên quan điểm lợi ích và an toàn, sức khỏe, tình mạng của người lao động. Chủ động nghiên cứu đề xuất bổ sung danh mục nghề công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, các bệnh nghề nghiệp được bảo hiểm xã hội.

Tăng cường công tác nắm bắt thông tin, lắng nghe phản ánh từ cơ sở, nắm chắc tâm tư, nguyện vọng của người lao động, tình hình thực hiện chế độ, chính sách ATVSLĐ của các doanh nghiệp, triển khai có hiệu quả việc thực hiện dân chủ ở cơ sở, tổ chức đối thoại từ cơ sở đến Trung ương nhằm trực tiếp giải quyết hoặc hỗ trợ giải quyết các vấn đề lớn, quan trọng, tác động đến an toàn, sức khỏe, tính mạng, điều kiện làm việc của đoàn viên, người lao động.

Các cấp công đoàn chủ động hơn nữa, tăng cường phối hợp với các cơ quan, chức năng, người sử dụng lao động trong công tác ATVSLĐ; đẩy mạnh công tác giám sát của tổ chức Công đoàn và phối hợp kiểm tra, thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về ATVSLĐ.

Củng cố và tăng cường về số lượng, nâng cao về chất lượng, năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác ATVSLĐ, xây dựng đội ngũ giảng viên nguồn và chuyên gia về ATVSLĐ. Lựa chọn, bố trí cán bộ làm công tác ATVSLĐ ở các cấp công đoàn được đào tạo chuyên ngành về ATVSLĐ hoặc chuyên ngành kỹ thuật, có kinh nghiệm, nhất là ở các lĩnh vực, doanh nghiệp có nguy cơ cao xảy ra tai nạn lao động, các địa phương có nhiều doanh nghiệp và khu công nghiệp, đông công nhân lao động.

Tiếp tục đổi mới, đa dạng về nội dung và hình thức, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, tăng tính hiệu quả của công tác thông tin, tuyên truyền về ATVSLĐ, chú trọng tuyên truyền trực quan, giới thiệu, nhân rộng các mô hình làm tốt công tác ATVSLĐ; phổ biến phương pháp và kỹ năng phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp đến cán bộ công đoàn, người lao động; góp phần nâng cao nhận thức, kiến thức, năng lực nhận biết các nguy cơ rủi ro về ATVSLĐ, ý thức chấp hành các quy định về ATVSLĐ, kỷ luật lao động, tự bảo đảm ATVSLĐ, phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp của người lao động. Sử dụng hiệu quả mạng lưới an toàn vệ sinh viên vào công tác tuyên truyền, vận động người lao động thực hiện tốt các quy định về ATVSLĐ.

Tổng kết, đánh giá tính hiệu quả, sức lan tỏa của các phong trào thi đua, phong trào quần chúng làm công tác ATVSLĐ, đặc biệt là phong trào “Xanh - Sạch - Đẹp, Bảo đảm ATVSLĐ”; tăng cường hướng dẫn, đôn đốc, giám sát thực hiện phong trào đảm bảo tính thường xuyên, liên tục; tiếp tục phát triển và khẳng định vai trò nòng cốt của phong trào, song cũng cần nghiên cứu sửa đổi, đổi mới phù hợp với tình hình mới, quan tâm xây dựng văn hóa an toàn lao động tại nơi làm việc. Đổi mới nội dung, phương pháp triển khai phong trào gắn với thực tiễn ở địa phương, ngành, cơ sở, thu hút đông đảo đoàn viên, người lao động tham gia hưởng ứng. Nâng cao chất lượng khen thưởng của các cấp công đoàn từ tiêu chuẩn đến công tác tổ chức thực hiện, trở thành động lực phấn đấu của các cấp công đoàn, đoàn viên, người lao động. Đẩy mạnh công tác phát hiện, lựa chọn, tôn vinh, nhân rộng điển hình tiên tiến, các mô hình mới, cách làm hay, sáng tạo, mang lại hiệu quả trong thực tiễn.

Công đoàn cơ sở tăng cường đối thoại, thương lượng về điều kiện làm việc, thời giờ làm việc; ATVSLĐ, bữa ăn ca trong Thỏa ước lao động tập thể; chủ động phối hợp, đôn đốc người sử dụng lao động rà soát các quy trình, biện pháp làm việc bảo đảm ATVSLĐ, tổ chức đánh giá các nguy cơ mất ATVSLĐ; tập huấn, hướng dẫn, khuyến khích người lao động phát hiện các nguy cơ mất ATVSLĐ, đề xuất các giải pháp cải thiện điều kiện làm việc; tập huấn, bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng về ATVSLĐ và tạo cơ chế thuận lợi cũng như phụ cấp cho mạng lưới an toàn vệ sinh viên hoạt động.

Bài: Hồ Thị Kim Ngân - Phó Trưởng ban Quan hệ lao động (Tổng LĐLĐ Việt Nam)