Khi “sát khuẩn” trở thành “sát nhân”

Mới đây, Công an Thành phố Hà Nội cho biết đã thu giữ 50.000 chai cồn y tế giả. Đây không chỉ là câu chuyện vi phạm pháp luật, mà là lời cảnh báo nghiêm trọng về mức độ đe dọa sức khỏe cộng đồng từ mặt hàng tưởng như nhỏ bé, đơn giản: cồn sát trùng.

Đáng phẫn nộ hơn, đứng sau vụ việc lại là Phạm Đình Tuấn, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Chúc Sơn (Chương Mỹ), cùng em trai, núp bóng một doanh nghiệp sản xuất dược phẩm – Công ty Ngân Hà. Để tối đa hóa lợi nhuận, Tuấn chỉ đạo sử dụng methanol, một loại cồn công nghiệp độc hại, thay thế ethanol. Giá thành sản xuất giảm nhẹ từ 13.000 đồng còn 11.000 đồng/chai, nhưng đối với người tiêu dùng, đó là cái giá của... mù lòa, tổn thương thần kinh, thậm chí tử vong.

Đối tượng Tuấn sản xuất cồn y tế giả. Ảnh: VNN

Điều đáng nói, đây không phải là sự kiện đơn lẻ. Từ vụ ngộ độc tập thể ở Bắc Ninh năm 2023, khiến 108 công nhân nhập viện; trường hợp một bệnh nhân 46 tuổi ở Vĩnh Phúc tử vong do uống cồn y tế giả chứa methanol.

Ca bệnh gần nhất tại Bệnh viện Bạch Mai, một người đàn ông 55 tuổi hôn mê do ngậm cồn chứa methanol, tất cả cho thấy mức độ nguy hiểm và phổ biến của cồn y tế giả đang lan tràn một cách âm thầm nhưng tàn khốc.

Theo lời người nhà, ông đã mua một chai cồn 70 độ tại hiệu thuốc gần nhà, dùng để ngậm trong khoảng một giờ mỗi lần, 3-4 lần mỗi ngày suốt nhiều ngày liên tục.

Khoảng ba ngày trước khi nhập viện, bệnh nhân bắt đầu xuất hiện các triệu chứng như đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, mệt mỏi và nhìn mờ. Dù được đưa đến Trung tâm Thần kinh của Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng còn tỉnh táo, hình ảnh MRI não đã phát hiện ổ nhồi máu nhỏ ở nhân bèo trái, một dấu hiệu sớm của tổn thương thần kinh trung ương. Không lâu sau, bệnh nhân đột ngột suy hô hấp, rơi vào hôn mê sâu và phải thở máy.

Bệnh nhân 55 tuổi mới thoát khỏi hôn mê, vẫn phải hỗ trợ hô hấp, lọc máu do ngộ độc cồn giả chứa methanol. Ảnh: BVCC

Kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ methanol lên đến 116,63 mg/dL, trong khi mẫu cồn mà bệnh nhân sử dụng dù nhãn ghi là “Ethanol 70 độ” lại chứa đến 77,5% methanol – loại cồn công nghiệp độc hại, không được phép sử dụng trong y tế.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, vùng niêm mạc bị viêm tủy răng chính là cửa ngõ để methanol thẩm thấu nhanh vào máu. Quá trình ngậm lâu và nhiều lần cũng làm tăng nguy cơ nuốt phải methanol, từ đó dẫn tới ngộ độc nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới não bộ và thị giác.

Cồn bệnh nhân dùng để ngậm và xúc miệng. Ảnh: BVCC

“Nhiều bệnh nhân đến viện trong tình trạng muộn, hôn mê sâu, rất khó cứu chữa. Đau lòng nhất là họ hoàn toàn không có ý định tự đầu độc mình mà họ chỉ đang chữa bệnh, bằng thứ tưởng là ‘thuốc’.”- TS.BS Nguyễn Trung Nguyên nhấn mạnh.

Một điều nguy hiểm là methanol không mùi, không màu, hình thức giống ethanol nên rất dễ ngụy trang. Với nhãn mác “Ethanol 70 độ” in rõ ràng, người dân không có cách nào phân biệt nếu không có kiến thức hoặc thiết bị kiểm nghiệm.

Quản lý lỏng, trả bằng sinh mạng

Gốc rễ của vấn đề không chỉ nằm ở cá nhân làm giả, mà chính là hệ thống quản lý còn nhiều lỗ hổng trong việc kiểm soát hóa chất độc hại như methanol. Tại Việt Nam, methanol được nhập khẩu và sử dụng chủ yếu cho công nghiệp, sản xuất dung môi, pha xăng sinh học E5. Tuy nhiên, việc giám sát đầu ra, phân phối và sử dụng loại hóa chất này gần như bị bỏ ngỏ, khiến một phần lớn methanol rơi vào tay những kẻ sản xuất rượu và cồn giả.

Theo thống kê của Phòng Cảnh sát Kinh tế – Công an Hà Nội, Công ty Ngân Hà đã tung ra thị trường hàng chục nghìn chai cồn “Ethanol 70 độ” và “Ethanol 90 độ” nhưng hoàn toàn không có ethanol, mà chứa từ 70% đến 77% methanol. Đây là hành vi đầu độc công khai, nhưng lại có thể tồn tại trong thời gian dài, qua nhiều lần thay đổi pháp nhân, giám đốc, và thậm chí len lỏi vào cả các nhà thuốc.

Cồn sát trùng giả vừa bị Công an Thành phố Hà Nội thu giữ. Ảnh: CACC

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên nêu một đề xuất thiết thực: “Một biện pháp rất hiệu quả đã được các nước như Mỹ áp dụng là nhuộm methanol bằng màu xanh lam đặc trưng. Chỉ một bước đơn giản này cũng giúp người dân dễ dàng phân biệt giữa methanol và ethanol, ngăn chặn kịp thời việc nhầm lẫn, sử dụng sai mục đích.”

Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh cần có quy định rõ ràng về bao bì, nhãn mác, buộc sản phẩm sát trùng phải ghi rõ thành phần, công dụng dùng trên người, tránh tình trạng “mập mờ đánh lận con đen” như hiện nay.

Giải pháp từ thể chế đến ý thức người tiêu dùng

Để ngăn chặn tận gốc tình trạng cồn y tế giả, không thể chỉ dừng lại ở xử phạt những kẻ làm giả. Cần một hệ thống đồng bộ từ quản lý hóa chất, giám sát sản xuất, hậu kiểm thị trường đến nâng cao ý thức cộng đồng. PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia ngành Hóa thực phẩm đã chia sẻ một số giải pháp cần được triển khai bao gồm:

Rà soát lại toàn bộ chuỗi cung ứng methanol, từ nhà máy, kho bãi đến các điểm phân phối.

Thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc với sản phẩm y tế, trong đó cồn sát trùng bắt buộc phải có QR code minh bạch nhà sản xuất, thành phần, công dụng.

Tăng cường kiểm tra định kỳ và đột xuất tại các nhà thuốc, chợ thuốc, kho dược tư nhân.

Phân biệt rõ cồn công nghiệp và cồn y tế bằng mã màu, thiết kế bao bì, cảnh báo thị giác.

Song song với đó, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cũng khuyến cáo, vai trò người tiêu dùng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Mỗi người cần biết cách tự bảo vệ mình bằng việc:

Chỉ mua cồn tại các nhà thuốc uy tín, yêu cầu hóa đơn để có căn cứ truy xuất khi cần.

Đọc kỹ nhãn mác, sản phẩm phải ghi rõ thành phần là ethanol hoặc isopropanol, tuyệt đối không có methanol.

Cẩn trọng với các loại cồn có công dụng chung chung như “hỗ trợ sát khuẩn” hoặc không ghi rõ có thể dùng trên người.

Sự nguy hiểm của cồn giả không phải lý thuyết. Hậu quả là những bệnh nhân mù mắt vĩnh viễn, những ca tử vong đột ngột trong đau đớn, những gia đình gánh chịu hệ lụy suốt đời, như người đàn ông ngậm cồn chữa đau răng đã mang nhiều di chứng.

Nạn nhân có thể là bất kỳ ai, một công nhân, một cụ già, một bà nội trợ. Và thủ phạm không chỉ là kẻ làm giả, mà còn là sự thờ ơ của hệ thống giám sát, sự dễ dãi trong quản lý hóa chất độc hại, và sự chủ quan từ chính mỗi người dân.

Chúng ta không thể để những chai cồn “sát trùng” tiếp tục sát hại âm thầm người dân. Một thị trường y tế an toàn phải bắt đầu từ ý thức quản lý nghiêm minh của nhà nước và thái độ tiêu dùng tỉnh táo của người dân. Nếu không, những bi kịch như hiện nay sẽ tiếp tục tái diễn, và lần tới, nạn nhân có thể là chính chúng ta.

Mời theo dõi video được nhiều quan tâm:

Hà Nội: Nguy kịch vì ngộ độc rượu không rõ nguồn gốc, người đàn ông 61 tuổi hôn mê sâu, teo não Mới đây, khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương tiếp nhận bệnh nhân nam, 61 tuổi (Hà Nội) trong tình trạng rối ...

Bé gái 13 tuổi uống 30 viên Paracetamol tự tử: Cảnh báo về mặt tối của loại thuốc quen thuộc Một nữ sinh 13 tuổi ở Nghệ An vừa phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch sau khi uống liền 30 viên Paracetamol 500mg ...

Chuyên gia “giải mã” vụ bé trai hôn mê nguy kịch do ngộ độc khí trong ô tô Một bé trai khỏe mạnh đột ngột hôn mê sâu sau hơn một giờ ngồi trong ô tô kín. Các chuyên gia đã "giải mã" ...