Việt Nam hưởng ứng Ngày Tránh thai Thế giới 26/9.

Ngày Tránh thai Thế giới: Nâng cao nhận thức về việc chủ động phòng tránh thai

Ngày Tránh thai Thế giới, được khởi xướng lần đầu tiên vào ngày 26/9/2007 tại Châu Âu, ra đời từ một bối cảnh cấp bách: kết quả các cuộc khảo sát đầu thế kỷ 21 cho thấy mức độ đáng báo động về quan hệ tình dục không an toàn và sự thiếu hụt kiến thức tránh thai trong giới trẻ. Trước thực trạng đó, một liên minh gồm 11 tổ chức phi chính phủ và các hiệp hội y khoa quốc tế đã thống nhất chọn ngày 26/9 hàng năm để nâng cao nhận thức toàn cầu, khơi dậy trách nhiệm của cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, về việc chủ động phòng tránh thai an toàn và hiệu quả.

Tại Việt Nam, sáng ngày 26/9/2025, Cục Dân số (Bộ Y tế) đã tổ chức Lễ mít tinh tại Hà Nội, tiếp tục khẳng định sự chung tay và cam kết của quốc gia về vấn đề toàn cầu này.

Ông Lê Thanh Dũng - Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) phát biểu tại buổi lễ.

Phát biểu tại sự kiện, ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số, nhấn mạnh rằng dù chính sách dân số đã chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển theo tinh thần Nghị quyết số 21-NQ/TW, điều đó không có nghĩa là xem nhẹ mà vẫn tiếp tục thực hiện để mọi phụ nữ có nhu cầu đều được tiếp cận thuận tiện.

Kế hoạch hóa gia đình không chỉ là một biện pháp y tế, mà còn là một chiến dịch toàn cầu, đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe, giảm nghèo, cải thiện sức khỏe bà mẹ và trẻ em, nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển bền vững.

Đằng sau những con số tích cực, thực trạng bất bình đẳng vẫn tồn tại

Những nỗ lực không ngừng nghỉ đó đã mang lại những kết quả đáng ghi nhận trên phạm vi toàn cầu. Theo ông James Alexander, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Bayer Việt Nam, số lượng phụ nữ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại trên toàn cầu đã tăng gấp đôi từ năm 1990 đến năm 2021, và tỷ lệ sinh con ở nhóm vị thành niên 15-19 tuổi đã giảm khoảng 1/3 từ năm 2000.

Báo cáo của FP2030 năm 2024 cho thấy một bức tranh tích cực, với số người sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại đã tăng gần 100 triệu người so với năm 2012. Con số này đã giúp ngăn ngừa hơn 143 triệu ca mang thai ngoài ý muốn, 29 triệu ca phá thai không an toàn và 144.000 ca tử vong mẹ tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình.

Tuy nhiên, đằng sau những con số tích cực là những thách thức không nhỏ. Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy trong số 1,1 tỷ người có nhu cầu kế hoạch hóa gia đình, vẫn còn 164 triệu người chưa được đáp ứng.

Tại Việt Nam, chất lượng dịch vụ đã cải thiện nhưng chúng ta đang đối mặt với những nghịch lý đáng lo ngại. Tuổi kết hôn lần đầu có xu hướng tăng, trong khi tuổi quan hệ tình dục lần đầu lại giảm, dẫn đến nhu cầu tránh thai chưa được đáp ứng tăng cao, đặc biệt ở nhóm chưa kết hôn với tỷ lệ lên tới 40,7% vào năm 2021.

Tỷ lệ tảo hôn trước 18 tuổi ở phụ nữ từ 20-24 tuổi vẫn còn cao, đặc biệt là ở nông thôn (23,2%) và vùng Trung du miền núi phía Bắc (34,3%). Sự chênh lệch này còn thể hiện rõ rệt qua trình độ học vấn: tỷ lệ tảo hôn ở nhóm phụ nữ không có bằng cấp lên tới 66,0%, và tỷ lệ sinh con trước 18 tuổi ở nhóm có trình độ tiểu học cao gấp ba lần so với nhóm tốt nghiệp trung học phổ thông.

Đáng chú ý hơn cả là sự chênh lệch sâu sắc về tỷ lệ sinh con trước 18 tuổi giữa các nhóm đối tượng. Tỷ lệ này ở nhóm nghèo nhất (20,8%) cao gấp gần 69 lần so với nhóm giàu nhất (0,3%); ở các dân tộc Mông, Tày, Thái, Mường, Nùng cao gấp hơn 5 lần so với nhóm Kinh/Hoa; ở khu vực Trung du miền núi phía Bắc (19,9%) cao gấp gần 5 lần khu vực Đông Nam Bộ.

Cần sự chung tay của toàn xã hội

Đằng sau con số thống kê là những gánh nặng đa chiều mà các em gái phải đối mặt khi mang thai ở tuổi vị thành niên - giai đoạn quan trọng để hình thành nhân cách và tri thức.

Về mặt sức khỏe, các em phải đối mặt với nguy cơ cao bị thiếu máu, tiền sản giật, sinh non, sảy thai. Quá trình sinh nở cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro như băng huyết, khó đẻ, tổn thương tử cung, và cần đến các can thiệp phẫu thuật phức tạp, thậm chí dẫn đến tử vong. Những biến chứng sức khỏe này không chỉ là rủi ro y tế tức thời mà còn kéo theo gánh nặng kinh tế lâu dài do chi phí điều trị và suy giảm khả năng lao động.

Về mặt xã hội, việc mang thai sớm thường đồng nghĩa với việc gián đoạn học tập, hạn chế cơ hội nghề nghiệp, tạo ra gánh nặng kinh tế cho chính bản thân và gia đình. Điều này, cùng với học vấn dang dở, đã đẩy nhiều em gái vào một vòng luẩn quẩn của đói nghèo và hạn chế cơ hội phát triển. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến nguy cơ bất ổn trong hôn nhân và gia đình, trở thành gánh nặng không chỉ cho cá nhân mà còn cho cả xã hội.

Để phá vỡ vòng luẩn quẩn này, Cục Dân số đã đề ra những định hướng hành động cụ thể, kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội.

Trước hết, cần đảm bảo đầy đủ và kịp thời các điều kiện để mọi phụ nữ, đặc biệt là vị thành niên và thanh niên, được tiếp cận thông tin và dịch vụ kế hoạch hóa gia đình một cách thuận tiện, an toàn.

Cùng với đó, phải đẩy mạnh truyền thông, tư vấn và cung cấp các dịch vụ chất lượng, phù hợp với điều kiện học tập, làm việc của giới trẻ, thông qua những hình thức sáng tạo, dễ tiếp cận như các chiến dịch trên mạng xã hội, các video ngắn trên nền tảng TikTok hay tích hợp kiến thức vào các ứng dụng di động về sức khỏe.

Quan trọng hơn, cần có sự đồng hành của gia đình, nhà trường và toàn xã hội trong việc định hướng lối sống lành mạnh, tạo ra một môi trường an toàn, thân thiện để các em được tiếp cận thông tin chính xác, khoa học.

Đó là một môi trường nơi các em có thể tìm kiếm thông tin và được tư vấn một cách không phán xét, bảo mật, ví dụ như các phòng tư vấn tâm lý học đường, các “góc thân thiện” tại trạm y tế (mô hình cung cấp thông tin và tư vấn sức khỏe sinh sản trong một không gian riêng tư, không phán xét), hoặc các tổng đài tư vấn trực tuyến. Việc thí điểm các mô hình giáo dục sức khỏe sinh sản đổi mới, các chương trình giảm thiểu tảo hôn và mang thai sớm phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng địa phương là hướng đi cấp thiết.

Ngày Tránh thai Thế giới 26/9/2025 một lần nữa nhắc nhở rằng, việc chủ động phòng tránh thai không chỉ là lựa chọn cá nhân mà là một lá chắn để bảo vệ tương lai.

Thông điệp gửi đến mỗi bạn trẻ rất rõ ràng: “Hãy biết trân trọng bản thân, bảo vệ sức khỏe sinh sản, nói “không” với mang thai ở tuổi chưa thành niên - để gìn giữ tương lai và hạnh phúc lâu dài của chính mình”. Đây chính là chìa khóa để xây dựng một thế hệ khỏe mạnh, có tri thức và đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Xem thêm video Việt Nam hưởng ứng Ngày Tránh thai Thế giới 26/9: