Bà Kaori Nakamura-Osaka - Phó Tổng Giám đốc ILO kiêm Giám đốc Văn phòng ILO Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Ảnh: ILO

Nghịch lý tại châu Á - Thái Bình Dương: Lương tăng nhưng chưa đủ để sống

Trong bài viết có tựa đề “Định hình chương trình nghị sự về lương đủ sống: Lời kêu gọi hành động từ khu vực châu Á - Thái Bình Dương”, bà Kaori Nakamura-Osaka đã chỉ ra một nghịch lý lớn tại khu vực đang là động lực kinh tế của thế giới. Mặc dù khu vực đã thể hiện khả năng phục hồi đáng chú ý với mức tiền lương thực tế tiếp tục tăng, nhưng câu chuyện thực sự phức tạp hơn nhiều.

Bà Nakamura-Osaka khẳng định sức mạnh kinh tế của khu vực châu Á - Thái Bình Dương nhưng nhanh chóng chỉ ra những vấn đề tiềm ẩn. Hiện có tới 1,3 tỷ lao động dễ bị tổn thương - bao gồm phụ nữ, lao động di cư, người khuyết tật và lao động phi chính thức - đang phải “vật lộn với mức lương thấp, điều kiện làm việc kém và chi phí sinh hoạt ngày càng tăng”.

Một trong những thông điệp cốt lõi mà bà nhấn mạnh là sự chênh lệch giữa tăng trưởng tiền lương trung bình và sức mua thực tế của người lao động. Bà viết: “Tiền lương trung bình tăng không đồng nghĩa với việc sức mua của người lao động tăng theo; và ngay cả nếu sức mua được cải thiện, mức tăng đó có thể vẫn chưa đủ để đảm bảo mức sống thỏa đáng”. Đây chính là khoảng trống mà khái niệm “lương đủ sống” cần phải lấp đầy.

Vượt qua khái niệm “lương tối thiểu”

Bài viết phân tích rõ ràng sự khác biệt giữa lương tối thiểu và lương đủ sống. Lương tối thiểu, dù là một công cụ pháp lý quan trọng để bảo vệ người lao động khỏi tình trạng bị trả lương quá thấp, nhưng lại “không có nghĩa là đương nhiên đảm bảo mức sống tối thiểu hay mang lại thù lao đáp ứng được nhu cầu của người lao động và gia đình”.

Đây chính là nơi khái niệm lương đủ sống phát huy vai trò, bằng cách “tập trung vào việc liệu người lao động có đủ thu nhập để đảm bảo mức sống thỏa đáng cho bản thân và gia đình hay không”.

Theo bà Nakamura-Osaka, nguyên tắc này không mới mà đã được ghi nhận trong Hiến chương ILO và Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền. Để đạt được mục tiêu này, cần có các quá trình xác lập tiền lương bao trùm, dựa trên đối thoại xã hội giữa chính phủ, người sử dụng lao động và người lao động, kết hợp với thương lượng tập thể.

Từ nhận thức đến hành động cụ thể của ILO

Trước thực tế đó, bà Kaori Nakamura-Osaka thông tin rằng ILO đã có những bước đi lịch sử. Vào tháng 3/2024, Hội đồng Quản trị ILO đã thông qua một thỏa thuận toàn cầu về lương đủ sống. Ngay sau đó, ILO đã chính thức khởi động chương trình toàn cầu đầu tiên về vấn đề này, với hai mục tiêu chính: hỗ trợ xây dựng các ước tính đáng tin cậy về mức lương đủ sống và thúc đẩy việc hiện thực hóa mức lương này thông qua củng cố hệ thống thiết lập tiền lương.

Giờ đây, trọng tâm đang hướng về châu Á - Thái Bình Dương. ILO và Chính phủ Sri Lanka đồng tổ chức Đối thoại Khu vực về Lương đủ sống lần đầu tiên trong khuôn khổ Liên minh Toàn cầu vì Công bằng Xã hội vào ngày 23/9/2025. Chính phủ, các tổ chức của người sử dụng lao động và người lao động, khu vực tư nhân và các đối tác quốc tế sẽ tụ họp tại Colombo để trao đổi ý tưởng và định hình giải pháp. Đặc biệt, tại đây sẽ công bố “Kho dữ liệu số Châu Á - Thái Bình Dương về Lương tối thiểu”, một nền tảng trực tuyến nhằm hỗ trợ đối thoại xã hội dựa trên bằng chứng minh bạch.

Để đạt được tiến bộ thực sự, bà Nakamura-Osaka đã đưa ra 5 ưu tiên hành động cho toàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương:

Đầu tiên, củng cố các thể chế xác lập tiền lương để đảm bảo đối thoại ba bên thực chất.

Thứ hai, đảm bảo sự cân bằng giữa công bằng và bền vững, nghĩa là tiền lương vừa đáp ứng nhu cầu của người lao động, vừa phản ánh thực tiễn kinh tế.

Thứ ba, cần khai thác hiệu quả dữ liệu để đưa ra các quyết định sáng suốt.

Thứ tư, liên kết các sáng kiến về lương đủ sống của khu vực tư nhân và xã hội dân sự với các nguyên tắc của ILO và khuôn khổ quốc gia.

Cuối cùng, cần giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của lương thấp và bất bình đẳng, như giảm tình trạng phi chính thức, thúc đẩy việc làm thỏa đáng và đảm bảo người lao động được hưởng thành quả công bằng từ phát triển kinh tế.

Lời kêu gọi của bà Kaori Nakamura-Osaka có ý nghĩa sâu sắc đối với bối cảnh Việt Nam hiện nay.

Sự kiện Đối thoại Khu vực vào ngày 23/9/2025, với sự tham dự của đại diện Bộ Nội Vụ Việt Nam và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI), là một cơ hội quan trọng. Đây không chỉ là diễn đàn để Việt Nam lắng nghe, học hỏi kinh nghiệm quốc tế mà còn là nơi để chia sẻ thực tiễn của mình, góp phần định hình một chương trình nghị sự chung về lương đủ sống cho cả khu vực.

Như bà Kaori Nakamura-Osaka khẳng định trong bài viết, châu Á - Thái Bình Dương đang đứng trước cơ hội chứng minh rằng “mức lương đủ sống không chỉ là khát vọng, mà hoàn toàn khả thi thông qua một cách tiếp cận có hệ thống, dựa trên đối thoại xã hội”. Nếu thành công, khu vực sẽ trở thành tấm gương toàn cầu, cho thấy lương đủ sống chính là nền tảng của tăng trưởng bền vững, giảm nghèo và đảm bảo công bằng xã hội cho mọi người lao động.