Sự phổ biến và lạm dụng thuốc Paracetamol

Thời gian gần đây, việc mua và sử dụng thuốc Paracetamol một cách bừa bãi, không theo chỉ định của bác sĩ, đã trở thành vấn đề đáng lo ngại trong cộng đồng. Paracetamol là một loại thuốc giảm đau, hạ sốt phổ biến, nhưng nếu không sử dụng đúng cách, nó có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm, đặc biệt là tổn thương gan nghiêm trọng.

Qua tìm hiểu thông tin từ người tiêu dùng, nhiều người cho biết họ thường tự ý mua thuốc Paracetamol mà không cần đơn thuốc hay hướng dẫn của bác sĩ, chỉ vì "nghe nói" thuốc này có thể chữa được cơn đau đầu hay cảm cúm. Chị Vũ Thị Lan, một người dân sống tại Cầu Giấy, Hà Nội, chia sẻ: "Mỗi khi bị đau đầu hay cảm thấy mệt mỏi, tôi thường tự mua Paracetamol về uống, thậm chí dùng liên tục trong vài ngày. Nếu đau quá, tôi dùng 2 viên mà không cần thăm khám bác sĩ." Chị Lan cũng thừa nhận rằng chị không hề biết rằng việc sử dụng thuốc liên tục như vậy có thể gây hại cho sức khỏe của mình.

Ảnh minh họa, Internet.

Chỉ vì Paracetamol là loại thuốc không kê đơn và có mặt ở hầu hết mọi gia đình, nhiều người đã tự ý sử dụng mà không hiểu rõ về liều lượng an toàn. Việc sử dụng thuốc không đúng cách, đặc biệt là uống liên tục khi có những cơn đau nhẹ, có thể gây ra những hậu quả không thể lường trước.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Oxy Cao áp Việt – Nga (Bộ Quốc phòng), thông tin: "Một số người có xu hướng tự ý tăng liều khi thấy thuốc không có tác dụng ngay lập tức. Đây là một sai lầm nghiêm trọng. Paracetamol có tác dụng giảm đau trong khoảng 4-6 giờ, việc uống thuốc liên tục không chỉ không giúp giảm đau mà còn có thể gây ra các tổn thương cho gan."

Sự nguy hiểm của Paracetamol khi sử dụng sai cách

Paracetamol, được biết đến với công dụng giảm đau và hạ sốt, thường được coi là an toàn khi sử dụng đúng liều lượng. Tuy nhiên, việc sử dụng quá liều hoặc dùng thuốc không đúng cách có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe con người.

Phóng viên đã phỏng vấn Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, chuyên gia về gan và thận, để làm rõ những nguy hiểm khi lạm dụng Paracetamol. Theo bác sĩ Hoàng, Paracetamol khi vào cơ thể sẽ được chuyển hóa chủ yếu qua gan. Một phần của thuốc này chuyển thành một chất trung gian độc hại, có khả năng gây tổn thương nghiêm trọng cho gan nếu sử dụng quá liều.

"Ở gan, paracetamol sẽ được chuyển hóa thành những alkyl rất nhỏ là N-acetyl-p-benzoquinone imine (NAPQI), mang độc tính. Nếu cơ thể không đủ khả năng chuyển hóa nó kịp thời, sẽ dẫn đến suy gan cấp. Điều này có thể diễn ra rất nhanh chóng và nếu không được cấp cứu kịp thời, có thể gây tử vong," bác sĩ Hoàng giải thích.

Thuốc paracetamol vô hại nhưng nếu sử dụng quá liều thì sẽ rất nguy hiểm. (Ảnh minh họa AI)

Bên cạnh đó, paracetamol cũng có thể truyền qua nhau thai nên nếu phụ nữ mang thai dùng quá liều thì cũng có thể gây hại cho thai nhi. Phụ nữ mang thai lạm dụng paracetamol cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn.

Đối với người cao tuổi, việc sử dụng paracetamol lâu dài, dùng quá liều có thể làm suy giảm phân tử hemoglobin trong tế bào hồng cầu. Đây là phân tử mang oxy nên nếu mất đi một lượng lớn phân tử này sẽ gây mệt mỏi, khiến người cao tuổi uể oải, mất năng lượng.

Những dấu hiệu của Ngộ độc khi uống quá liều Paracetamol

Việc sử dụng Paracetamol trên 4g mỗi ngày đối với người lớn và 50-70mg/kg đối với trẻ em là đã vượt quá liều an toàn. Chính vì thế, việc tự ý tăng liều hoặc dùng thuốc khi không có sự chỉ định của bác sĩ là cực kỳ nguy hiểm.

Theo đó, BS Hoàng cho biết, ngộ độc Paracetamol thường không có biểu hiện rõ ràng ngay lập tức. Khi dùng paracetamol quá liều, phần lớn thuốc sẽ lập tức được hấp thu trong vòng 2 giờ đầu tiên và nồng độ đỉnh đạt được sau khi sử dụng thuốc là 1 giờ kể từ lúc sử dụng.

Biểu hiện lâm sàng khi ngộ độc paracetamol còn phụ thuộc vào liều lượng đã uống và thời gian uống thuốc. Thông thường, tổn thương gan do ngộ độc paracetamol (nếu có) sẽ chia làm 4 giai đoạn chính:

• Giai đoạn khởi đầu (24 giờ đầu sau khi dùng thuốc): Không có triệu chứng hoặc triệu chứng không đặc hiệu, khó nhận biết. Một số biểu hiện thường gặp bao gồm vã mồ hôi, chán ăn, buồn nôn, nôn ói,…
• Giai đoạn tổn thương gan (24-48 giờ sau khi dùng thuốc): Biểu hiện đau bụng, căng tức vùng hạ sườn phải. Lúc này, khi xét nghiệm men gan có thể thấy thời gian đông máu PT kéo dài và AST, ALT, bilirubin có thể tăng. Hầu hết người bệnh bị ngộ độc paracetamol không tiến triển quá giai đoạn này.
• Giai đoạn suy gan (3-5 ngày sau ngộ độc): Người bệnh có biểu hiện buồn nôn, nôn ói tăng nặng. Đi kèm theo đó là tình trạng mệt mỏi, vàng da, lú lẫn, hạ đường huyết, rối loạn đông máu, suy thận, men gan tăng tối đa,… hay thậm chí là hôn mê, có thể tử vong.
• Giai đoạn hồi phục: Nếu người bệnh ngộ độc paracetamol không được điều trị thì có thể tử vong trong 4-18 ngày sau khi dùng thuốc. Trường hợp người bệnh được điều trị thì chức năng gan sẽ được hồi phục, các triệu chứng không kéo dài. Tuy nhiên, cần lưu ý việc điều trị chậm trễ có thể gây nên tổn thương gan không hồi phục.

Đối với trẻ em khi quá liều trong vòng 24h sẽ có biểu hiện: Trẻ bỏ bú, chán ăn, buồn nôn, nôn, đau bụng. Sau khi dùng thuốc quá liều gây hôn mê, suy nhược cơ thể.

Trong vòng 24-72h sau khi dùng quá liều: Ban đầu trẻ sẽ bị kích động và mê sảng. Tiếp theo là ức chế hệ thần kinh trung ương như hạ thân nhiệt, mệt lả, thở nhanh và nông; mạch nhanh, yếu, không đều, huyết áp thấp và suy tuần hoàn.

Trong vòng 72h-96h quá liều: Tình trạng tăng men gan nhanh chóng, trẻ có nguy cơ tổn thương gan, thận, suy hô hấp, suy tuần hoàn, thậm chí tử vong khi không can thiệp kịp thời.

Liều lượng sử dụng và các khuyến cáo từ chuyên gia

Mặc dù Paracetamol là một thuốc OTC (thuốc không cần kê đơn) và rất dễ dàng mua được, nhưng bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng khuyến cáo rằng người dùng phải cực kỳ thận trọng. “Với người lớn, liều tối đa chỉ nên là 2-3 viên (500mg) mỗi lần và không quá 4 lần mỗi ngày. Cần phải tuân thủ đúng liều lượng và không nên tự ý tăng liều vì nghĩ rằng thuốc càng nhiều thì càng giảm đau nhanh hơn. Điều này chỉ làm tăng gánh nặng cho gan,” bác sĩ Hoàng cảnh báo.

Với trẻ em, liều lượng phải được tính toán kỹ lưỡng theo cân nặng. Bác sĩ cũng lưu ý rằng chức năng gan của trẻ em chưa phát triển đầy đủ, do đó càng phải thận trọng khi sử dụng Paracetamol.

Để sử dụng Paracetamol an toàn, người dùng cần tuân thủ đúng liều lượng, đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và không nên tự ý tăng liều khi không có chỉ định của bác sĩ. Đặc biệt, khi thấy cơ thể có phản ứng bất thường sau khi sử dụng Paracetamol, người dùng cần ngừng thuốc ngay lập tức và tìm đến sự tư vấn y tế.

Paracetamol dù là thuốc thông dụng nhưng không hề vô hại nếu sử dụng sai cách. Đặc biệt là đối với trẻ em, người có vấn đề về gan hoặc người lớn tuổi, việc sử dụng thuốc này phải được giám sát chặt chẽ hơn bao giờ hết. Những vụ ngộ độc do Paracetamol có thể xảy ra trong âm thầm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng.

Vụ việc nữ sinh 13 tuổi uống 30 viên Paracetamol tại Nghệ An là một lời cảnh báo nghiêm túc về việc sử dụng thuốc không đúng cách. Hãy luôn nhớ rằng dù là thuốc không kê đơn, Paracetamol vẫn cần được sử dụng một cách cẩn thận và có trách nhiệm. Người dân cần tỉnh táo và thận trọng trong việc sử dụng thuốc để bảo vệ sức khỏe cho chính mình và gia đình.

Phỏng vấn BS Nguyễn Huy Hoàng.

Cảnh báo nguy hiểm từ thuốc giảm cân chứa Sibutramin trên mạng xã hội Một bệnh nhân nữ bị nhiễm độc chất Sibutramin, tổn thương não nặng do uống thuốc, thực phẩm chức năng giảm cân không rõ nguồn ...

Cúm khi mang thai: Hậu quả khôn lường nếu mẹ bầu chủ quan Vi-rút cúm có thể gây ra những biến chứng, mang nhiều hệ lụy cho cả mẹ và con như: bội nhiễm, sảy thai, sinh non, ...

Báo động: Tăng huyết áp ngày càng trẻ hóa, hiểm họa khôn lường Tăng huyết áp – “kẻ giết người thầm lặng” – không chỉ là mối nguy đối với người cao tuổi mà ngày càng trẻ hóa, ...