Từ cuộc sống bế tắc đến giàn chanh leo hy vọng

Tại xã Dào San, tỉnh Lai Châu, cô gái người Mông tên Hoa đã từng chôn chặt giấc mơ làm cô giáo mầm non khi phải nghỉ học sớm để lấy chồng, làm mẹ. Cuộc sống của Hoa và ba đứa con nhỏ quẩn quanh trong bế tắc, gói gọn bên mấy nương ngô và giàn su su không đủ ăn, thường xuyên đối mặt với cảnh con ốm mà không có tiền mua thuốc. Một biến cố về sức khỏe càng đẩy em vào tuyệt vọng.

Cuộc sống của Hoa thay đổi từ khi tham gia dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho thanh niên tại Lai Châu”. Ảnh: Plan International Việt Nam

Thế nhưng, cuộc đời em đã bước sang một trang mới khi được giới thiệu tham gia dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho thanh niên tại Lai Châu”.

Đây là một sáng kiến do tổ chức Plan International Việt Nam triển khai cùng chính quyền địa phương và Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện Phong Thổ. Được thực hiện trong khung thời gian từ tháng 10/2024 đến tháng 9/2025, dự án có nguồn tài trợ 62.500 USD từ Quỹ MetLife Foundation, tập trung vào hai mục tiêu cốt lõi: cải thiện thu nhập cho thanh niên dân tộc thiểu số thông qua thực hành nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu và tăng cường năng lực khởi sự kinh doanh.

Tham gia dự án, Hoa được tiếp cận với một thế giới hoàn toàn mới. Em được tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc chanh leo tím, học cách ủ men vi sinh, làm phân hữu cơ, và nhận hỗ trợ về giống, phân bón. Quan trọng hơn, em được kết nối với các bạn trẻ khác qua nhóm Zalo, tạo thành một mạng lưới chia sẻ kinh nghiệm và cùng nhau tìm đầu ra cho sản phẩm.

“Em chưa từng nghĩ mình có thể làm gì khác ngoài ngô và sắn. Thế mà giờ em đã dựng được cả giàn chanh leo xanh tốt sau nhà”, Hoa chia sẻ với niềm tin vào một tương lai ổn định hơn.

Hành trình trở thành người đại diện cho tiếng nói của cộng đồng

Hội nghị Tổng kết dự án vào cuối tháng 9/2025 đã tiếp tục ghi một dấu mốc quan trọng trong hành trình trưởng thành của Hoa khi em được Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Dào San tin tưởng trao quyền phát biểu khai mạc và bế mạc.

Từ một cô gái rụt rè, Hoa đã trở thành tiếng nói đại diện cho cả thế hệ thanh niên trong xã, tự tin truyền đi thông điệp mạnh mẽ: “Thanh niên Lai Châu - học giỏi, làm giàu, không vội cưới!”.

Giữa núi rừng Lai Châu, giàn chanh leo trĩu quả của Hoa không chỉ nuôi dưỡng ba đứa con nhỏ, mà còn gieo mầm hy vọng cho một thế hệ mới. Ảnh: Plan International Việt Nam

Câu chuyện truyền cảm hứng của Hoa đã nhận được sự đồng cảm và đánh giá cao từ lãnh đạo địa phương. Thể hiện sự ghi nhận này, bà Đồng Thị Hồng - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Dào San chia sẻ: “Câu chuyện của Hoa chính là một chứng minh mạnh mẽ cho hiệu quả của những mô hình trao quyền và hỗ trợ thanh niên địa phương làm kinh tế, rằng nếu được tạo cơ hội, thanh niên dân tộc thiểu số nói chung và các em gái nói riêng đều hoàn toàn có thể vươn lên làm chủ cuộc sống của chính mình”.

Đồng quan điểm, bà Lê Quỳnh Lan - Giám đốc Quốc gia Plan International Việt Nam - khẳng định: “Hành trình của Hoa là minh chứng sống động cho ý nghĩa của sáng kiến Trao quyền cho Trẻ em gái nhân Ngày Quốc tế Trẻ em gái 11/10. Khi các em gái được tiếp cận cơ hội và cất tiếng nói, sự thay đổi không chỉ đến với cá nhân, mà còn lan tỏa tới gia đình và cộng đồng. Chấm dứt tảo hôn sẽ trở thành hiện thực khi chúng ta đầu tư vào tiếng nói, giáo dục và cơ hội kinh tế cho các em”.

Những con số biết nói và tác động bền vững

Những lời khẳng định trên được xây dựng trên nền tảng của một dự án với kết quả cụ thể, đo lường được. Báo cáo đánh giá cuối kỳ cho thấy, sau gần một năm hoạt động, dự án đã đạt và vượt hầu hết các chỉ tiêu đề ra. Cụ thể, đã có 171 người dân tham gia các hoạt động, vượt 7% so với mục tiêu. 100 người được nâng cao kiến thức về nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu, và 30 thanh niên, trong đó có 15 nam và 15 nữ, được tăng cường năng lực khởi nghiệp. Đặc biệt, dự án đã hỗ trợ thành lập thành công 30 mô hình sinh kế trồng chanh leo tím, gấp đôi chỉ tiêu ban đầu.

Hiệu quả kinh tế của mô hình này đã được chứng minh một cách thuyết phục. Phân tích chi phí - lợi nhuận cho thấy phương thức canh tác chanh leo thích ứng với biến đổi khí hậu mang lại lợi nhuận trung bình 225 triệu đồng/ha, cao hơn 14% so với cách trồng truyền thống sử dụng phân hóa học. Hiệu quả kinh tế vượt trội này đã trở thành động lực mạnh mẽ để người dân duy trì và nhân rộng mô hình, đồng thời góp phần cải thiện môi trường nhờ hạn chế hóa chất và đa dạng hóa nguồn thu.

Vượt ra ngoài những con số về kinh tế, tác động xã hội của dự án cũng vô cùng sâu sắc, khi vai trò của phụ nữ trong quyết định kinh tế gia đình được nâng cao. Một cuộc khảo sát cho thấy gần 79% phụ nữ tham gia đánh giá rằng họ có thể dễ dàng tiếp cận các cơ hội tập huấn và hỗ trợ.

Giữa núi rừng Lai Châu, giàn chanh leo trĩu quả của Hoa không chỉ nuôi dưỡng ba đứa con nhỏ, mà còn gieo mầm hy vọng cho một thế hệ mới. Từ một bà mẹ trẻ rụt rè nhút nhát, Hoa nay đã trở thành biểu tượng cho thanh niên dân tộc thiểu số dám mơ ước, dám thay đổi và dám cất tiếng nói để khẳng định rằng: khi được trao quyền, các em có thể làm chủ tương lai của chính mình.

Dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho thanh niên tại Lai Châu” là một ví dụ điển hình về cách một can thiệp phát triển được thiết kế tốt có thể tạo ra tác động đa chiều và bền vững. Sự thành công này không chỉ đến từ việc lựa chọn mô hình kinh tế đúng đắn, mà còn từ cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm, trao quyền cho những người yếu thế và xây dựng năng lực tại chỗ.

Từ câu chuyện của Hoa và những con số ấn tượng từ dự án, có thể thấy, đầu tư vào thanh niên, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số, chính là cách xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai của cả cộng đồng.