Bản sắc văn hóa dân tộc

Trong ba miền, mâm cỗ Tết của miền Bắc mang tính chuẩn mực và giữ được nét truyền thống nhiều hơn cả. Người miền Bắc rất chú trọng hình thức, cầu kỳ trong cách chế biến các món ăn cổ truyền.

Các món ăn thường gặp trong mâm cỗ ngày Tết. Ảnh: TL

Mâm cỗ Tết miền Trung lại tỉ mỉ, thường không thể thiếu bánh tét, nem chua, thịt giấm. Riêng người Huế thì mâm cỗ phải có đĩa giò lụa, đĩa thịt đông, đĩa gà bóp rau răm, đĩa chả Huế, đĩa thịt heo luộc... Mâm cỗ của người miền Nam ngày Tết thường gồm bánh tét, củ kiệu trộn tôm khô, khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu...

Ngày nay, do cuộc sống bận rộn, phần lớn các gia đình đều làm giản tiện, rất ít người nấu đủ mâm cỗ như xưa, nhất là với những công nhân xa quê tất bận cả năm trời, vội vã trở về vào những ngày cận Tết. Họ vội vàng dọn dẹp nhà cửa, mua sắm cho năm mới. Rất ít gia đình nấu đủ mâm cỗ như xưa.

Nghệ thuật ẩm thực qua những mâm cỗ Tết được lưu truyền, gìn giữ qua các thế hệ, làm nên bản sắc văn hóa dân tộc. Tùy theo mỗi gia đình mà việc chuẩn bị những món ăn khác nhau, nhưng không thể thiếu những món chủ đạo như bánh chưng, dưa hành, giò lụa, giò thủ, nem, nộm su hào, canh bóng bì, canh măng chân giò, miến nấu và một đĩa xào... để mâm cỗ ngày Tết luôn trọn vẹn ý nghĩa đoàn viên, may mắn.

Quy tắc bài trí, thực đơn mâm cỗ trong các ngày Tết hầu như giống nhau nhưng điều cơ bản nhất: chuối quay ra, gà quay vào...

Quan niệm xưa “mâm cao, cỗ đầy” ý nói cách biện cỗ thể hiện sự sang trọng. Theo lệ xưa, với mâm 8 bát - 8 đĩa, các bát được bày bằng mâm đồng to ở dưới rồi lại để 1 mâm đồng nhỏ lên trên xếp các đĩa lên thành 2 tầng cỗ.

Ngày nay, người ta thường bày cỗ theo cách: các bát cho vào giữa, các đĩa bày xung quanh để mâm cỗ được hài hòa. Các loại nước chấm thường được để vào giữa mâm để thể hiện tính quây quần. Thường trong một mâm cỗ Tết có 3 loại nước chấm cơ bản: một bát nước mắm nguyên chất với ớt và hạt tiêu để chấm giò, chả, thịt quay; một bát nước chấm nem (nếu có); một đĩa muối với tiết, hạt tiêu, lá chanh, chanh ớt để chấm thịt gà.

Sum họp làm nên ý nghĩa mâm cỗ Tết

Thời hiện đại cũng có nhiều món mới không đúng truyền thống do khẩu vị của từng người và từng gia đình. Nước chấm cũng có thể thêm nhiều loại như xì dầu, tương ớt... Trong mâm cỗ hiện đại đã thể hiện quy luật giao lưu, tiếp biến. Sự du nhập và ảnh hưởng của các nền văn hóa ẩm thực trên khắp thế giới đã làm thay đổi ít nhiều thực đơn của mâm cỗ ngày Tết. Những món ăn như gan ngỗng, xúc xích, salami, bánh mì đen, chân giò lợn đen, đùi gà xông khói, rượu vang... đã bổ sung mâm cỗ ngày Tết.

Mâm cỗ ngày Tết thời hiện đại. Ảnh: TL

Nguyên liệu chế biến các món ăn ngày Tết ngày càng đa dạng, phong phú từ ngoại quốc: nếp gói bánh chưng đã dùng các loại nếp mới như nếp Lào, nếp Thái thay vì dùng nếp cái hoa vàng, nếp ngỗng...

Nếu như ngày xưa chỉ có chợ truyền thống để mua hàng thì bây giờ sự phổ biến của thương mại điện tử giúp con người có thể dễ dàng mua sắm trực tuyến, người dân có thể kết nối với một nền tảng “chợ trực tuyến” với đa dạng các mặt hàng hóa.

Xu hướng sắm Tết online thể hiện quy luật sáng tạo trong mâm cỗ ngày Tết. Dần dà, nhiều gia đình không còn câu nệ việc nấu mâm cỗ ngày Tết cầu kỳ mà bổ sung các món ăn ngon, lạ để gia đình thưởng thức; có thêm thời gian bên nhau sau những ngày làm việc vất vả, căng thẳng, thậm chí là xa nhà. Tuy nhiên, không thể phủ nhận mặt chưa tích cực của món ăn “công nghiệp” là chưa mang hồn cốt, tâm tư, tình cảm của người chế biến, nên có thể có vị, có sắc nhưng vô hồn, thậm chí không đảm bảo an toàn.

Chế biến sẵn hay tự tay làm mâm cỗ Tết là tùy theo ý thích của mỗi gia đình sao cho hợp lý, an toàn và không lãng phí. Dù Tết xưa hay Tết thời hiện đại thì những bữa cơm chỉ ngon và thật sự ý nghĩa khi có mặt của đầy đủ các thành viên trong gia đình.

Tết đã thay đổi và sẽ còn tiếp tục thay đổi. Chúng ta khó có thể hình dung, vài chục năm sau hay trăm năm sau, cộng đồng sẽ ăn Tết như thế nào. Dù mâm cỗ Tết có đủ sắc, hương, mỹ, vị thì vẫn phải có sự sum vầy, tề tựu đông đủ của gia đình. Như vậy ý nghĩa của mâm cỗ Tết, giá trị văn hóa và nhân văn sâu sắc sẽ mãi đồng hành lưu truyền cùng cộng đồng Việt.

Đảm bảo an toàn người bệnh Là một trong hai trụ cột chuyên môn quan trọng nhất của ngành Y tế, lĩnh vực khám chữa bệnh đã, đang và tiếp tục ...

Xưởng X78: Chủ động bảo đảm an toàn tuyệt đối về người và trang thiết bị kỹ thuật Với nhiệm vụ nặng nề, công việc vất vả, yêu cầu cao, môi trường làm việc phải đối mặt với ô nhiễm, độc hại, Đảng ...

An toàn để vui xuân, đón Tết Tết là thời điểm công tác đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ) cần được chú trọng hơn bao giờ hết. Bởi lẽ, ...