Khám sức khỏe cho người lao động ở Quảng Nam. Ảnh minh họa: N.L.

Điểm d, khoản 2 Điều 6 Bộ luật Lao động 2019 quy định về nghĩa vụ của người sử dụng lao động (NSDLĐ) như sau:

“2. NSDLĐ có các nghĩa vụ sau đây:

d) Thực hiện quy định của pháp luật về lao động, việc làm, giáo dục nghề nghiệp, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ); xây dựng và thực hiện các giải pháp phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc”.

Đồng thời, Điều 21 Luật ATVSLĐ 2015 quy định về khám sức khỏe và điều trị bệnh nghề nghiệp cho người lao động (NLĐ) như sau:

“1. Hằng năm, NSDLĐ phải tổ chức khám sức khỏe ít nhất một lần cho NLĐ; đối với NLĐ làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, NLĐ là người khuyết tật, NLĐ chưa thành niên, NLĐ cao tuổi được khám sức khỏe ít nhất 06 tháng một lần.

2. Khi khám sức khỏe theo quy định tại khoản 1 Điều này, lao động nữ phải được khám chuyên khoa phụ sản, người làm việc trong môi trường lao động tiếp xúc với các yếu tố có nguy cơ gây bệnh nghề nghiệp phải được khám phát hiện bệnh nghề nghiệp.

3. NSDLĐ tổ chức khám sức khỏe cho NLĐ trước khi bố trí làm việc và trước khi chuyển sang làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hơn hoặc sau khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp đã phục hồi sức khỏe, tiếp tục trở lại làm việc, trừ trường hợp đã được Hội đồng y khoa khám giám định mức suy giảm khả năng lao động.

Công ty CP Sơn Hà Sài Gòn (SHA) khám sức khoẻ cho NLĐ. Ảnh: https://sonhasg.com.vn

4. NSDLĐ tổ chức khám sức khỏe cho NLĐ, khám phát hiện bệnh nghề nghiệp tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh bảo đảm yêu cầu, điều kiện chuyên môn kỹ thuật.

5. NSDLĐ đưa NLĐ được chẩn đoán mắc bệnh nghề nghiệp đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh đủ điều kiện chuyên môn kỹ thuật để điều trị theo phác đồ điều trị bệnh nghề nghiệp do Bộ trưởng Bộ Y tế quy định.

6. Chi phí cho hoạt động khám sức khỏe, khám phát hiện bệnh nghề nghiệp, điều trị bệnh nghề nghiệp cho NLĐ do NSDLĐ chi trả quy định tại các khoản 1, 2, 3 và 5 Điều này được hạch toán vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp và hạch toán vào chi phí hoạt động thường xuyên đối với cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp không có hoạt động dịch vụ.Theo đó, NSDLĐ có nghĩa vụ phải tổ chức khám sức khỏe cho NLĐ ít nhất 01 lần/năm".

Theo quy định trên, hằng năm, NSDLĐ phải tổ chức khám sức khoẻ định kỳ cho NLĐ, kể cả người học nghề, tập nghề; lao động nữ phải được khám chuyên khoa phụ sản, người làm công việc nặng nhọc, độc hại, NLĐ là người khuyết tật, NLĐ chưa thành niên, NLĐ cao tuổi phải được khám sức khỏe ít nhất 06 tháng một lần. NLĐ làm việc trong điều kiện có nguy cơ mắc bệnh nghề nghiệp phải được khám bệnh nghề nghiệp theo quy định của Bộ Y tế.

Nhưng trên thực tế, một số doanh nghiệp, chủ sử dụng lao động vẫn chưa thực hiện nghiêm quy định của pháp luật. Vẫn có doanh nghiệp dù có môi trường làm việc độc hại (như Công ty TNHH Châu Tiến ở tỉnh Nghệ An có hàng chục công nhân mắc bệnh bụi phổi) hoặc khám sức khoẻ mang tính hình thức.

Theo TS.BS Vũ Xuân Trung - Phó Viện trưởng Viện Khoa học An toàn vệ sinh lao động, Giám đốc Trung tâm sức khoẻ, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này có thể là do nhận thức của NSDLĐ và NLĐ về lợi ích của việc khám sức khỏe định kỳ và khám bệnh nghề nghiệp chưa đầy đủ.

Về phía NSDLĐ nhận thức không đúng về việc này, cộng thêm với những khó khăn về tài chính đã dẫn đến nhiều doanh nghiệp đã trốn không khám hoặc chỉ khám hình thức để đối phó với các cơ quan chức năng khi kiểm tra.

Về phía NLĐ: Do thiếu kiến thức không hiểu biết về các quyền lợi của mình hoặc nhận thức chưa thật đầy đủ về tầm quan trọng và hiệu quả của việc khám sức khoẻ định kỳ, khám bệnh nghề nghiệp nên họ chưa thực sự quan tâm, chưa đấu tranh đòi hỏi quyền lợi này của mình, thậm chí có những người, khi doanh nghiệp tổ chức khám còn trốn hoặc khám không đầy đủ các nội dung.

Mặc dù có môi trường lao động có nhiều yếu tố nguy hiểm, có hại nhưng Công ty TNHH Châu Tiến không khám sức khoẻ cho NLĐ. Ảnh: Minh Anh

Ngoài các nguyên nhân liên quan đến nhận thức còn có các nguyên nhân khác như: Việc thanh kiểm tra, xử phạt của các cơ quan chức năng chưa thật tốt; nguồn lực để tổ chức khám sức khỏe nghề nghiệp cho NLĐ còn hạn chế như thiếu máy móc thiết bị, thiếu nhân lực... Các quy định pháp luật, hướng dẫn thực hiện việc khám sức khỏe nghề nghiệp còn chưa thật đầy đủ.

Trong những nguyên nhân trên, có nguyên nhân do NLĐ thiếu kiến thức, không biết rằng mình có quyền lợi được khám sức khỏe định kỳ cũng đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp không tuân thủ quy định của pháp luật.

Từ đó cho thấy, việc phố biến kiến thức và nâng cao nhận thức cho NLĐ về tầm quan trọng và hiệu quả của khám sức khỏe nghề nghiệp là hết sức cần thiết; người công nhân cần phải biết: khám sức khỏe định kỳ, khám BNN là quyền lợi NLĐ phải được hưởng và NSDLĐ bắt buộc phải thực hiện. NLĐ cần phải biết quyền lợi này bao gồm những gì: ví dụ bao nhiêu lâu họ được khám một lần, khi khám định kỳ sẽ khám các nội dung gì, họ có được khám BNN hay không...

NLĐ cần phải biết lợi ích của khám sức khoẻ định kỳ, khám phát hiện bệnh nghề nghiệp đối với chính bản thân họ. Khám sức khoẻ nghề nghiệp sẽ phát hiện được các vấn đề về sức khỏe trước khi chuyển thành bệnh; chẩn đoán sớm các bệnh nhất là các bệnh không có các biểu hiện ra bên ngoài, tạo điệu kiện thuận lợi cho việc điều trị có hiệu quả cao, giảm chi phí y tế, nâng cao chất lượng cuộc sống, kéo dài tuổi thọ...

Có hiểu biết như vậy thì NLĐ mới đấu tranh đòi hỏi quyền lợi được khám sức khoẻ nghề nghiệp và tích cực tham gia khi doanh nghiệp tổ chức khám.

Để bảo vệ quyền lợi của mình, NLĐ cần phải tìm hiểu rõ một số quy định như:

Số lần được khám/năm: theo quy định hiện nay, NLĐ làm việc trong điều kiện bình thường kể cả người học nghề, tập nghề được khám một lần/ năm; lao động trong điều kiện nặng nhọc, độc hại nguy hiểm theo quy định được khám 2 lần/năm;

Lao động nữ: phải được khám phụ khoa. Người có tiếp xúc với yếu tố nguy cơ có thể gây bệnh nghề nghiệp phải được khám bệnh nghề nghiệp.

Có các kiến thức trên, NLĐ mới có thể giám sát việc thực hiện của NSDLĐ có đúng không và từ đó có những đòi hỏi hợp lý.

Ngoài ra để tự bảo vệ nâng cao sức khỏe của mình, NLĐ cần phải được trang bị thêm các kiến thức về: Các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe có thể có tại nơi làm việc, đòi hỏi NSDLĐ áp dụng đầy đủ các biện pháp dự phòng như: các thiết bị cảnh báo, phương tiện bảo hộ lao động, nhà vệ sinh sau ca làm việc...

NLĐ cũng cần phải biết một số biểu hiện bệnh, nhất là các bệnh liên quan đến yếu tố nghề nghiệp, để yêu cầu NSDLĐ cho đi khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa nhằm phát hiện sớm, xử lý và điều trị kịp thời. Phải yêu cầu có được chế độ nghỉ ngơi hợp lý, hạn chế tăng ca, tăng giờ làm việc để bảo đảm sức khỏe cho chính mình.

Ngoài ra NLĐ cũng cần hạn chế các thói quen không có lợi cho sức khỏe như hạn chế hút thuốc, uống rượu bia, tăng cường dinh dưỡng, thể dục, thể thao để nâng cao sức khỏe cho chính mình...

Cũng theo TS.BS Vũ Xuân Trung, hiện có nhiều loại mô hình cung cấp dịch vụ sức khoẻ nghề nghiệp như: mô hình công ty lớn tự tổ chức cung cấp dịch vụ; Các doanh nghiệp vừa và nhỏ liên kết tổ chức cung cấp dịch vụ cho các đơn vị tham gia; mô hình tư nhân; mô hình cộng đồng do nhà nước tổ chức. Ở Việt Nam, dịch vụ khám sức khoẻ nghề nghiệp chủ yếu vẫn do các đơn vị y tế nhà nước thực hiện. Gần đây, Nhà nước ta đang mở rộng hình thức xã hội hóa, đã có nhiều đơn vị y tế tư nhân tham gia vào loại hình dịch vụ này.

Tuy nhiên dù áp dụng mô hình nào chúng ta cũng cần phải đảm bảo các nguyên tắc là: dịch vụ sẵn có, mọi NLĐ dễ tiếp cận dịch vụ; chi phí dịch vụ hợp lý; thích nghi và giải quyết được nhu cầu của địa phương.

Hằng năm, Viện Khoa học ATVSLĐ đã tổ chức nhiều lớp tập huấn cho cán bộ công đoàn các cấp, cho cán bộ quản lý và cho NLĐ nhằm cung cấp các kiến thức, nâng cao nhận thức về ATVSLĐ, trong đó có các nội dung về tổ chức khám sức khỏe cho NLĐ.

Trung tâm Sức khỏe nghề nghiệp là một trong những đơn vị đầu tiên tổ chức mô hình xe khám sức khỏe lưu động cho các doanh nghiệp. Mô hình này tạo điều kiện rất thuận lợi cho các doanh nghiệp trong việc tổ chức khám sức khoẻ cho NLĐ, tiết kiệm được chi phí do giảm thời gian nghỉ làm việc để đi khám và không ảnh hưởng nhiều đến quá trình sản xuất của doanh nghiệp.

Trung tâm có khả năng thực hiện các xét nghiệm kỹ thuật cao thường áp dụng trong khám sức khỏe nghề nghiệp như: các xét nghiệm giám sát sinh học, chẩn đoán nhiễm độc dung môi hữu cơ, nhiễm độc kim loại nặng: chì, thủy ngân, crom... với độ tin cậy cao.

Các hoạt động trên đã góp phần đáng kể làm tăng tỷ lệ NLĐ được khám sức khỏe nghề nghiệp, nâng cao chất lượng khám và phát hiện bệnh cho NLĐ.

Liên quan đến chế tài xử phạt chưa đủ mạnh khi doanh nghiệp vi phạm quy định về khám sức khoẻ cho NLĐ, TS.BS Vũ Xuân Trung cho biết, cần tăng cường năng lực kiểm tra giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm là một trong những giải pháp quan trọng để giảm số lượng các doanh nghiệp vi phạm.

Bên cạnh đó tăng cường tuyền truyền huấn luyện để nâng cao nhận thức cho cả NSDLĐ và NLĐ về tầm quan trọng của việc khám sức khỏe định kỳ, khám bệnh nghề nghiệp. Qua đó thúc đẩy doanh nghiệp tự giác thực hiện, NLĐ tự giác tham gia và đấu tranh đòi hỏi quyền lợi của mình.

Theo Trung tâm Sức khoẻ nghề nghiệp (khambenhnghe.com)

Kiểm tra công tác an toàn, vệ sinh lao động nhưng nội dung còn sơ sài Theo Kết luận thanh tra số 37/KL-ATLĐ ngày 9/8/2023 của Cục An toàn lao động, Công ty TNHH Hosiden Việt Nam đã thực hiện tốt ...

Người lao động cần lưu ý gì để đảm bảo an toàn khi làm việc trên tàu cá? Nâng cao nhận thức cho ngư dân và chủ tàu về an toàn và sức khỏe nghề nghiệp khi làm việc trên tàu đánh cá ...

Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác an toàn, vệ sinh lao động Ban Bí thư Trung ương Đảng vừa ban hành chỉ thị mới về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công ...