AI: Vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra bài toán thích nghi

Tại hội thảo về an toàn và sức khỏe nghề nghiệp trong kỷ nguyên AI và chuyển đổi số do ILO tổ chức mới đây, ông Trần Nguyên Các – Viện trưởng Viện nghiên cứu Tổ chức và Kinh tế số – chia sẻ một bức tranh đa chiều về mối liên hệ giữa công nghệ, giáo dục và thị trường lao động:

"AI không chỉ ảnh hưởng đến vấn đề an toàn, sức khỏe nghề nghiệp mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chuẩn bị lực lượng lao động trước khi họ tham gia vào thị trường".

Ông Trần Nguyên Các – Viện trưởng Viện nghiên cứu Tổ chức và Kinh tế số. Ảnh: TGCC

Theo ông, trí tuệ nhân tạo đang phát triển với tốc độ “cấp số nhân” và nhanh chóng thay đổi cấu trúc nghề nghiệp trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, các chương trình đào tạo hiện nay vẫn đang loay hoay thích nghi. "Không chỉ giảng viên, sinh viên mà cả người lao động đều lo ngại sẽ bị công nghệ thay thế – và thực tế, điều đó đang diễn ra,” ông Các thẳng thắn chia sẻ.

Dẫu vậy, ông cũng chỉ ra mặt tích cực: công nghệ mới không chỉ thay thế công việc cũ, mà còn tạo ra những lĩnh vực mới, công việc mới – sáng tạo hơn, hấp dẫn hơn. “Điều này đang định hình lại cách học và cách làm việc của thế hệ trẻ hiện nay.”

Tác động của số hóa và chuyển đổi số với công việc. Nguồn: ILO

Công nghệ định hình lại đào tạo và giám sát an toàn lao động như thế nào?

Dẫn chứng từ thực tiễn tại doanh nghiệp, ông Trần Nguyên Các chỉ ra ba tác động rõ rệt của AI đối với lĩnh vực an toàn, vệ sinh lao động:

Thứ nhất, về đào tạo: AI giúp cá nhân hóa nội dung học, mô phỏng tình huống nguy hiểm sinh động hơn, cung cấp hệ thống đánh giá linh hoạt, nâng cao kỹ năng tuân thủ cho người lao động.

Thứ hai, về giám sát: Hệ thống AI tích hợp cảm biến và dữ liệu thời gian thực cho phép phát hiện sớm rủi ro, giúp doanh nghiệp chuyển từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa.

Thứ ba, về thay thế công việc nguy hiểm: AI và robot giúp con người tránh xa các vị trí lặp lại, đơn điệu hoặc độc hại, từ đó bảo vệ cả thể chất lẫn tinh thần người lao động.

Dù vậy, ông Các cũng nhấn mạnh: "Bên cạnh lợi ích, chúng ta cũng phải nhìn rõ các thách thức và rủi ro tiềm ẩn," đồng thời đề xuất hoàn thiện chính sách, tiêu chuẩn và phương pháp đào tạo để người lao động có thể thích nghi với môi trường mới.

Không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số

Trong bức tranh chung đó, Thanh Tú, sinh viên Khoa Quản lý nguồn nhân lực, Đại học Lao động và Xã hội – đặt vấn đề: “Làm sao để sinh viên, thanh niên ở vùng sâu vùng xa và các khu vực nông thôn có thể tiếp cận những giải pháp số về an toàn, vệ sinh lao động, khi mà ở đó ứng dụng cũng như những kiến thức về công nghệ còn hạn chế?”

Câu hỏi của Tú là lời nhắc nhở: quá trình chuyển đổi số trong an toàn, vệ sinh lao động cần được thực hiện một cách bao trùm và công bằng, để không ai bị bỏ lại phía sau – đặc biệt là nhóm lao động yếu thế.

Sự thâm nhập của AI và số hóa không chỉ thay đổi quy trình sản xuất mà còn làm thay đổi căn bản nhận thức và vị trí của công tác an toàn, vệ sinh lao động trong chiến lược phát triển của doanh nghiệp.

Thanh Tú, sinh viên Khoa Quản lý nguồn nhân lực, Đại học Lao động và Xã hội trăn trở, làm sao để sinh viên, thanh niên ở vùng sâu vùng xa và các khu vực nông thôn có thể tiếp cận những giải pháp số về an toàn, vệ sinh lao động? Ảnh: Linh/ILO

TS. Đỗ Thị Lan Chi, Phó Trưởng khoa An toàn lao động và Sức khỏe nghề nghiệp (ĐH Công đoàn) chia sẻ: “Trước đây, an toàn lao động thường bị xem là ‘chi phí tuân thủ’ – bắt buộc nhưng không sinh lời. Nhưng nay, nhờ số hóa, toàn bộ dữ liệu an toàn đã được tích hợp vào hệ thống vận hành doanh nghiệp.”

Bà nhấn mạnh: “An toàn giờ đây không còn là chức năng phụ trợ. Nó là một phần trong chiến lược quản trị rủi ro và phát triển bền vững”. Điều này càng rõ nét khi các tiêu chí về an toàn, sức khỏe nghề nghiệp ngày càng được tích hợp trong bộ tiêu chí ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị doanh nghiệp) – một thước đo uy tín và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp hiện đại.

Trong bối cảnh AI làm thay đổi nhanh chóng cơ cấu việc làm, chính sách đào tạo và bảo vệ người lao động cần bắt kịp. Câu hỏi đặt ra là: Liệu hệ thống chính sách có đang theo kịp thực tiễn không? Làm sao để thúc đẩy doanh nghiệp ứng dụng công nghệ trong khi vẫn đảm bảo quyền lợi người lao động?

Câu hỏi này không chỉ thuộc về kỹ thuật, mà còn là vấn đề tư duy quản trị và cam kết chính trị trong việc xây dựng một tương lai làm việc an toàn, lành mạnh, công bằng.

Nâng cao hiệu quả công tác an toàn, vệ sinh lao động: Vai trò then chốt của Công đoàn An toàn, vệ sinh lao động không chỉ là quyền lợi cơ bản của người lao động mà còn là yếu tố then chốt đảm ...

Tăng cường đánh giá, nhận diện rủi ro để bảo vệ người lao động Tháng Hành động về An toàn, vệ sinh lao động năm 2025, diễn ra từ ngày 1/5 đến 31/5, với chủ đề: “Tăng cường đánh ...

Khai thác tiềm năng của cách mạng số để xây dựng nơi làm việc an toàn, lành mạnh hơn Nhân Ngày Thế giới về An toàn và Sức khỏe tại nơi làm việc, bà Kaori Nakamura-Osaka, Trợ lý Tổng Giám đốc, kiêm Giám đốc ...