Tai nạn thương tâm tại các công trình trọng điểm

Quá trình thi công các dự án liên quan đến ngành điện, do không tuân thủ các nguyên tắc đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động nên hằng năm, vẫn xảy ra các vụ việc đáng tiếc. Mặc dù ngành chức năng đã cảnh báo, nhưng xuất phát từ yếu tố chủ quan, tai nạn vẫn xảy ra.

Vụ tai nạn gần nhất xảy ra vào chiều 08/9, trong quá trình kéo dây đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên tại vị trí cột số 129 (xã Lâm Thượng, Lào Cai), một cột điện bất ngờ gãy đổ, khiến anh Lò Văn Chỉnh (SN 1982, huyện Tuần Giáo, Điện Biên) tử vong tại chỗ. Cột điện thuộc gói thầu số 3 do liên danh Công ty CP Việt Vương và Công ty TNHH Hùng An thi công, với giá trị hơn 423 tỷ đồng. Được biết, tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên là công trình trọng điểm quốc gia, có tổng chiều dài gần 230km với 468 vị trí móng cột.

Theo báo Công an nhân dân, liên quan đến dự án đường dây 500kV mạch 3, vào khoảng 14h30 ngày 6/5/2024, mưa lớn kéo dài đã gây ra sự cố sạt lở tại khu vực thi công vị trí móng cột 28 cung đoạn Quảng Trạch - Quỳnh Lưu trên địa bàn huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh làm 3 người chết, 4 người bị thương. Quá trình thi công đã vi phạm mở đường công vụ trái phép trên đất rừng phòng hộ, không có các biện pháp đảm bảo an toàn lao động cũng như tập kết khối lượng đất, đá. Hậu quả là sau những trận mưa lớn đã gây ra sạt lở, vùi lấp lán trại của công nhân.

Vị trí móng cột 28 đường dây 500kV mạch 3 cung đoạn Quảng Trạch - Quỳnh Lưu trên địa bàn huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh làm 3 người chết, 4 người bị thương. Ảnh: Trần Tuấn

Cũng theo báo Công an nhân dân, trước đó, vào ngày 11/11/2023, tại dự án đường dây điện 110kV Lộc Hà (Hà Tĩnh), Công ty CP xây dựng điện VNECO4 trong quá trình thi công móng cột đã không có các biện pháp, thiết bị cảnh báo dẫn đến thai phụ Nguyễn Thị N. (SN 1987) sa chân xuống hố công trình tử vong.

Lỗ hổng trong quản lý và trách nhiệm của chủ đầu tư

Những sự cố này chỉ ra điểm chung là quản lý nhà thầu còn lỏng lẻo, quy trình an toàn lao động chưa nghiêm, nhiều nơi khoán trắng cho nhà thầu phụ thiếu năng lực. Pháp luật đã có hệ thống quy định khá đầy đủ từ Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015, Luật Điện lực..., nhưng khoảng cách giữa quy định và thực thi còn lớn. Một số nhà thầu “thổi phồng” hồ sơ năng lực khi đấu thầu, trong khi thực tế không đáp ứng yêu cầu.

Trách nhiệm của EVN và các đơn vị trực thuộc trong bối cảnh này là không thể phủ nhận. Với vai trò chủ đầu tư hoặc đơn vị quản lý, EVN phải chịu trách nhiệm chính trong việc lựa chọn nhà thầu có năng lực, giám sát quá trình thi công và xử lý nghiêm những vi phạm. Luật pháp đã quy định rõ nghĩa vụ của chủ đầu tư về việc bảo đảm an toàn lao động cho công nhân, đồng thời chịu trách nhiệm liên đới nếu nhà thầu gây ra sự cố. Do đó, việc chỉ dừng lại ở những cam kết trên giấy tờ hoặc xử lý mang tính hình thức sẽ không đủ để ngăn ngừa rủi ro.

Tăng cường kiểm tra, giám sát và minh bạch trong quản lý nhà thầu

Bài học từ các sự cố trong quá khứ là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ. Không ít vụ tai nạn cho thấy yếu tố chủ quan, coi nhẹ quy trình an toàn chính là nguyên nhân trực tiếp. Công nhân làm việc trên cao mà không được trang bị dây an toàn, khu vực thi công không có rào chắn hay biển cảnh báo, hiện trường lộn xộn và thiếu kiểm soát. Những điều này hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu quy trình được tuân thủ nghiêm ngặt.

Một điểm cần đặc biệt nhấn mạnh là việc tăng cường kiểm tra, giám sát và công khai minh bạch trong quản lý nhà thầu. EVN cần xây dựng cơ chế minh bạch hóa toàn bộ quy trình đấu thầu để loại bỏ nguy cơ “chạy dự án” hay lựa chọn nhà thầu không đủ năng lực. Khi công khai thông tin, báo chí và xã hội có thể cùng tham gia giám sát. Bên cạnh đó, trong quá trình thi công, EVN cần áp dụng hệ thống giám sát chặt chẽ, từ việc kiểm tra năng lực nhân sự, trang thiết bị bảo hộ, đến việc giám sát trực tiếp hiện trường.

Đối với các dự án có đường dây đi qua rừng, yêu cầu tuân thủ pháp luật về bảo vệ và phục hồi môi trường càng trở nên quan trọng. Thi công không chỉ là vấn đề an toàn lao động, mà còn liên quan trực tiếp đến bảo tồn đa dạng sinh học. Vì vậy, ngoài việc thực hiện đánh giá tác động môi trường, chủ đầu tư và nhà thầu phải có kế hoạch cụ thể về phục hồi thảm thực vật, trồng lại cây xanh, hạn chế tối đa diện tích rừng bị ảnh hưởng.

Những kinh nghiệm quốc tế cũng có thể mang lại bài học quý giá. Ở nhiều quốc gia, các tập đoàn điện lực đã áp dụng hệ thống quản lý an toàn lao động theo chuẩn quốc tế ISO 45001, kết hợp với các tiêu chuẩn về môi trường như ISO 14001. Việc áp dụng các chuẩn mực này không chỉ nâng cao chất lượng quản lý mà còn giúp doanh nghiệp khẳng định uy tín trên thị trường quốc tế. Ngành điện Việt Nam, trong xu thế hội nhập và tham gia vào các cam kết phát triển bền vững, hoàn toàn có thể học hỏi và áp dụng các mô hình tiên tiến để giảm thiểu rủi ro.

Cuối cùng, có thể khẳng định rằng, an toàn lao động và bảo vệ môi trường phải trở thành nguyên tắc số một trong mọi dự án điện lực. Chỉ khi tuân thủ nghiêm túc pháp luật, công khai minh bạch trong quản lý nhà thầu, giám sát chặt chẽ quy trình thi công và đề cao trách nhiệm xã hội, ngành điện mới có thể phát triển bền vững, khẳng định vị thế là trụ cột năng lượng quốc gia.