Theo ông Lâm Văn Khánh - Tổng giám đốc Công ty CP Kiểm định kỹ thuật, an toàn và tư vấn xây dựng (Bộ Xây dựng), trước năm 1990, việc đánh giá về an toàn các thiết bị có yêu cầu cao về an toàn thuộc chức năng, quyền hạn của Thanh tra an toàn các bộ, ngành; việc huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ) cho cán bộ và người lao động thuộc trách nhiệm của các Ban An toàn các tổng công ty, tập đoàn nhà nước...

Kiểm định viên tiến hành kiểm định nồi hơi. Ảnh: INCOSAF

Sau năm 1990, công tác kiểm định kỹ thuật an toàn máy, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động chỉ được thực hiện bởi các đơn vị hành chính sự nghiệp là các trung tâm kiểm định kỹ thuật an toàn của các bộ, ngành (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Xây dựng, Bộ Công nghiệp nặng, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn...) và 3 trung tâm của các Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, TP Hải Phòng) với tổng cộng 13 đơn vị. Các đơn vị thực hiện công việc theo chức năng, nhiệm vụ được giao và chủ yếu là kiểm định các thiết bị trong các đơn vị thuộc chính các bộ, ngành, địa phương được giao.

Thời kỳ đó còn có quan điểm thiết bị đặc thù chuyên ngành mà chỉ có một số trung tâm kiểm định mới kiểm định được, dẫn tới rất khó khăn cho doanh nghiệp, cơ sở sản xuất. Muốn mời kiểm định nhanh để đưa thiết bị vào sản xuất thì cũng phải đợi cán bộ kiểm định bố trí lịch rất lâu, thậm chí phải rước đón, gây phiền nhiễu không kịp đáp ứng sản xuất.

Công tác huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động được thực hiện bởi các Sở Lao động - Thương binh và Xã hội; các tập đoàn, tổng công ty, Ban Quản lý các Khu công nghiệp và các trung tâm kiểm định.

Từ năm 2009 đến năm 2016, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước diễn ra nhanh chóng. Các nhà máy, xí nghiệp, co sở sản xuất, các khu công nghiệp mọc lên khắp các tỉnh, thành trên cả nước. Nguy cơ mất an toàn đối với máy móc và con người trong quá trình xây dựng, vận hành các thiết bị cao. Đã có nhiều tai nạn đáng tiếc xảy ra, gây thiệt hại về con người và tài sản rất lớn.

Việc đảm bảo an toàn cho con người và hệ thống máy móc thiết bị trở lên cấp thiết, nhu cầu về công tác kiểm định và huấn luyện tăng lên rất cao nhưng lực lượng cán bộ kiểm định lại hạn chế. Thêm vào đó, hoạt động kiểm định, huấn luyện tập trung ở các đơn vị Tập đoàn, Tổng công ty của các bộ, ngành, còn các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp tư nhân, cơ sở sản xuất tự do, các đơn vị thuộc tổng công ty, tập đoàn nhà nước đã cổ phần hóa thì chưa rõ đơn vị nào kiểm định và huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động.

Không ít quy phạm pháp luật chưa thích ứng với sự chuyển đổi từ lĩnh vực bao cấp sang cơ chế thị trường, mở cửa, kinh doanh có điều kiện... Thực tế trên đã đặt ra vấn đề xã hội hóa công tác kiểm định kỹ thuật an toàn và huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động là xu thế tất yếu nhằm tận dụng tối đa các nguồn lực của xã hội trong công tác đảm bảo an toàn cho con người, thiết bị, dây chuyền sản xuất đáp ứng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (như Chỉ thị số 29-CT/TW của Ban Bí thư đề ra).

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo lấy ý kiến chuyên gia, các bộ, ngành, doanh nghiệp và trên cơ sở kinh nghiệm các nước trên thế giới, đã ban hành Thông tư số 37/2010/TT-BLĐTBXH ngày 22/12/2010 về Hướng dẫn điều kiện, thủ tục đăng ký, chỉ định tổ chức hoạt động dịch vụ kiểm định kỹ thuật an toàn lao động đối với các máy, thiết bị, vật tư có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn. Thông tư số 27/2013/TT-BLĐTBXH ngày 18/10/2013 Quy định về công tác huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động. Thông tư liên tịch số 01/2011/TTLT-BLĐTBXH-BYT hướng dẫn tổ chức thực hiện công tác an toàn, vệ sinh lao động trong cơ sở lao động...

Đây là các văn bản pháp lý quan trọng để các doanh nghiệp đáp ứng các dịch vụ về lĩnh vực kiểm định kỹ thuật an toàn và huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động, nhằm đáp ứng nhu cầu rất lớn của doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh.

Kiểm định thiết bị áp lực. Ảnh: INCOSAF

Trong đó Công ty CP Kiểm định kỹ thuật, an toàn và tư vấn xây dựng (INCOSAF) là đơn vị đầu tiên trong cả nước chuyển đổi mô hình từ đơn vị hành chính sự nghiệp sang mô hình doanh nghiệp thực hiện kiểm định và huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động. Năng lực cốt lõi không thay đổi nhưng được linh hoạt tuyển dụng nhiều cán bộ giỏi, có kinh nghiệm thực tế đáp ứng công việc, không bị bó hẹp về chỉ tiêu biên chế như trước đây. Mô hình đơn vị có thể mở rộng, đa dạng hóa các ngành nghề dịch vụ theo quy định pháp luật, hoạt động công việc thông qua ký hợp đồng kinh tế rất nhanh gọn.

Tuy nhiên, theo ông Lâm Văn Khánh, ở giai đoạn này, sự phát triển nóng của các doanh nghiệp dịch vụ kiểm dịnh và huấn luyện dẫn tới chất lượng chuyên môn, kỹ thuật của kiểm định viên, giảng viên không được đồng đều, số lượng không đáp ứng đủ các loại hình công việc kiểm định và huấn luyện. Thực hiện công việc đôi khi còn mang tính hình thức, không đáp ứng bản chất nhân văn của công việc, thậm chí gây hậu quả nghiêm trọng về mất an toàn. Sự chuẩn hóa điều kiện loại hình doanh nghiệp này chưa được đảm bảo. Chế tài xử phạt vi phạm chưa nghiêm khắc. Sự quản lý của các bộ, ngành còn chồng chéo nên doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn trong thực thi pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động.

Từ năm 2016 đến năm 2023, đất nước hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Gia nhập các hiệp định tự do thương mại thế hệ mới, Việt Nam cam kết và thực hiện nhiều điều luật, công ước quốc tế liên quan đến công tác an toàn, vệ sinh lao động. Trong đó có Công ước số 155 về an toàn, vệ sinh lao động và môi trường lao động; Công ước số 187 về cơ chế tăng cường công tác an toàn, vệ sinh lao động của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). Trong nước thì có Chỉ thị số 29-CT/TW của Ban Bí thư, Luật An toàn vệ sinh lao động và các văn bản có liên quan đã chuẩn hóa mọi hoạt động trong công tác an toàn, vệ sin lao động.

Theo Dữ liệu trên cổng thông tin của Cục An toàn lao động, toàn quốc có 510 đơn vị huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động được cấp Chứng nhận đủ điều kiện huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động các nhóm (chưa kể các đơn vị do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội các tỉnh cấp). Đã có 199 đơn vị được Cục An toàn lao động cấp Chứng nhận đủ điều kiện kiểm định kỹ thuật an toàn lao động (chưa kể do các cơ quan quản lý lĩnh vực an toàn của các bộ, ngành cấp như Bộ Xây dựng, Bộ Công thương, Bộ Giao thông vận tải...).

Qua triển khai thực hiện cho thấy, việc xã hội hóa các dịch vụ kiểm định và huấn luyện an toàn lao động là một xu thế tất yếu cần thiết trong quá trình phát triển công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế của đất nước ta.

Sự tăng trưởng nhanh, mạnh các doanh nghiệp kiểm định và huấn luyện với lực lượng kiểm định viên, giảng viên, người huấn luyện lớn đã góp phần đam bảo an toàn cho con người, thiết bị công trình của các cơ sở sản xuất, giảm thiểu tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp... trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Số lượng thiết bị được kiểm định rất lớn trong tất cả các loại hình doanh nghiệp và khu vực phi kết cấu. Người lao động khi vào doanh nghiệp làm việc cơ bản được đào tạo huấn luyện an toàn lần đầu hoặc định kỳ đầy đủ.

Kiểm định kỹ thuật an toàn thiết bị nâng hạ trong nhà máy xi măng. Ảnh: INCOSAF

Các thiết bị cần kiểm định an toàn theo Luật An toàn vệ sinh lao động cơ bản được doanh nghiệp kiểm định lần đầu hoặc định kỳ theo quy định. Ý thức, thói quen làm việc an toàn của người lao động, ý thức chấp hành pháp luật an toàn, vệ sinh lao động của chủ doanh nghiệp.. được nâng cao.

Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, sự phát triển với số lượng lớn các doanh nghiệp dịch vụ kiểm định và huấn luyện thực tế đã xảy ra những bất cập như: Sự cạnh tranh không lành mạnh về giá dịch vụ, nhiều đơn vị giảm giá rất thấp so với định mức tối thiểu. Điều này dẫn tới khó có khả năng đáp ứng đúng, đủ các bước của quy trình kiểm định để đảm bảo an toàn cho thiết bị. Gía huấn luyện quá thấp, rút ngắn thời gian huấn luyện dẫn tới không đảm bảo yêu cầu theo quy định.

Chất lượng chuyên môn, kỹ thuật của kiểm định viên, giảng viên, người huấn luyện không đồng đều, số lượng không đáp ứng đủ các loại hình công việc kiểm định và huấn luyện, thực hiện công việc đôi khi mang tính hình thức, không đáp ứng bản chất nhân văn của công việc, thậm chí gây hậu quả nghiêm trọng về mất an toàn.

Chưa có đánh giá phân loại các đơn vị kiểm định như đã phân loại hạng đơn vị huấn luyện.

Từ thực tiễn trên, ông Lâm Văn Khánh kiến nghị, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp các bộ, ngành có liên quan họp bàn, thống nhất xây dựng chung cơ sở Dữ liệu Quốc gia về an toàn, vệ sinh lao động để các doanh nghiệp báo cáo dữ liệu cho đồng bộ. Cần cập nhật các văn bản quy định về lĩnh vực này đáp ứng tốc độ phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, sự thay đổi của khoa học công nghệ, thông lệ quốc tế... Cần có đánh giá phân loại mức các đơn vị kiểm định và kiểm định viên chính, kiểm định viên thường. Phân loại người huấn luyện cũng tương tự, thay vì đơn vị có hai kiểm định viên trẻ cũng tiến hành kiểm định tất cả các thiết bị như đơn vị có 100 kiểm định viên. Chuyên ngành phù hợp của kiểm định viên cũng phải được xem xét kỹ trước khi đào tạo kiểm định viên. Tăng cường công tác thanh, kiểm tra phát hiện vi phạm về kiểm định, huấn luyện, giảm giá tùy tiện, công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm đảm bảo sự nghiêm túc trong thực thi pháp luật về lĩnh vực này.

Hai bị cáo Nguyễn Lê Khánh, Nguyễn Quỳnh Nam bị đưa ra xét xử về tội “Vi phạm quy định về an toàn lao động” vì liên quan đến sai phạm trong công tác kiểm định thiết bị vận thăng làm chết người tại công trình thi công Sở Tài chính tỉnh Nghệ An. Ảnh: Kim Long

Hà Nội: Kiến nghị không kiểm tra PCCC định kỳ mà kiểm tra đột xuất TP Hà Nội vừa kiến nghị với Bộ Công an về việc không quy định cơ quan quản lý nhà nước định kỳ 6 tháng, ...

Các cơ sở bảo dưỡng, sửa chữa ô tô được tham gia kiểm định Theo Nghị định số 30/2023/NĐ-CP, từ ngày 8/6 các cơ sở kinh doanh vận tải, bảo dưỡng ô tô có thể tham gia thực hiện ...

Doanh nghiệp xin dừng hoạt động kinh doanh dịch vụ về kiểm định và huấn luyện Công ty CP Kiểm định và huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ) Miền Đông xin dừng hoạt động kinh doanh dịch vụ.