Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Lãnh đạo MTTQVN thăm quan gian trưng bày các sản phẩm sáng tạo của Công đoàn Đường sắt Việt Nam. Ảnh: Thảo Vân

Sáng tạo từ chính trái tim người lao động

Ông Nguyễn Thanh Hoàn, Phó Chủ tịch thường trực Công đoàn Đường sắt Việt Nam khẳng định: đổi mới sáng tạo và ứng dụng khoa học – công nghệ đang giữ vai trò then chốt trong phát triển ngành, tác động trực tiếp tới hiệu quả sản xuất, năng lực kinh doanh và đặc biệt là thu nhập, phúc lợi của người lao động.

Thống kê cho thấy, mỗi năm ngành đường sắt ghi nhận khoảng 1.700 sáng kiến từ chính người lao động - từ những cải tiến nhỏ, giản dị cho đến những thiết bị an toàn phức tạp, giá trị hàng tỷ đồng. Điểm chung của các sáng kiến này là tính thực tiễn cao, xuất phát từ nhu cầu công việc hàng ngày. Tại "Ngày hội lao động sáng tạo năm 2025", các sản phẩm tiêu biểu được trưng bày theo ba nhóm: đảm bảo an toàn vận hành, nâng cao chất lượng dịch vụ, và cải thiện môi trường làm việc.

Lãnh đạo Công đoàn Đường sắt Việt Nam chăm chú xem các sản phẩm sáng tạo. Ảnh: CĐCC

Một trong những sáng kiến nổi bật là phong trào "Đường tàu – Đường hoa", do ông Đặng Sỹ Mạnh (Chủ tịch HĐTV Tổng công ty ĐSVN) và bà Trịnh Thị Năm (Tổ Truyền thông) đề xuất, áp dụng từ tháng 3/2023. Với phương châm "Mỗi cung đường, một loài hoa – Mỗi khu ga, một điểm đến", phong trào đã xã hội hóa việc trồng hoa dọc 2 bên đường sắt qua 34 tỉnh thành, hình thành hơn 200 km đường hoa, biến hành lang nhếch nhác thành điểm nhấn du lịch. Đặc biệt, khai trương cà phê Hoả Xa tại ga Long Biên (tháng 6/2023) mang lại doanh thu 30 triệu đồng/tháng, biến ga thành không gian văn hóa, thu hút du khách. Phong trào này không chỉ phát huy tiềm năng khu ga mà còn góp phần phát triển du lịch địa phương, được đưa vào Nghị quyết Đảng bộ Tổng công ty.

Trong lĩnh vực an toàn, sáng kiến "Thiết kế, chế tạo bộ cảm biến đếm trục dùng cho đường ngang cảnh báo tự động" của Công ty Cổ phần Thông tin tín hiệu giám sát Hà Nội (do ông Phạm Văn Hiệp dẫn dắt) đã khắc phục hạn chế nhập khẩu. Từ năm 2020-2022, sản phẩm đạt chuẩn QCVN 104:2019/BGTVT, với độ chính xác 10⁻⁶, chống nhiễu cao, giá chỉ bằng 2/3-3/4 hàng ngoại (500-600 triệu đồng/hệ thống). Được Vinacontrol chứng nhận, cảm biến này tự kiểm tra lỗi, hỗ trợ số hóa dữ liệu hạ tầng, giảm tai nạn tại đường ngang, tạo việc làm và giảm nhập siêu.

Ông Phạm Văn Hiệp – Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thông tin tín hiệu giám sát Hà Nội cho biết: Thiết bị có thể lắp tại các đường ngang cảnh báo tự động cho tàu chạy trên 100 km/h, nâng cao độ an toàn vì xác định chính xác hướng tàu và chỉ phát cảnh báo khi có đoàn tàu thật sự đến gần. Hiện sản phẩm đã được chứng nhận là hàng hóa đủ điều kiện lưu thông theo Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và sẵn sàng ứng dụng khi các dự án nâng cấp, cải tạo hệ thống đường ngang được triển khai từ năm 2026.

Chia sẻ về quá trình thực hiện sáng kiến, ông Phạm Văn Hiệp cho biết, quá trình nghiên cứu gặp không ít khó khăn: thời điểm dịch COVID-19 khiến việc nhập linh kiện chậm trễ; Việt Nam chưa từng sản xuất loại thiết bị này nên không có mẫu tham chiếu; yêu cầu phải đạt các tiêu chuẩn miễn nhiễm điện từ mức cao nhất theo chuẩn IEC, cần thử nghiệm tại phòng lab đạt chuẩn quốc tế… Những lúc này, công đoàn công ty đã đồng hành, động viên và hỗ trợ tinh thần, vật chất cho nhóm kỹ sư.

Ông Phạm Văn Hiệp – Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thông tin tín hiệu giám sát Hà Nội bên sáng kiến "Thiết kế, chế tạo bộ cảm biến đếm trục dùng cho đường ngang cảnh báo tự động". Ảnh: Thảo Vân

Tương tự, "Hệ thống chắn đường ngang tự động" của Công ty Cổ phần Metect (tác giả Nguyễn Ngọc Hoành) đáp ứng TCCS 10:2022/VNRA, giá bằng 3/4 hàng nhập, nâng cao độ tin cậy, hiện đại hóa phòng vệ đường ngang. Sản phẩm đã áp dụng thực tế, góp phần đảm bảo an toàn chạy tàu và đào tạo đội ngũ chuyên môn sâu.

Sáng kiến "Nghiên cứu thiết kế, chế tạo và lắp đặt thử nghiệm thiết bị tự động xả gió dừng tàu khi trật bánh trên toa xe khách" (khổ đường 1m) của Chi nhánh Toa xe Sài Gòn (chủ nhiệm Đào Văn Sơn) được nghiệm thu xuất sắc năm 2024. Thiết bị phát hiện trật bánh tức thời, xả gió dừng tàu trong dưới 10 giây hoặc 15m ở tốc độ 20-25 km/h, phù hợp tất cả toa xe khách, giảm hư hỏng hạ tầng và phương tiện, với nguồn ắc quy dự trữ 30-50 ngày.

Còn "Nghiên cứu thiết kế chế tạo thiết bị đuôi tàu tại Việt Nam" của Ban Đầu máy toa xe (chủ nhiệm Nguyễn Đoàn Trường) năm 2018, nghiệm thu xuất sắc, thay thế hàng Trung Quốc và Nam Phi. Thiết bị giám sát áp suất gió cuối đoàn tàu, hỗ trợ hãm khẩn, sử dụng linh kiện nội địa, đảm bảo TCCS:01/VNRA, giảm chi phí sửa chữa, tăng chủ động vận hành, có tiềm năng xuất khẩu.

Về dịch vụ, sáng kiến "Đầu tư mới Kiosk bán vé tự động và phát triển hệ thống bán vé điện tử" của Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt (triển khai Quý I/2024) tích hợp thanh toán Epay, QR, đa ngôn ngữ, tăng tiện ích hành khách, nâng doanh thu và chất lượng phục vụ.

Đồng thời, ngành cũng đưa vào vận hành các đoàn tàu chất lượng cao và du lịch chuyên đề như tàu di sản miền Trung, tàu SE19/20, SE21/22 (toa nằm 4 giường, ghế xoay 180 độ, tiện nghi hiện đại); tàu "Hoa Phượng Đỏ" Hà Nội-Hải Phòng (từ 10/5/2025, 20 toa hạng sang); tàu "Kết nối di sản miền Trung" Huế-Đà Nẵng (từ 26/3/2024, ngắm đèo Hải Vân); tàu S-Journey xuyên Việt; tàu du lịch "Hành trình đêm Đà Lạt" (từ 14/4/2024); tàu Thống Nhất đặc biệt dịp 30/4/2025; dịch vụ charter và The Vietage. Những sản phẩm này đa dạng hóa dịch vụ, gắn với du lịch, tăng trưởng hành khách 140,3% giai đoạn 2020-2025, khẳng định thương hiệu đường sắt gắn với di sản văn hóa.

Khách thăm quan trải nghiệm hệ thống bán vé điện tử của Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt. Ảnh: Thảo Vân

Vai trò chủ động, đồng hành của tổ chức Công đoàn

Ông Nguyễn Thanh Hoàn nhấn mạnh vai trò chủ động, đồng hành của tổ chức Công đoàn trong việc thúc đẩy văn hóa sáng tạo. Thông qua phong trào “Lao động giỏi, lao động sáng tạo” do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phát động, công đoàn ngành đã phối hợp chặt chẽ với chuyên môn trong công tác tuyên truyền, vận động, hướng dẫn người lao động đăng ký và triển khai sáng kiến, tổ chức đánh giá, khen thưởng và nhân rộng điển hình. Phong trào này đã trở thành hoạt động tiêu biểu, tạo động lực mạnh mẽ để người lao động không ngừng phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật.

Không chỉ dừng ở các cải tiến trong sản xuất thường ngày, tinh thần sáng tạo còn hướng đến những mục tiêu lớn hơn, mang tầm quốc gia – như nghiên cứu, chuẩn bị cho sự ra đời của đường sắt cao tốc 350 km/giờ, tiếp cận thành tựu của Cách mạng công nghiệp 4.0. Để đạt được những bước tiến này, ông Nguyễn Thanh Hoàn cho rằng ngành đường sắt rất cần sự hỗ trợ về cơ chế, chính sách và nguồn lực từ Chính phủ và Nhà nước, nhằm phát triển đồng bộ hạ tầng, công nghệ và nhân lực.

Các sản phẩm sáng tạo được trưng bày tại "Ngày hội lao động sáng tạo năm 2025". Ảnh: Thảo Vân

Từ những thiết bị đảm bảo an toàn vận hành, các đoàn tàu du lịch giàu trải nghiệm, đến những tuyến đường hoa rực rỡ, tất cả cho thấy một ngành đường sắt đang nỗ lực thay đổi diện mạo. Đổi mới sáng tạo đã và đang trở thành “đường ray” mới, không chỉ dẫn tới hiệu quả sản xuất kinh doanh cao hơn, mà còn mở ra không gian làm việc an toàn, cảnh quan đẹp, dịch vụ tốt – những giá trị hướng trực tiếp tới người lao động và cộng đồng.

Ngành đường sắt Việt Nam hôm nay không còn là hình ảnh cũ kỹ, chậm chạp của quá khứ. Thay vào đó là một ngành năng động, sáng tạo và đầy khát vọng, nơi mỗi ý tưởng, mỗi sáng kiến đều có cơ hội trở thành hiện thực – và mỗi người lao động đều là “kỹ sư” của sự đổi thay.

Tết ấm áp, sum vầy bên đường ray của người lao động đường sắt Giữa những ngày cuối năm bận rộn, không khí ấm áp của mùa xuân đã lan tỏa đến những người lao động ngành đường sắt ...

Bình yên cho những chuyến tàu Mùa xuân mới đang đến, gần 16.000 người lao động ngành Đường sắt tiếp tục làm việc xuyên Tết để đảm bảo hành trình an ...

Thắp lửa an toàn – Giữ nhịp đường ray Tháng Công nhân và Tháng hành động về An toàn, vệ sinh lao động năm 2025 khép lại với nhiều dấu ấn của Công đoàn ...