Quy định pháp luật về huấn luyện ATVSLĐ

Điều 14 Luật ATVSLĐ năm 2015 quy định: 1. Người quản lý phụ trách ATVSLĐ, người làm công tác ATVSLĐ, người làm công tác y tế, an toàn, vệ sinh viên trong cơ sở sản xuất, kinh doanh phải tham dự khóa huấn luyện ATVSLĐ và được tổ chức huấn luyện ATVSLĐ cấp giấy chứng nhận sau khi kiểm tra, sát hạch đạt yêu cầu.

Huấn luyện kỹ năng sơ cứu tai nạn lao động cho đội ngũ an toàn, vệ sinh viên và đội viên cứu hộ mỏ do Công ty Than Mạo Khê (Quảng Ninh) tổ chức. Ảnh: CĐTKV.

Trường hợp có thay đổi về chính sách, pháp luật hoặc khoa học, công nghệ về ATVSLĐ thì phải được huấn luyện, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng về ATVSLĐ.

2. Người sử dụng lao động tổ chức huấn luyện cho người lao động làm công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về ATVSLĐ và cấp thẻ an toàn trước khi bố trí làm công việc này.

3. Người lao động làm việc không theo hợp đồng lao động phải được huấn luyện về ATVSLĐ khi làm công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về ATVSLĐ và được cấp thẻ an toàn.

4. Người sử dụng lao động tự tổ chức huấn luyện và chịu trách nhiệm về chất lượng huấn luyện về ATVSLĐ cho người lao động không thuộc đối tượng quy định tại các Khoản 1, 2 và 3 Điều này, người học nghề, tập nghề, người thử việc trước khi tuyển dụng hoặc bố trí làm việc và định kỳ huấn luyện lại nhằm trang bị đủ kiến thức, kỹ năng cần thiết về bảo đảm ATVSLĐ trong quá trình lao động, phù hợp với vị trí công việc được giao.

Nghị định số 44/2016/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư số 19/2017/TT-BLĐTBXH của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng quy định nội dung huấn luyện được chia theo nhóm đối tượng, bao gồm cả người sử dụng lao động, cán bộ phụ trách ATVSLĐ, người lao động trực tiếp và cán bộ công đoàn cơ sở.

Đặc biệt, pháp luật ghi nhận vai trò của tổ chức Công đoàn trong công tác ATVSLĐ, không chỉ là đối tượng được huấn luyện mà còn là chủ thể tham gia tổ chức huấn luyện, giám sát, tuyên truyền, tổ chức phong trào thi đua lao động an toàn trong doanh nghiệp.

Quy định vai trò của công đoàn trong công tác huấn luyện ATVSLĐ

Công đoàn là tổ chức giữ vai trò cầu nối giữa người lao động và người sử dụng lao động. Công đoàn không chỉ dừng lại ở việc phản ánh, kiến nghị mà còn trực tiếp tham gia tổ chức, phối hợp và giám sát việc huấn luyện ATVSLĐ.

Cán bộ, người lao động Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương tham gia huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động. Ảnh: Gia Thắng.

Luật ATVSLĐ năm 2015 quy định tổ chức Công đoàn cơ sở có quyền "tham gia xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình huấn luyện ATVSLĐ". Điều này thể hiện vai trò chủ động của công đoàn trong việc định hướng nội dung huấn luyện phù hợp với đặc thù công việc, trình độ và nhu cầu của người lao động.

Bên cạnh đó, công đoàn còn tham gia kiểm tra việc thực hiện pháp luật về ATVSLĐ, đề xuất biện pháp cải thiện điều kiện làm việc, bảo đảm sức khỏe và tính mạng cho người lao động. Trong nhiều trường hợp, công đoàn đóng vai trò "người bạn đồng hành" trong các chiến dịch truyền thông, phong trào thi đua "Xanh - Sạch - Đẹp", giúp người lao động nhận thức rõ hơn và tự giác tuân thủ các quy định về an toàn lao động.

Như vậy, phát huy đúng mức vai trò của công đoàn trong công tác huấn luyện ATVSLĐ sẽ có tác dụng thiết thực trong việc bảo đảm an toàn, sức khỏe và tính mạng cho người lao động.

Thực trạng công tác huấn luyện ATVSLĐ hiện nay

Không phủ nhận công tác huấn luyện ATVSLĐ cho người lao động thời gian qua đã có nhiều tiến bộ, do sự vào cuộc của các cấp ủy, chính quyền, các cơ quan chức năng, ngành Lao động - Thương binh và Xã hội, nỗ lực của tổ chức Công đoàn, nhất là công đoàn các doanh nghiệp; nhận thức của lãnh đạo các doanh nghiệp về huấn luyện ATVSLĐ cho người lao động cũng được nâng cao hơn so với trước đây. Điều đó đã góp phần làm giảm sự cố, tai nạn đáng tiếc xảy ra.

Song, thực tế tại nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực sản xuất - chế biến, công tác huấn luyện ATVSLĐ nhìn chung vẫn còn mang tính hình thức, đối phó. Hồ sơ huấn luyện của nhiều doanh nghiệp dù được lập đầy đủ, nhưng nội dung xa rời thực tiễn công việc. Tình trạng này đặc biệt phổ biến tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nơi điều kiện tài chính và trình độ quản trị còn hạn chế.

Huấn luyện cho người lao động làm công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn, vệ sinh lao động tại Công ty TNHH O - Yang VINA (TP. Hồ Chí Minh). Ảnh: PV.

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ) cho thấy, mỗi năm vẫn có hàng nghìn vụ tai nạn lao động nghiêm trọng, trong đó phần lớn là tai nạn do chủ quan, do người lao động thiếu kiến thức, kỹ năng phòng ngừa, do không được huấn luyện ATVSLĐ, không biết nhận diện các nguy cơ, rủi ro và cách phòng tránh.

Một số vụ việc điển hình như vụ nổ lò tại nhà máy ở Bắc Ninh năm 2023, làm 5 người chết, được xác định do công nhân chưa được huấn luyện đầy đủ về quy trình vận hành thiết bị nguy hiểm. Tương tự, vụ tai nạn tại mỏ đá của Công ty TNHH Minh Quý Điện Biên tháng 5/2023 làm một công nhân tử vong cũng được xác định do người lao động không được huấn luyện ATVSLĐ.

Những con số và vụ việc này cho thấy, nếu huấn luyện chỉ dừng lại ở việc "ký tên điểm danh", thì hiệu quả sẽ gần như bằng không, đồng nghĩa với việc tính mạng người lao động vẫn bị đặt trong tình thế rủi ro cao.

Công đoàn cơ sở tham gia huấn luyện ATVSLĐ như thế nào?

Trong thời gian qua, nhiều công đoàn cơ sở đã nỗ lực tham gia sâu hơn vào công tác huấn luyện, đặc biệt thông qua các mô hình sáng tạo và phù hợp với điều kiện sản xuất. Tuy nhiên, mức độ tham gia còn chưa đồng đều giữa các ngành, địa phương và doanh nghiệp.

Có thể kể đến Công đoàn Công ty TNHH Nidec Việt Nam (Khu công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh) đã phối hợp với doanh nghiệp tổ chức các lớp huấn luyện định kỳ kết hợp với thực hành xử lý sự cố giả định. Mỗi buổi huấn luyện đều có sự tham gia của công đoàn cơ sở trong khâu chuẩn bị tài liệu, theo dõi sát tình hình tiếp thu của người lao động và đánh giá hiệu quả sau huấn luyện.

An toàn, vệ sinh viên Công ty TNHH Pou Hung Việt Nam (Tây Ninh) trao đổi các thông tin an toàn về máy móc với công nhân tại Công ty. Ảnh: H. Cần.

Tại Tổng Công ty May 10, công đoàn đã triển khai mô hình "Huấn luyện tại chỗ", với các buổi nói chuyện chuyên đề do an toàn, vệ sinh viên đảm nhiệm. Nội dung được thiết kế dưới dạng clip ngắn, hình ảnh trực quan và chia sẻ kinh nghiệm thực tế từ các tổ sản xuất.

Tuy nhiên, nhiều công đoàn cơ sở khác vẫn còn lúng túng, chủ yếu tham gia ở mức độ "giám sát thụ động", chưa tác động đến chất lượng nội dung, phương pháp huấn luyện hoặc đề xuất đổi mới cách thức tổ chức. Đáng chú ý, năng lực của cán bộ công đoàn cơ sở về công tác ATVSLĐ nhìn chung còn hạn chế.

Giải pháp nâng cao vai trò của công đoàn cơ sở

Để công đoàn thực sự phát huy vai trò trong công tác huấn luyện ATVSLĐ, hiết thực bảo vệ sức khỏe, tính mạng của người lao động, xin được đề xuất một số giải pháp sau:

1. Cần nâng cao năng lực cán bộ công đoàn cơ sở về ATVSLĐ. Theo đó, cần tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu cho cán bộ công đoàn về pháp luật, kỹ thuật an toàn, kỹ năng truyền thông thay đổi hành vi, để họ không chỉ nắm chắc luật mà còn đủ khả năng phản biện, đề xuất và tham gia tổ chức huấn luyện hiệu quả.

2. Tham gia xây dựng nội dung và phương pháp huấn luyện phù hợp với thực tiễn.

Chủ động phối hợp với doanh nghiệp và đơn vị huấn luyện để thiết kế chương trình phù hợp với điều kiện lao động cụ thể, tập trung vào tình huống thực tế, xử lý sự cố, phòng tránh tai nạn thay vì lý thuyết khô khan.

3. Đổi mới hình thức tuyên truyền, huấn luyện.

Áp dụng các hình thức sinh động như video clip, thực hành tình huống, thi tìm hiểu ATVSLĐ có thưởng, phát động thi đua tổ sản xuất an toàn. Khơi gợi và duy trì động lực tự học, tự phòng ngừa từ phía người lao động.

4. Tăng cường giám sát việc thực hiện quy định về huấn luyện ATVSLĐ, nhất là trong các kỳ thanh tra nội bộ hoặc đột xuất. Kịp thời kiến nghị khắc phục, xử lý các trường hợp vi phạm trong doanh nghiệp.

5. Đẩy mạnh hợp tác, tìm kiếm sự hỗ trợ kỹ thuật từ các trung tâm huấn luyện uy tín, chuyên gia trong lĩnh vực ATVSLĐ để xây dựng mô hình huấn luyện thiết thực, phù hợp với từng ngành nghề.

Hiểu về quy định cho người lao động là công dân nước ngoài gia nhập và hoạt động công đoàn Cho người lao động (NLĐ) là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam và hoạt động công đoàn là điểm mới của Luật ...

Sức lan tỏa của Tháng hành động về an toàn, vệ sinh lao động trong hệ thống Công đoàn Việt Nam Tháng hành động về An toàn, vệ sinh lao động từ lâu đã trở thành dịp cao điểm để toàn xã hội, đặc biệt là ...

Biến Tháng hành động về an toàn, vệ sinh lao động thành văn hóa an toàn thực chất Tháng hành động về về an toàn, vệ sinh lao động 2025 là dịp để khẳng định cam kết bảo vệ người lao động. Tại ...