Theo thông tin từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm trên toàn cầu có khoảng 290.000 đến 650.000 ca tử vong liên quan đến virus cúm. Cúm thường diễn biến nhẹ, tuy nhiên có thể dẫn đến những biến chứng nặng và nguy hiểm hơn ở những người có bệnh lý mạn tính về tim mạch và hô hấp, người bị suy giảm miễn dịch, người già, trẻ em và phụ nữ có thai. Bệnh có thể gây viêm phổi nặng, suy đa phủ tạng dẫn đến tử vong.

Trong suốt lịch sử nhân loại, các đại dịch cúm đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe toàn cầu.

Cúm Tây Ban Nha (1918-1920)

Cúm Tây Ban Nha diễn ra từ năm 1918 đến 1920, với những đợt bùng phát nghiêm trọng ở châu Âu, Bắc Mỹ và châu Á. Đây được coi là đại dịch chết chóc nhất trong lịch sử, do virus cúm A H1N1 gây ra và ước tính đã lây nhiễm cho khoảng 500 triệu người, tương đương 33% dân số thế giới vào thời điểm đó.

Số ca tử vong ước tính dao động từ 17 triệu đến cao tới 100 triệu, với tỷ lệ tử vong từ 2% đến 10%. Các triệu chứng bao gồm viêm phổi nặng và suy hô hấp nhanh chóng, dẫn đến tỷ lệ tử vong cao ở những người trẻ tuổi từ 20 đến 40 tuổi - đối tượng thường ít bị ảnh hưởng bởi cúm.

Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 là một trong những đại dịch nguy hiểm nhất trong lịch sử. Ảnh: National Museum of Health and Medicine

Đợt bùng phát đại dịch cúm Tây Ban Nha không có cách điều trị đặc hiệu trong bối cảnh chiến tranh thế giới diễn ra, số lượng nhân viên y tế thiếu hụt trầm trọng, bệnh viện quá tải, nhiều nhà riêng, trường học, nhà cộng đồng đã trở thành bệnh viện dã chiến tạm thời.

Việc đối phó với đại dịch này cũng trở thành bài học kinh nghiệm quan trọng, có ảnh hưởng đến các chính sách y tế công cộng trong tương lai và các chiến lược chuẩn bị cho các đợt bùng phát bệnh truyền nhiễm.

Cúm Châu Á (1957-1958)

Những người bệnh tại Thụy Điển trong dịch cúm Châu Á năm 1957-1958. Ảnh: Wikipedia

Đại dịch cúm Châu Á xuất hiện ở Đông Á, do virus cúm A H2N2 gây ra, xảy ra từ năm 1957 đến 1958 và nhanh chóng lan rộng trên toàn cầu.

Cúm Châu Á đã gây lây nhiễm cho khoảng 500 triệu người trên toàn thế giới. Đại dịch đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 1 triệu người. Đặc biệt, đợt bùng phát này lây lan nhanh chóng do việc di chuyển giữa các nước gia tăng sau Thế chiến II. Virus này xuất hiện từ sự kết hợp giữa các chủng virus cúm gia cầm và cúm ở người, dẫn đến tỷ lệ tử vong đáng kể, chủ yếu ở người cao tuổi.

Các phản ứng y tế công cộng bao gồm việc phát triển vaccine trong vòng vài tháng sau khi xác định virus, điều này giúp giảm thiểu tác động của nó. Những bài học từ đại dịch này đã tạo nền tảng cho các chiến lược phát triển vaccine trong các đợt bùng phát dịch cúm tiếp theo.

Cúm Hồng Kông (1968-1969)

Đại dịch cúm Hồng Kông gây ra bởi virus cúm A H3N2 và được coi là “hậu duệ” của chủng H2N2 trước đó. Đại dịch này bắt đầu tại Hồng Kông vào năm 1968 trước khi lan rộng trên toàn cầu.

Tương tự như các đại dịch trước đó, cúm Hồng Kông đã ảnh hưởng đến khoảng 500 triệu người trên toàn thế giới. Ước tính cho thấy số ca tử vong dao động từ 1 triệu đến 4 triệu người do đợt bùng phát này. Đại dịch này chủ yếu tác động đến người cao tuổi nhưng cũng ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi do thiếu miễn dịch trước đó.

Hàng chục bệnh nhân chen chúc ở phòng chờ của một phòng khám tại Hồng Kông trong dịch cúm vào tháng 7/1968. Ảnh: SCMP

Sự lây lan nhanh chóng của H3N2 đã làm nổi bật những điểm yếu trong hệ thống y tế công cộng vào thời điểm đó. Các chiến dịch tiêm chủng đã được khởi động nhanh chóng, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức trong việc đảm bảo khả năng tiếp cận vaccine rộng rãi.

Cúm Nga (1977-1979)

Đại dịch cúm Nga đặc trưng bởi sự tái xuất hiện của chủng H1N1 đã lưu hành trước đó. Đợt bùng phát này diễn ra từ năm 1977 đến 1979 và chủ yếu ảnh hưởng đến Đông Âu và một số khu vực ở châu Á.

Mặc dù đại dịch này ít nghiêm trọng hơn so với các đại dịch trước đó, nhưng nó vẫn có tác động đáng kể đến sức khỏe cộng đồng. Ước tính có khoảng 700.000 người đã tử vong trong đợt bùng phát này, mặc dù số lượng nhiễm bệnh cụ thể không được ghi chép rõ ràng. Tỷ lệ nghiêm trọng tương đối thấp có thể do sự miễn dịch tồn tại trong các quần thể từ những lần nhiễm cúm trước đó với các chủng tương tự.

Dù có tỷ lệ tử vong thấp, cúm Nga vẫn là hồi chuông cảnh báo cho các tổ chức y tế về tầm quan trọng của việc tiếp tục giám sát các virus cúm và cách mà chúng có thể tái xuất hiện nhanh chóng.

Đại dịch cúm lợn (2009-2010)

Đại dịch cúm lợn được gây ra bởi một virus H1N1 mới nổi xuất hiện ở Mexico vào tháng 4/2009 trước khi lan rộng ra toàn cầu. Đại dịch này kéo dài đến tháng 8/2010 và gây ra nhiều lo ngại về vấn đề y tế công cộng.

Dịch cúm lợn năm 2009 xuất hiện đầu tiên tại Mexico. Ảnh: Wikipedia

Các thống kê ước tính khoảng 700 triệu đến 1,4 tỷ người đã bị nhiễm virus trong đại dịch này. Số ca tử vong được xác định thông qua các phương pháp xét nghiệm là khoảng 18.449 người; tuy nhiên, con số thực tế có thể lên đến 151.700-575.400 ca tử vong trên toàn cầu.

Đại dịch cúm lợn đã thúc đẩy các cuộc thảo luận về thời gian phát triển vaccine và chiến lược phân phối đối với các bệnh truyền nhiễm mới nổi, cũng như những rủi ro liên quan đến virus mới.

Có thể thấy, các đại dịch cúm trong lịch sử đã định hình phản ứng y tế công cộng qua nhiều thập kỷ và làm nổi bật những điểm yếu trong hệ thống y tế toàn cầu tại từng thời điểm. Mỗi đại dịch mang lại những thách thức và bài học riêng đối với các chiến lược hiện tại để quản lý bệnh truyền nhiễm. Những sự kiện lịch sử này cũng nhắc nhở chúng ta về tác động tiềm tẩn của các đợt bùng phát virus cúm đối với sức khỏe con người.

Dịch cúm mùa đang bùng phát tại Nhật Bản Theo dữ liệu công bố của Viện Truyền nhiễm Quốc gia Nhật Bản, từ 2/9/2024 đến 26/1/2025 tại Nhật Bản ghi nhận khoảng 9,5 triệu trường hợp mắc cúm mùa. Trong đó, tuần cuối cùng của năm 2024 (từ 23 - 29/12/2024) đã ghi nhận hơn 317.000 trường hợp. Tokyo, Hokkaido, Osaka và Fukuoka là các khu vực có đông dân cư và có nhiểu điểm du lịch, tập trung đông người và là các địa bàn bị ảnh hưởng nhất của đợt bùng phát dịch cúm mùa hiện tại. Đợt bùng phát dịch cúm mùa tại Nhật Bản hiện nay, chủ yếu do cúm A gây ra, nhưng vẫn còn nguy cơ bùng phát dịch do cúm B. Trước đó, theo thông tin từ WHO ngày 7/1/2025, tại nhiều quốc gia ở Bắc bán cầu, các bệnh lây truyền qua đường hô hấp cấp tính có xu hướng gia tăng theo mùa vào thời điểm cuối năm do các tác nhân gây bệnh hô hấp như virus cúm mùa, RSV và các virus phổ biến khác như hMPV, mycoplasma pneumoniae. Cũng theo WHO, tỷ lệ mắc các hội chứng cúm (ILI) hoặc nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính (ARI) ở một số quốc gia ở Bắc bán cầu đã tăng lên trong những tuần cuối năm 2024 và vượt qua mức cơ sở theo mùa thông thường. Bên cạnh đó, theo kết quả giám sát cúm trên thế giới, bệnh cúm mùa cũng gia tăng ở nhiều quốc gia ở châu Âu (xuất hiện tất cả các phân nhóm của virus cúm), Bắc Mỹ (chủ yếu là cúm A), Trung Mỹ và Caribbean (chủ yếu là cúm A/H3N2), Tây Phi (chủ yếu là cúm B), Bắc Phi (chủ yếu là cúm A/H3N2), Đông Phi (chủ yếu là cúm B) và nhiều quốc gia ở châu Á (chủ yếu là cúm A(H1N1), phù hợp với xu hướng điển hình cho thời điểm cuối năm. Bộ Y tế thông tin về đợt bùng phát dịch cúm mùa tại Nhật Bản Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế Việt Nam cho biết sẽ tiếp tục theo dõi, bám sát diễn biến tình hình dịch bệnh trong nước và trên thế giới để chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương, đơn vị triển khai các biện pháp phù hợp, kịp thời và cung cấp các thông tin đầy đủ, chính xác, không để xảy ra hoang mang, lo lắng nhưng không chủ quan, lơ là trước các diễn biến của tình hình dịch bệnh, nhất là trong thời điểm hiện tại, khi thời tiết thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh qua đường hô hấp lây lan. Để chủ động phòng chống cúm, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân thực hiện những điều sau:

Việt Nam ghi nhận ca nhiễm cúm A/H5 trên người sau nhiều năm không xuất hiện Ca nhiễm cúm A/H5 được ghi nhận trên người sau 8 năm kể từ 2014 là một bệnh nhi 5 tuổi có địa chỉ tại ...

Đại diện WHO cho rằng chưa thể coi Covid-19 như cúm mùa Bà Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, có những điểm tương đồng giữa cúm mùa và Covid-19. Tuy nhiên, ...

Lo ngại nguy cơ bùng phát đại dịch cúm gia cầm ở người Ngày 11/3/2024, thanh niên nam, 21 tuổi, ở thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa, mắc cúm A/H5N1, tử vong ngày 23/3.