Nghiên cứu, áp dụng mô hình đánh giá rủi ro cho các DNVVN tại Việt Nam

Tóm tắt

Bài viết này trình bày một số khuyến nghị giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) tại Việt Nam xây dựng mô hình đánh giá rủi ro (ĐGRR) nhằm giảm thiểu các tai nạn lao động (TNLĐ) tại nơi làm việc dựa trên điều tra chuyên sâu và so sánh rất nhiều hệ thống quản lý (HTQL), quy định pháp lý tại Việt Nam và các nước tiên tiến trên thế giới. Ở Việt Nam, hệ thống quản lý về ATVSLĐ đã được áp dụng rộng rãi cho một hệ thống đánh giá rủi ro, nhưng chỉ áp dụng cho các công ty quy mô lớn như lọc dầu và hóa chất... Điều này có nghĩa ATVSLĐ khá phức tạp và không thích ứng với các công ty có quy mô nhỏ. Nghiên cứu này cho thấy mô hình ĐGRR đơn giản có thể áp dụng cho các lĩnh vực sản xuất khác nhau. Nếu mô hình được đề xuất được áp dụng trong các DNVVN và quy định trong hệ thống pháp lý tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp có thể đạt được hiệu quả tích cực như một số doanh nghiệp lớn đã áp dụng và thực hiện ATVSLĐ.

Từ khóa: Đánh giá rủi ro, ATVSLĐ, Doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Trong thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều giải pháp để ngăn chặn TNLĐ, do vậy tỷ lệ TNLĐ đã có chiều hướng giảm trong những năm gần đây. Tuy nhiên, tỷ lệ TNLĐ chết người vẫn xảy ra tại các doanh nghiệp tư nhân, DNVVN (Hình 1) và tỷ lệ tai nạn thường xuyên xảy ra tại các doanh nghiệp sản xuất có nguy cơ rủi cao (Hình 2).

Tỷ lệ tai nạn trong các ngành sản xuất công nghiệp đã giảm kể từ khi Luật ATVSLĐ năm 2015 có hiệu lực và HTQL về ATVSLĐ đã được đưa vào áp dụng thực hiện năm 2018 (ISO 45001: 2018). Điều này cho thấy, các công ty áp dụng hệ thống quản lý về ATVSLĐ và có mô hình đánh giá rủi ro thích hợp thì việc quản lý về ATVSLĐ sẽ được kiểm soát hiệu quả.

Tại Việt Nam, các DNVVN không phải bắt buộc thực hiện việc ĐGRR (chỉ các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có nguy cơ cao về mất an toàn mới bắt buộc áp việc thực hiện việc ĐGRR), do vậy việc áp dụng thực hiện về ĐGRR và tiếp tục phát triển mô hình ĐGRR là vô cùng thích hợp và hiệu quả để kiểm soát về an toàn tại nơi làm việc. Đây là một phần trong đề tài “Nghiên cứu xây dựng và áp dụng dụng mô hình ĐGRR về ATVSLĐ cho các DNVVN”, chúng tôi đã nghiên cứu, xem xét các quy định của nước ngoài và so sánh với các quy định cụ thể của Việt Nam.

2. Phương pháp nghiên cứu

Trong nghiên cứu này, phương pháp nghiên cứu sẽ yêu cầu xem xét các quy định về các biện pháp và quy trình ĐGRR của các nước tiên tiến trên thế giới, các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong các lĩnh vực có nguy cơ cao về mất an toàn, các quy định có liên quan đến ĐGRR của quốc gia, chính phủ các nước, trong đó bao gồm cả Việt Nam.

2.1. Nghiên cứu các quy định, yêu cầu của pháp luật Việt Nam và các quốc gia phát triển khác

Ở Việt Nam và các quốc gia trên thế giới, quy định về ATVSLĐ yêu cầu người sử dụng lao động (NSDLĐ) phải đảm bảo an toàn cho NLĐ. Vương quốc Anh và Úc đều bắt buộc NSDLĐ thực hiện ĐGRR tại nơi làm việc. Ở Úc, luật liên bang còn quy định nghĩa vụ chung của NSDLĐ liên quan đến ATVSLĐ, mỗi tiểu bang lại đề xuất cụ thể cách thực hiện đánh giá rủi ro trong các quy định.

Ví dụ, tiểu bang Queensland quy định một phương pháp ĐGRR cụ thể như là một khuyến nghị trong tiêu chuẩn về an toàn và yêu cầu NSDLĐ thực hiện ĐGRR bằng cách sử dụng phương pháp đã được viện dẫn trong quy định.

2.2. Khảo sát về quản lý và hoạt động giám sát thực hiện

Không có quy định nào ở Hoa Kỳ phải sử dụng một phương pháp ĐGRR cụ thể bởi vì Hoa Kỳ không đưa nó vào một hình thức theo luật định. Tuy nhiên, chính phủ Hoa Kỳ chấp nhận hầu hết các phương pháp như vậy đã được đề xuất bởi Cơ quan bảo vệ môi trường Hoa Kỳ (EPA) hoặc một tổ chức có năng lực. Nhưng trong tiêu chuẩn OSHA quy định các hình phạt nếu để xảy ra tai nạn mà không thực hiện việc ĐGRR¹.

Vương quốc Anh đề xuất phương pháp ĐGRR 5 bước và một số nghiên cứu điển hình cho thấy các DNVVN dễ áp ​​dụng. Theo phương pháp này, rủi ro được quản lý trong 5 bước (Hình 3), một số nguy cơ tiềm ẩn được xác định dựa trên các tiêu chuẩn liên quan được nêu trong các quy định hoặc hệ thống tiêu chuẩn². Nhưng trong các nghiên cứu trường hợp thực tế, một bước sơ bộ để khảo sát tình hình hiện tại của doanh nghiệp liên quan trước khi xác định nguy cơ tiềm ẩn là cần thiết. Tất cả các thông tin hoặc kết quả đánh giá của nó cũng phải được ghi lại và duy trì theo trật tự khoa học. Đây là một chỉ số rất quan trọng để quyết định quy định xử phạt nào có thể được áp dụng trong trường hợp xảy ra tai nạn³.

Ở Queensland, Úc, NSDLĐ, nhà thầu phải đảm bảo sức khỏe và an toàn nơi làm việc theo Đạo Luật về sức khỏe và an toàn tại nơi làm việc (WHS). Chính phủ ban hành quy trình quản lý rủi ro an toàn và sức khỏe nơi làm việc như một hướng dẫn thực hiện ĐGRR. Chính phủ khuyến nghị mọi doanh nghiệp nên thực hiện ĐGRR bằng cách sử dụng mô hình này hoặc tương đương. Mô hình này tương tự như phương pháp ĐGRR 5 bước ở Anh (Hình 4). Việc áp dụng thực hiện phải được duy trì một cách khoa học và chịu sự kiểm tra thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước tại tiểu bang⁴.

Ở Việt Nam, Thông tư số 07/2016/TT-BLĐTBXH quy định việc tổ chức đánh giá nguy cơ rủi ro. Tuy nhiên, đa số các DNVVN phát triển và thực hiện đánh giá rủi ro của riêng mình với tham chiếu đến khái niệm cơ bản về phương pháp ĐGRR chung hoặc theo ATVSLĐ. Doanh nghiệp xác định mối nguy hiểm và kiểm tra xem những mối nguy hiểm được xác định là có thể chấp nhận được đối với các yêu cầu của các quy định hoặc tiêu chuẩn - quy chuẩn có liên quan hay không. Ngoài ra, họ ước tính nguyên nhân, tần suất và kết quả có thể tác động từ các mối nguy hiểm, sau đó đưa ra biện pháp quản lý rủi ro đó dựa trên mức độ ưu tiên của chúng.

2.3. Nghiên cứu điển hình

Các ví dụ về trách nhiệm thực hiện và giám sát ĐGRR ở Anh, Úc và Việt Nam được tóm tắt trong Bảng 2.

2.4. Sự cần thiết để phát triển hệ thống ĐGRR

Mặc dù Việt Nam có tương đối đầy đủ các quy định về quản lý ATVSLĐ tại nơi làm việc. Tuy nhiên, đa số các DNVVN không đủ năng lực về nguồn lực để thực hiện tốt các quy định này. Cùng với đó, NSDLĐ không ý thức được mục đích và sự cần thiết của những quy định đó.

Vì vậy, chúng tôi thấy cần phải phát triển mô hình ĐGRR hiệu quả và có hệ thống để quản lý rủi ro một cách chính xác và các điều kiện tiên quyết cần thiết cho sự phát triển đó được thực hiện. Mô hình ĐGRR phải có phạm vi đảm bảo đáp ứng tuân thủ tất cả các yêu cầu pháp lý hiện có, để các doanh nghiệp vận hành mô hình này một cách nhất quán, hiệu quả. Ngoài ra, mô hình này không nên quá phức tạp để dễ sử dụng và tiếp cận đối với các DNVVN. Mô hình ĐGRR này có thể được thiết kế để áp dụng tương thích với mọi lĩnh vực sản xuất kinh doanh.

3. Mô hình ĐGRR

Bước đầu tiên của mô hình này là xác định các mối nguy hiểm, bước thứ hai là ĐGRR, bước thứ ba là quyết định chấp nhận rủi ro, bước tiếp theo là thiết lập kế hoạch quản lý và bước thứ năm là kiểm tra - theo dõi và đánh giá kết quả. Bảng đánh giá cũng được cung cấp để ghi lại chi tiết của toàn bộ quá trình và kết quả (Hình 5). Mô hình ĐGRR này đang được triển khai áp dụng thực tế cho một số DNVVN để nghiên cứu tình huống, đó là các DNVVN sản xuất trong lĩnh vực có nguy cơ cao về mất an toàn như: Xây dựng, hóa chất, cơ khí.

4. Kết luận

Mô hình ĐGRR được đề xuất trong bài báo này được kết hợp một cách hệ thống với các yêu cầu và quy định pháp lý hiện có tai Việt Nam, mô hình này được thiết kế để các doanh nghiệp áp dụng dễ dàng mà không cần bất kỳ kỹ năng cụ thể hoặc kiến ​​thức chuyên môn nào. Chỉ cần hoàn thành một khóa đào tạo đơn giản, cán bộ an toàn có thể sử dụng mô hình này để ĐGRR thông qua các hệ thống tham chiếu thích hợp đến các tiêu chuẩn về an toàn. Điều này sẽ giúp cho DNVVN có được biện pháp quản lý và kiểm soát an toàn hiệu quả.

Ngoài ra, việc giám sát và hướng dẫn của các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần thiết trong hoạt động của mô hình này, vì cán bộ giám sát cần có kiến ​​thức đầy đủ về mô hình và đủ trình độ để đánh giá hoặc quyết định liệu doanh nghiệp có thực hiện ĐGRR hiệu quả hay không bằng cách xem xét kết quả trong hồ sơ đánh giá. Do vậy cũng cần thiết tổ chức chương trình đào tạo cho cán bộ trong các cơ quan quản lý nhà nước về an toàn tại địa phương.

Tài liệu tham khảo:

1. Risk Assessment: A Practical Guide to Assessing Operational Risks, Georgi Popov, Bruce K. Lyon, Bruce Hollcroft, Wiley, 2012.

2. HSE. Requirement of Risk Assessment. UK, 2021.

3. HSE. Five Step to Risk Assessment. UK.

4. WHSR. AS/NZS 4360: Risk Assessment Standards. Australia, 2020.

Bộ Công an khuyến cáo rủi ro khi xách hộ hàng hóa tại sân bay Bộ Công an khuyến cáo khi di chuyển tại sân bay, bến tàu, bến xe, nơi công cộng, người dân cần cảnh giác với những ...

Tổ chức khóa học quản lý rủi ro trong ngành công nghiệp dầu khí Liên doanh Việt - Nga Vietsovpetro tổ chức Khóa đào tạo Hệ thống quản trị rủi ro trong ngành công nghiệp dầu khí tại Trung ...

Những lưu ý khi sạc xe máy điện để tránh rủi ro cháy nổ Người dùng xe máy điện cần lưu tâm đến việc sạc theo khuyến cáo của nhà sản xuất, cẩn thận trong quá trình sạc để ...