Tâm thần phân liệt ở vị thành niên: Áp lực và hệ quả khó lường

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 10-20% trẻ em và thanh thiếu niên trên thế giới đang gặp các rối loạn tâm thần, trong đó tỉ lệ tự tử cao thứ hai chỉ sau tai nạn giao thông ở nhóm tuổi 15-29. Tại Việt Nam, các vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan đến học sinh, sinh viên ngày càng trở nên nghiêm trọng, từ stress, lo âu, trầm cảm đến những biểu hiện cực đoan như tự tử hay "Hysteria tập thể."

Ảnh minh họa.

Tại các bệnh viện tâm thần lớn như Bệnh viện Tâm thần Hà Nội, số liệu từ 7/2022 đến 6/2023 cho thấy trong 812 bệnh nhân trẻ em và vị thành niên đến khám, có tới 763 trường hợp được chẩn đoán mắc ít nhất một rối loạn tâm thần. Đáng chú ý, nhóm tuổi từ 15-18 có tỷ lệ bệnh tâm thần phân liệt, rối loạn hoang tưởng thuộc loại cao, chỉ sau động kinh và chậm phát triển tâm thần.

Chuyên gia đánh giá tỷ lệ trẻ vị thành niên mắc các rối loạn tâm thần dao động 8-20%, tương đương hơn 3 triệu trẻ em trên toàn quốc cần được can thiệp. Ở TP. HCM, hệ thống y tế quản lý khoảng 10.000 bệnh nhân tâm thần phân liệt, cả trẻ vị thành niên và người lớn. Tuy nhiên, việc tiếp cận dịch vụ còn nhiều khó khăn khi có tới gần 79% bệnh nhân trẻ không sử dụng bảo hiểm y tế.

Chị V.T.L, phụ huynh của một bệnh nhân 16 tuổi (Cao Bằng), chia sẻ: “Gia đình tôi rất bối rối và thiếu hiểu biết về bệnh lúc đầu. Có người còn cho rằng con tôi bị ‘ma nhập’. Nhờ bác sĩ giải thích rõ ràng, tôi mới hiểu đó là bệnh lý y khoa. Dịch vụ hiện vẫn thiếu thốn, việc tiếp cận rất khó khăn.”

Anh M., người dân tại Hà Nội, bày tỏ: “Sự kỳ thị xã hội khiến nhiều gia đình giấu bệnh, làm mất cơ hội chữa trị sớm cho trẻ. Chúng ta cần một cái nhìn cởi mở hơn để các em được chăm sóc đúng lúc.”

Những dấu hiệu phát hiện sớm bệnh rối loạn tâm thần phân liệt

BSCKII. Nguyễn Hoàng Yến - Phòng rối loạn loạn thần - y học tự sát chuyên gia đầu ngành với hơn 15 năm kinh nghiệm, phân tích: Tâm thần phân liệt là rối loạn mãn tính của não bộ, gây ra sự rối loạn trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi. Người bệnh thường trải qua ba nhóm triệu chứng chính:

Loạn thần: Niềm tin sai lệch không dựa trên thực tế, có cảm giác bị theo dõi hay bị hại...

Ảo giác: Nghe tiếng nói, nhìn thấy hình ảnh không tồn tại.

Suy giảm chức năng xã hội: Khó giao tiếp, duy trì công việc hoặc học tập.

Bác sĩ khẳng định: “Bệnh không liên quan đến ma quỷ hay tâm linh mà do mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh, chủ yếu dopamine, kết hợp yếu tố di truyền và môi trường như sang chấn tâm lý, bạo lực gia đình hay lạm dụng chất kích thích, đặc biệt là cần sa tuổi dậy thì.”

Nếu phát hiện sớm trẻ bị tâm thần phân liệt có thể điều trị tốt. (Ảnh minh họa)

Về dấu hiệu nhận biết, BS Yến cho biết: Trước khi bệnh phát, trẻ thường trải qua giai đoạn tiền loạn thần kéo dài từ vài tháng đến vài năm. Đây là thời điểm vàng để can thiệp. Cha mẹ cần chú ý:

- Thay đổi tâm lý rõ rệt: Trẻ đột ngột thu mình, cáu gắt vô cớ, mất hứng thú với bạn bè và sở thích trước đây.

- Suy giảm học tập: Điểm số sa sút dù không thay đổi môi trường học tập.

- Hành vi kỳ lạ: Nói chuyện một mình, nghi ngờ người thân không rõ nguyên nhân hoặc có cử chỉ thiếu phù hợp.

"Nếu những biểu hiện này kéo dài, gia đình cần đưa trẻ đến cơ sở chuyên khoa ngay", bác sĩ nhấn mạnh.

Cần sự chung tay của toàn xã hội

Hiện hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần cho trẻ vị thành niên ở Việt Nam vẫn thiếu hụt cơ sở chuyên biệt và nhân lực chuyên môn cao. Tỷ lệ bệnh nhân trẻ không dùng bảo hiểm y tế cao khiến chi phí điều trị trở thành rào cản lớn. Bên cạnh đó, sự kỳ thị xã hội không chỉ làm chậm trễ việc phát hiện bệnh mà còn làm giảm khả năng hòa nhập, phục hồi chức năng của người bệnh.

BSCKII Nguyễn Hoàng Yến nhấn mạnh: “Phát hiện và can thiệp sớm là then chốt giúp tăng hiệu quả điều trị, giảm tổn thương não, bảo vệ khả năng học tập, hòa nhập xã hội của trẻ.” Phác đồ điều trị toàn diện bao gồm thuốc chống loạn thần, trị liệu tâm lý cá nhân và gia đình, cùng phục hồi chức năng phải được triển khai rộng rãi và đồng bộ.

Bác sĩ cũng kêu gọi cộng đồng thay đổi cách nhìn, giảm kỳ thị và hỗ trợ người bệnh qua các chương trình học nghề, hoạt động xã hội. “Tâm thần phân liệt không phải là dấu chấm hết mà là thử thách cần sự chung tay của cả xã hội. Phát hiện sớm – can thiệp kịp thời – yêu thương đúng cách chính là chìa khóa mở ra tương lai tươi sáng cho các em,” bác sĩ nhấn mạnh.

Bệnh tâm thần phân liệt ở trẻ vị thành niên đang trở thành vấn đề y tế xã hội cấp bách tại Việt Nam với tỷ lệ gia tăng đáng lo ngại. Tuy nhiên, thực trạng thiếu thốn dịch vụ chăm sóc chuyên sâu, sự kỳ thị xã hội và khó khăn trong tiếp cận điều trị đang cản trở quá trình phát hiện sớm và can thiệp hiệu quả.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế, gia đình và xã hội trong việc nâng cao nhận thức, phát triển dịch vụ y tế và tạo môi trường hòa nhập sẽ là nền tảng để bảo vệ tương lai cho hàng triệu trẻ vị thành niên không may mắc căn bệnh này, giúp các em có cơ hội sống vui khỏe, phát triển bình thường trong cộng đồng.

Mời xem video được nhiều quan tâm:

Hướng dẫn cha mẹ phát triển thể chất toàn diện cho trẻ em trong những năm đầu đời Việc phát triển thể chất cho trẻ em không chỉ là một nhu cầu mà còn là một trách nhiệm của cha mẹ. Sự phát ...

Cha mẹ cần trang bị "lá chắn" bảo vệ con khỏi xâm hại tình dục Theo Thống kê của Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam, cứ 4 bé gái thì có một bé bị xâm hại tình ...

Quyết liệt bảo vệ, ngăn chặn tai nạn thương tích để trẻ em phát triển toàn diện Theo thống kê gần đây của Cục Quản lý môi trường (Bộ Y tế) mỗi năm nước ta ghi nhận khoảng 370.000 ca tai nạn ...