Vi khuẩn gây bệnh tả có tên khoa học là Vibrio cholerae.

Tình hình bệnh tả đáng báo động trên toàn cầu

Những hồi chuông cảnh báo đang vang lên mạnh mẽ hơn bao giờ hết trên trường quốc tế. Theo dữ liệu mới nhất từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tính từ đầu năm đến ngày 29/8/2025, thế giới đã ghi nhận 409.222 trường hợp mắc bệnh tả tại 31 quốc gia, cướp đi sinh mạng của 4.738 người. Một con số nghịch lý và đáng lo ngại là dù tổng số ca mắc có giảm 20% so với cùng kỳ năm ngoái, thì số ca tử vong lại tăng vọt đến 46%. Điều này cho thấy mức độ nghiêm trọng và độc lực của các chủng vi khuẩn đang lưu hành.

WHO đã phải đánh giá nguy cơ lây lan thêm trong và giữa các quốc gia là “rất cao”. Hai điểm nóng nhất hiện nay là Khu vực Đông Địa Trung Hải và Châu Phi, trong đó Châu Phi ghi nhận tỷ lệ tử vong đặc biệt cao, lên tới 2,2%. Đáng chú ý, bệnh tả đang quay trở lại ở cả những quốc gia vốn đã yên bình trong nhiều năm, đồng thời tiếp tục mở rộng địa bàn hoạt động tại các vùng dịch cũ.

Trái ngược hoàn toàn với xu hướng đáng lo ngại đó, Việt Nam đã duy trì một thành tích đáng nể khi không ghi nhận bất kỳ trường hợp mắc bệnh tả nào trong suốt 12 năm qua. Tuy nhiên, thành công của quá khứ không phải là tấm khiên đảm bảo cho tương lai an toàn tuyệt đối. Trong bối cảnh giao lưu thương mại, du lịch ngày càng rộng mở, nguy cơ mầm bệnh xâm nhập từ các vùng dịch trên thế giới là hoàn toàn hiện hữu.

Hiểu đúng về bệnh tả để phòng bệnh hiệu quả

Để nắm rõ mối đe dọa tiềm tàng, việc hiểu bản chất của căn bệnh này là vô cùng quan trọng. Tả là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Vibrio cholerae (chủ yếu là nhóm huyết thanh O1 và O139) gây ra, lây truyền duy nhất qua đường tiêu hóa. Nguồn lây chính là nước uống và thực phẩm bị nhiễm khuẩn, đặc biệt là các loại thủy hải sản chưa được nấu chín kỹ.

Triệu chứng kinh điển của bệnh là tiêu chảy ồ ạt như nước vo gạo và nôn mửa không ngừng, dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải cấp tính, có thể gây sốc tuần hoàn và tử vong chỉ trong vài giờ nếu không được can thiệp y tế kịp thời.

Các triệu chứng của bệnh tả. Ảnh: VNVC

Một trong những đặc điểm nguy hiểm nhất của bệnh tả là có tới 75% người nhiễm không hề có triệu chứng nhưng vẫn âm thầm đào thải một lượng lớn vi khuẩn ra môi trường trong 1-2 tuần, trở thành những nguồn lây khó kiểm soát trong cộng đồng.

Vi khuẩn tả có thể tồn tại lâu ở vùng nước lợ nơi cửa sông hay ven biển. Trong nước vi khuẩn tả sống ký sinh chủ yếu ở các loài động, thực vật thủy sinh phù du như rong, tảo, đặc biệt ở các động vật giáp xác như tôm, cua, sò, ốc, hến…

Ngành y tế Việt Nam chủ động, quyết liệt ứng phó

Nhận thức rõ những rủi ro này, Bộ Y tế đã không chờ đợi mà lập tức kích hoạt các biện pháp phòng vệ từ sớm. Cục Phòng bệnh đang theo dõi sát sao tình hình dịch bệnh toàn cầu, liên tục trao đổi thông tin với WHO để đánh giá nguy cơ, đồng thời chỉ đạo hệ thống y tế toàn quốc tăng cường giám sát tại tất cả các cửa khẩu, cơ sở y tế và trong cộng đồng. Các đơn vị chuyên môn đầu ngành cũng đã được yêu cầu rà soát lại toàn bộ quy trình chẩn đoán, điều trị, đảm bảo sẵn sàng nhân lực, vật tư, trang thiết bị để ứng phó với mọi tình huống.

Khuyến cáo tới từng người dân: Phòng bệnh là trên hết

Trong khi ngành y tế đang nỗ lực ở cấp độ vĩ mô, hiệu quả của cuộc chiến chống dịch tả lại phụ thuộc phần lớn vào ý thức và hành động của mỗi cá nhân. Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ người dân cần xem việc phòng bệnh là trách nhiệm hàng đầu và nghiêm túc thực hiện:

Ưu tiên số một là an toàn vệ sinh thực phẩm và vệ sinh cá nhân. Mỗi người dân, mỗi gia đình cần tuân thủ triệt để nguyên tắc “ăn chín, uống sôi”. Tuyệt đối không ăn các món ăn sống hoặc chưa được nấu chín kỹ. Luôn đảm bảo nguồn nước sử dụng cho sinh hoạt là nước sạch. Song song đó, hành động đơn giản nhưng mang tính quyết định là rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và khi chuẩn bị thức ăn.

Đối với những người vừa trở về từ các quốc gia, khu vực đang có dịch, cần tự giác theo dõi sức khỏe trong vòng 5 ngày. Nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ như tiêu chảy và nôn mửa dữ dội, phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị. Tuyệt đối không tự mua thuốc điều trị tại nhà, vì điều này có thể làm bệnh nặng hơn và tăng nguy cơ lây lan.

Đối với người có kế hoạch đi du lịch, công tác tại các vùng dịch, cần chủ động trang bị kiến thức phòng bệnh, chỉ sử dụng thực phẩm và nước uống an toàn, đồng thời thông báo cho cơ quan y tế ngay khi có dấu hiệu bất thường về sức khỏe.

Diễn biến phức tạp của dịch tả trên thế giới là một hồi chuông cảnh báo. Thành quả 12 năm không ghi nhận ca bệnh của Việt Nam là rất đáng ghi nhận, nhưng chính điều đó càng đòi hỏi sự cảnh giác cao độ, không được phép chủ quan. Cuộc chiến này không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của ngành y tế, mà được quyết định phần lớn bởi ý thức và hành động của mỗi người dân. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc vệ sinh cơ bản chính là biện pháp phòng vệ chủ động và hiệu quả nhất, tạo nên tấm khiên vững chắc cho cả cộng đồng.