Sự an toàn của xe điện không chỉ nằm ở thiết kế của nhà sản xuất hay các quy định của cơ quan chức năng, mà còn phụ thuộc vào ý thức và thói quen sử dụng của mỗi cá nhân. Ảnh: Reuters

Bản chất các vụ cháy xe điện

Trái với suy nghĩ thông thường, nguyên nhân các vụ cháy xe điện không chỉ đơn giản là do chập điện. Cốt lõi của vấn đề nằm ở công nghệ pin lithium-ion và một hiện tượng nguy hiểm có tên “thoát nhiệt” (thermal runaway). Đây là một phản ứng dây chuyền tự gia tăng nhiệt độ bên trong một cell pin, có thể bị kích hoạt bởi va đập vật lý, hư hỏng do sản xuất, nhiệt độ quá cao, hoặc sạc không đúng cách. Khi hiện tượng này xảy ra, nó có thể lan sang các cell pin lân cận, tạo ra một đám cháy dữ dội, giải phóng khói độc và cực kỳ khó kiểm soát.

Về vật liệu, các nhà nghiên cứu César Martín-Gómez và Mohd Zahirasri Bin Mohd Tohir từ Đại học Navarra (Tây Ban Nha) đã chỉ ra rằng, nhiều hãng xe điện hiện nay sử dụng pin nickel manganese cobalt oxide (NMC) vì chi phí sản xuất thấp. Tuy nhiên, theo nghiên cứu, pin NMC có một nhược điểm là dễ bị nóng lên đột ngột và khó kiểm soát nhiệt hơn, khiến chúng trở thành một mối lo ngại lớn về an toàn cháy nổ.

Về mức độ sạc, pin càng đầy thì rủi ro càng lớn. Giáo sư Kim Jonghoon từ Đại học Quốc gia Chungnam (Hàn Quốc) giải thích với hãng tin Reuters rằng, nhiều vụ cháy xảy ra khi pin được sạc trên 90%. Vì vậy, ông cho rằng việc hạn chế sạc pin quá đầy là một biện pháp quan trọng để giảm thiểu nguy cơ hỏa hoạn.

Những nguy cơ tiềm ẩn trong thực tế sử dụng

Không chỉ bản thân chiếc xe, mà chính môi trường xung quanh cũng làm tăng mức độ nguy hiểm của một vụ cháy xe điện.

Nếu một vụ cháy xe điện xảy ra trong bãi đỗ xe tầng hầm của một khu chung cư đông đúc - một hình ảnh quen thuộc ở các thành phố lớn - nó sẽ trở thành một “kịch bản tồi tệ”.

Giáo sư Jegal Yeong-soon, một chuyên gia về an toàn phòng cháy tại Đại học Kyungil (Hàn Quốc), giải thích rằng, khi đó, chúng ta phải đối mặt với một loạt vấn đề.

Thứ nhất, không gian kín: Khói độc không thoát ra ngoài được, tích tụ dày đặc, khiến không ai có thể tiếp cận. Nhiệt độ của đám cháy tăng lên cực nhanh vì không có chỗ tản nhiệt.

Thứ hai, nguy cơ cháy lan: Chiếc xe cháy sẽ như một ngọn đuốc, dễ dàng bén lửa sang hàng chục chiếc xe khác đậu san sát bên cạnh.

Thứ ba, cứu hỏa khó khăn: Việc đưa xe chữa cháy và các thiết bị chuyên dụng xuống các tầng hầm sâu là một thách thức cực lớn. Lính cứu hỏa phải đối mặt với khói, nhiệt và không gian hẹp, khiến việc dập lửa trở nên vô cùng phức tạp và nguy hiểm.

Tóm lại, một vụ cháy xe điện trong tầng hầm không chỉ là cháy một chiếc xe, mà có nguy cơ trở thành một thảm họa cho cả khu vực.

Một mối nguy hiểm khác ít được chú ý đến là khi xe điện bị ngâm trong nước, đặc biệt là nước mặn. Trường hợp này thường xảy ra khi các cơn bão lớn gây ra hiện tượng nước biển dâng, làm ngập lụt các khu vực ven biển.

Theo các chuyên gia, nước mặn có tính dẫn điện cao, khi thấm vào bộ pin có thể gây đoản mạch, ăn mòn và kích hoạt phản ứng thoát nhiệt chậm. Cảnh sát trưởng Sở Cứu hỏa bang Florida (Mỹ) Jimmy Patronis đã cảnh báo, ngay cả khi nước đã rút và chiếc xe có vẻ đã khô ráo, các cặn muối và mảnh vụn kim loại bị ăn mòn vẫn còn lại bên trong. Theo thời gian, những cặn này có thể tạo thành một “cầu nối” gây ra một vụ đoản mạch mới, đủ mạnh để kích hoạt phản ứng thoát nhiệt và làm xe bùng cháy dữ dội nhiều ngày sau đó.

Dập tắt một vụ cháy pin xe điện là một thách thức lớn, đòi hỏi kỹ thuật và phương tiện chuyên dụng do nhiệt độ cực cao và nguy cơ bùng phát trở lại. Ảnh: The Conversation

Đối với các phương tiện nhỏ hơn như xe máy và xe đạp điện, nguyên nhân cháy nổ thường đến từ việc sử dụng pin, bộ sạc kém chất lượng, không rõ nguồn gốc hoặc đã qua sửa chữa, thay đổi thông số kỹ thuật. Việc tự ý lắp đặt thêm các thiết bị tiêu thụ điện không theo thiết kế cũng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tuổi thọ và sự an toàn của hệ thống pin.

Phòng ngừa chủ động - chìa khóa an toàn

Đối với câu hỏi “Liệu xe điện có an toàn không?”, các nhà nghiên cứu tại Đại học Navarra (Tây Ban Nha) khẳng định rằng, sử dụng xe điện vẫn đảm bảo an toàn nếu người dùng tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa.

Theo đó, người dùng cần biến các thói quen phòng ngừa thành phản xạ. Đầu tiên, phải luôn sử dụng bộ sạc và linh kiện chính hãng, đồng bộ với phương tiện, tuyệt đối không tự ý điều chỉnh thông số kỹ thuật của xe. Bên cạnh đó, việc sạc pin cần được thực hiện ở nơi khô ráo, thoáng mát, xa các nguồn nhiệt và vật liệu dễ cháy. Một lưu ý quan trọng là nên chờ pin nguội khoảng 20 phút sau khi sử dụng rồi mới cắm sạc.

Tại Việt Nam, Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (Bộ Công an) cũng đưa ra những khuyến cáo tương tự và đặc biệt nhấn mạnh việc ngừng sạc điện trước khi ra khỏi nhà hoặc đi ngủ, tuyệt đối không sạc qua đêm và không có người lớn ở nhà. Nếu phát hiện pin có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như phồng, nứt, hãy ngưng sử dụng và mang xe đến cơ sở uy tín để kiểm tra, bảo trì định kỳ.

Ngoài ra, khi một vụ cháy xe điện không may xảy ra, việc dập tắt là vô cùng phức tạp. Giáo sư Xinyu Huang từ Đại học Nam Carolina (Mỹ) giải thích: “Khi một bộ pin lithium-ion bốc cháy, nó giải phóng khói độc, cháy dữ dội và cực kỳ khó dập tắt. Thông thường, lựa chọn duy nhất của lính cứu hỏa là để nó tự cháy hết”. Do đó, người dân không được tự ý xử lý mà phải nhanh chóng rời khỏi khu vực nguy hiểm và gọi ngay cho lực lượng phòng cháy chữa cháy chuyên nghiệp.

Xu hướng chuyển đổi sang phương tiện chạy bằng điện đang định hình lại thói quen di chuyển của chúng ta, và cùng với đó là những trách nhiệm mới về an toàn. Sự an toàn của xe điện không chỉ nằm ở thiết kế của nhà sản xuất hay các quy định của cơ quan chức năng, mà phần lớn phụ thuộc vào ý thức và thói quen sử dụng của mỗi cá nhân. Thay vì bị động lo sợ, việc chủ động trang bị kiến thức và xây dựng thói quen sử dụng an toàn chính là cách tốt nhất để chúng ta tự tin làm chủ phương tiện, góp phần xây dựng một kỷ nguyên giao thông sạch và an toàn hơn.