Theo cảnh báo từ WB, tốc độ già hoá dân số của Việt Nam thuộc nhóm nhanh nhất thế giới, thậm chí còn nhanh hơn các nước phát triển. Dự báo đến năm 2038, nhóm dân số từ 60 tuổi trở lên chiếm tới 20% tổng dân số. Điều đáng lo ngại là quá trình già hóa dân số của nước ta diễn ra khi mức thu nhập bình quân đầu người đang ở mức trung bình thấp.

Thực trạng già hóa dân số Việt Nam

Việt Nam bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2015. Theo số liệu của cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam năm 2009, người từ 60 tuổi trở lên của cả nước chiếm 8,68% dân số, khoảng 7,45 triệu người. Đến năm 2019, con số này đã tăng lên 11,86%, tương đương khoảng 11,41 triệu người. Dự báo đến năm 2036, tức là chỉ trong vòng 20 năm, người cao tuổi chiếm khoảng 20% dân số.

Tuổi thọ trung bình người Việt đạt 73.7 tuổi (năm 2020). Ảnh minh họa

Nhiều địa phương thậm chí đang có tốc độ già hóa dân số nhanh hơn bình quân cả nước. Ví dụ như chỉ số già hóa dân số của TP. HCM hiện đang ở mức 49,4%, cao hơn cả nước xấp xỉ 1%. Đáng chú ý, so với các quốc gia đã từng trải qua tình trạng già hóa dân số, thì cả trình độ phát triển kinh tế lẫn thu nhập bình quân theo đầu người của Việt Nam đều thấp hơn.

WB cho biết, GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2020 đạt 3.561 USD, thua xa Thái Lan (đạt 7.189 USD), Malaysia (10.402 USD), Trung Quốc (10.500 USD), Singapore (59.798 USD), Hàn Quốc (31.755 USD), Nhật Bản (40.113 USD)

Tốc độ già hóa dân số nhanh tạo ra nhiều quan ngại đối với các nhà hoạch định chính sách. Bởi vì, Việt Nam có ít thời gian để thích nghi với một xã hội già hóa hơn so với các nền kinh tế phát triển trên thế giới.

Trước hết, dân số già sẽ đi đôi với việc chi tiêu nhiều hơn cho chăm sóc sức khỏe, hưu trí, trợ cấp, an sinh xã hội ... trong khi thời gian để Việt Nam chuẩn bị thích ứng với dân số già ngắn hơn nhiều so với các nước khác, dẫn đến mức tích lũy của quốc gia không đáp ứng kịp nhu cầu của xã hội.

Người cao tuổi Việt Nam sống chủ yếu ở nông thôn, sống cùng con cháu; đời sống vật chất còn gặp nhiều khó khăn. Người cao tuổi cũng đối diện với gánh nặng "bệnh tật kép" và thường mắc các bệnh mạn tính, bình quân mỗi người cao tuổi có 3 bệnh, đối diện với nguy cơ tàn phế do quá trình lão hóa, chi phí điều trị lớn. Trong khi đó, hệ thống chăm sóc sức khỏe nói chung, chăm sóc sức khỏe ban đầu nói riêng chưa thích ứng già hóa dân số nhanh; việc xây dựng môi trường thân thiện với người cao tuổi và triển khai các loại hình chăm sóc sức khỏe dài hạn tại cộng đồng chưa được quan tâm đúng mức.

Các chính sách thích ứng với già hóa dân số

Thích ứng với già hoá dân số cần được coi là vấn đề ưu tiên và cần phải có các biện pháp mang tính tổng thể với một lộ trình thích hợp để chuẩn bị cho một "xã hội già" trong tương lai gần.

Những nước có dân số già nhưng vẫn nằm trong top những nước phát triển, có thu nhập cao là Nhật Bản, Hàn Quốc. Kinh nghiệm “già hóa chủ động” của các nước này có thể là bài học cho Việt Nam xây dựng chính sách. “Già hóa chủ động” hiểu một cách đơn giản là chủ động chuẩn bị cho giai đoạn này trên ba trụ cột chính sách để giải quyết các vấn đề kinh tế, sức khỏe và sự tham gia các hoạt động xã hội của người cao tuổi.

GS.TS Nguyên Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề xã hội – Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, để giải bài toán này cần điều chỉnh hệ thống chính sách như là tăng độ tuổi lao động nghỉ hưu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sử dụng lao động là người cao tuổi... "Về kinh tế phải nâng cao năng suất lao động để bù đắp cho người già, về chăm sóc sức khỏe thì phải giảm thiểu chi phí khám chữa bệnh". GS.TS Nguyên Đình Cử nhấn mạnh.

Hệ thống chăm sóc sức khỏe, nhất là chăm sóc chuyên khoa cho người cao tuổi chưa đáp được nhu cầu ngày càng tăng của người cao tuổi. Ảnh : vov.vn

Theo Tổng cục Dân số (Bộ Y tế), những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, nhiều chủ trương, chính sách đã đi vào cuộc sống nhằm giúp cho người cao tuổi "sống vui, sống khỏe, sống có ích".

Hệ thống luật pháp, chính sách chăm sóc người cao tuổi tương đối đồng bộ và ngày càng được hoàn thiện. Luật Người cao tuổi (Luật 39/2009/QH12) có hiệu lực thi hành từ năm 2010 quy định trách nhiệm của gia đình, Nhà nước và xã hội trong việc phụng dưỡng, chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi.

Hiện nay, nước ta đã có nhiều chính sách an sinh cho người già như là: trợ cấp cho người từ 80 tuổi trở lên mà không có lương hưu, ưu tiên khám chữa bệnh… Tuy nhiên, hệ thống chăm sóc sức khỏe, nhất là chăm sóc chuyên khoa cho người cao tuổi chưa đáp được nhu cầu ngày càng tăng. Chính vì thế, đã đến lúc cần ứng dụng khoa học công nghệ vào chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Đây cũng chính là lý do mà ngày Quốc tế Người cao tuổi năm 2021 Liên Hợp Quốc đã chọn chủ đề "Công bằng số cho mọi lứa tuổi". Điều này khẳng định nhu cầu của người cao tuổi cần được tiếp cận và tham gia một cách có ý nghĩa vào công nghệ số của nhân loại.

"Theo tôi, bên cạnh việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi thì cũng cần đặt ra vấn đề tăng cường đào tạo bác sĩ chuyên khoa lão khoa để đủ lực lượng đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng của các cụ". GS.TS Nguyên Đình Cử nêu quan điểm.

Tốc độ già hóa dân số ở nước ta đang diễn ra rất nhanh. Tuổi thọ cao song điều quan trọng là chất lượng sống cũng phải được tăng theo. Chính vì thế nếu không có sự điều chỉnh hệ thống chính sách để ứng phó với tốc độ già hóa dân số nhanh như hiện nay thì sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến cơ cấu dân số, chất lượng sống của người cao tuổi và quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Việt Nam ở giai đoạn dân số vàng nhưng chất lượng lao động chưa vàng Tỉ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ tại Việt Nam chỉ đạt 26,1%, cơ cấu lao động phần lớn có kỹ năng hạn ...

Hà Nội ô nhiễm không khí thứ 3 thế giới: Chuyên gia khuyến cáo gì? Sáng 14/9, với chỉ số AQI trung bình là 164, Hà Nội là thành phố có mức độ ô nhiễm không khí cao thứ 3 ...

Tỉ lệ mắc bệnh đái tháo đường tại Việt Nam đang gia tăng nhanh Nghiên cứu mới đây cho thấy 7,3% dân số nước ta mắc đái tháo đường. Mức độ gia tăng rất nhanh của bệnh này vượt ...

Công an TP. Huế khuyến cáo người dân cảnh giác khi tham gia góp vốn có lãi suất cao Sau khi bắt giam Giám đốc Công ty CP Đầu tư thương mại số 1 Phúc Nguyên Khang, với hành vi lạm dụng tín nhiệm ...