Tăng cường vai trò của báo chí trong giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa

Ô nhiễm RTN là một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng và cấp bách nhất hiện nay trên phạm vi toàn cầu. 400 triệu tấn là số RTN thế giới thải ra môi trường mỗi năm. Đây chỉ là số liệu ở phần nổi do Chương trình Môi trường Liên hợp quốc thông kê được trong tảng băng chìm về RTN trên khắp thế giới. Trong số đó, chỉ 9% RTN được tái chế. Với tình trạng này, đến 2050 trên thế giới sẽ có khoảng 12 tỷ tấn RTN bị thải ra môi trường tự nhiên. Đây thực sự là một thực trạng đáng báo động đối với tương lai của chính chúng ta và thế hệ tương lai.

Rác thải nhựa tràn lan khắp nơi. Ảnh CTV

Theo báo cáo xác định điểm nóng ô nhiễm nhựa tại Việt Nam do IUCN, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) và Sáng kiến Life Cycle xuất bản hợp tác cùng EA, Quantis, trong năm 2018 Việt Nam có 453kt RTN bị rò rỉ ra đại dương, tương đương với lượng rác rò rỉ là 4.7 kg/người/năm.

Nhận thức được nguy cơ nghiêm trọng của RTN đối với môi trường và con người, nhà nước đã ban hành nhiều chính sách nhằm giảm thiểu ô nhiễm RTN. Cụ thể, năm 2018, tại Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Canada, Thủ tướng Chính phủ đã cam kết hành động, kêu gọi hợp tác toàn cầu để giải quyết vấn đề nhựa trên biển. Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 về “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đặt mục tiêu “ngăn ngừa, kiểm soát và giảm thiểu đáng kể ô nhiễm môi trường biển” và “trở thành quốc gia đi đầu trong khu vực trong giảm thiểu rác thải nhựa đại dương”.

Năm 2019, tại Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), Thủ tướng Chính phủ gửi thư kêu gọi cả nước hành động giải quyết vấn đề chất thải nhựa, phát động phong trào chống chất thải nhựa trên toàn quốc. Ngày 04/12/2019, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030. Đặt mục tiêu giảm 50% RTN đại dương vào năm 2025, 75% vào năm 2030, và loại bỏ nhựa sử dụng một lần khỏi các điểm du lịch ven biển và các khu bảo tồn biển vào năm 2030.

Chỉ thị số 33/CT-TTG ngày 20/8/2020 đã quy định vai trò của Chính phủ trong việc tăng cường quản lý, tái sử dụng, tái chế, xử lý và giảm thiểu chất thải nhựa. Ngày 22/7/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1316/QĐ-TTG phê duyệt Đề án tăng cường công tác quản lý chất thải nhựa ở Việt Nam. Nghị định 08/2022/NĐ-CP đưa ra lộ trình hạn chế sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa.

Việt Nam cũng tích cực tham gia từ những phiên đàm phán đầu tiên của Liên Hợp Quốc về việc soạn thảo Hiệp ước toàn cầu về chống ô nhiễm nhựa đại dương. Giảm thiểu RTN được đề cập trong Luật Bảo vệ môi trường 2022…

Các phóng nữ được trao giải "Nữ phóng viên tiên phong vì môi trường". Ảnh CTV

Báo chí góp phần tuyên truyền giúp giảm thiểu ô nhiễm RTN

Hiện nay, chỉ với một lệnh tìm kiếm trên mạng về chủ đề ô nhiễm RTN tại Việt Nam, có đến 1,3 triệu tin/bài/phóng sự kết quả được tìm thấy trong vòng 0,43 giây. Con số này cho thấy lượng thông tin truyền thông về ô nhiễm RTN là lớn và dễ tiếp cận, nhưng vấn đề ô nhiễm RTN tại Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, tác động về mặt nhận thức và thay đổi hành vi của một bộ phận cộng đồng vẫn còn hạn chế.

Hội thảo “Tăng cường vai trò của báo chí trong giảm thiểu ô nhiễm RTN” được thực hiện trong khuôn khổ (1) Liên minh Doanh nghiệp vì Môi trường Việt Nam (VB4E), một nền tảng huy động sự tham gia của doanh nghiệp vào bảo vệ môi trường, được đồng sáng lập bởi IUCN, Viện Chiến lược Chính sách Tài nguyên & Môi trường, Bộ Tài nguyên & Môi trường và Tập đoàn TH và (2) dự án “Phóng viên nữ hành động giảm thiểu RTN và ô nhiễm nhựa” do VSF thực hiện với sự tài trợ của Mạng lưới Báo chí Toàn cầu và Công ty Cổ phần Tetra Pak Việt Nam. Dự án được xây dựng dựa trên bối cảnh ô nhiễm nhựa tại Việt Nam đang ở mức báo động. Cùng với đó, nhiều phóng viên nữ chưa có được cơ hội tiếp cận thông tin và tham gia bình đẳng trong lĩnh vực điều tra về môi trường.

Trong vòng 1 năm từ tháng 4/2022 đến tháng 3/2023 dự án “Phóng viên nữ hành động giảm thiểu RTN và ô nhiễm nhựa” đã thực hiện được các hoạt động đa dạng thúc đẩy vai trò của báo chí, truyền thông về chủ đề này và nhận được sự hưởng ứng tích cực từ mạng lưới phóng viên nữ cũng như các bên liên quan và cộng đồng.

Bà Trần Thị Như Trang - Giám đốc Quỹ Vì tầm Vóc Việt. Ảnh CTV

Bà Trần Thị Như Trang - Giám đốc Quỹ Vì tầm Vóc Việt cho biết: “Bên cạnh việc tổng kết những kết quả đạt được của dự án, chúng tôi cũng mong muốn những ý kiến đóng góp và các giải pháp hiệu quả trong truyền thông về RTN. Từ đó, việc truyền thông về môi trường được thực hiện hiệu quả hơn, từng bước thay đổi nhận thức của người dân và hình thành thói quen về lối sống phát triển bền vững”.

Mạng lưới “Phóng viên nữ hành động giảm thiểu RTN và ô nhiễm nhựa” được thành lập từ dự án đã phát huy hiệu quả khi các thành viên được tập huấn, hỗ trợ và tích cực thực hiện các tuyến bài về chủ đề này.

Chị Đỗ Thùy Trang – Phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam cho biết: “Với sự hỗ trợ của dự án, trong năm 2022, em đã thực hiện được nhiều đề tài liên quan đến vấn đề này, trong đó đặc biệt là tuyến bài về hệ lụy ô nhiễm nhựa đại dương tại Đảo Ngọc – Phú Quốc trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu. Em nghĩ rằng mạng lưới là một nguồn cảm hứng rất lớn đối với các phóng viên nữ, quan tâm nhiều hơn tới các vấn đề bảo vệ môi trường, đặc biệt là các đề tài về ô nhiễm nhựa”.

Cũng tại sự kiện, 11 giải thưởng đã được trao cho các nữ phóng viên và nhóm phóng viên trong khuôn khổ giải thưởng “Nữ phóng viên tiên phong vì môi trường” - một trong 10 hoạt động của dự án. Giải thưởng là sự ghi nhận những thành tựu, đóng góp của các nữ nhà báo, phóng viên, biên tập viên trong sự nghiệp bảo vệ môi trường; đồng thời, phát huy vai trò tiên phong của các nữ nhà báo, phóng viên, biên tập viên trong việc phổ biến và khuyến khích cộng đồng thực hiện trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ môi trường.