Còn nhiều khó khăn để khởi kiện doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội

Hội thảo được tổ chức nhằm chào mừng kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Công đoàn Việt Nam (28/7/1929 – 28/7/2023) và 63 năm Ngày thành lập Viện kiểm sát Nhân dân (26/7/1960 – 26/7/2023). Lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam và Viện kiểm sát Nhân dân Tối cao đồng chủ trì Hội thảo.

Đại diện lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam và lãnh đạo Viện kiểm sát Nhân dân Tối cao chủ trì Hội thảo "Hoàn thiện quy định của pháp luật và cơ chế bảo vệ quyền lợi của người lao động bị nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc”. Ảnh: Tô Thế

Tại Hội thảo, các chuyên chuyên gia, nhà quản lý, luật sư và người lao động (NLĐ) đã góp ý kiến về tình hình nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc dẫn đến ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ. Qua đó góp phần nâng cao hiểu biết cho NLĐ về các quy định của pháp luật liên quan đến quyền lợi về an sinh xã hội, nhận diện các hành vi vi phạm và cách thức khởi kiện đòi bồi thường, khắc phục hậu quả...

Hội thảo cũng xác định các giải pháp, kiến nghị khả thi trong việc hoàn thiện quy định của pháp luật và cơ chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ bị nợ, trốn đóng BHXH bắt buộc, việc truy cứu trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân có vi phạm và bảo vệ NLĐ.

Tổng số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN phải tính lãi là 15.848 tỷ đồng

Thông tin tại Hội thảo, ông Dương Văn Hào - Ban Quản lý thu - sổ, thẻ (BHXH Việt Nam) cho biết, đến hết năm 2022, số tiền chậm đóng phải tính lãi là 13.156 tỷ đồng (chiếm 2,91% số phải thu).

Tính đến ngày 31/5/2023, tổng số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN phải tính lãi là 15.848 tỷ đồng, chiếm 3,3% số tiền phải thu. Trong số tiền chậm đóng này, khó khăn nhất là số tiền chậm đóng BHXH tại các đơn vị đã phá sản, giải thể, ngừng hoạt động sản xuất kinh doanh, đơn vị không có người đại diện theo pháp luật làm ảnh hưởng quyền lợi hưởng BHXH của NLĐ.

Một số BHXH tỉnh, thành phố có số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN cao nhất như: Hà Nội (4.081 tỷ đồng), TP Hồ Chí Minh (4.328 tỷ đồng), Hải Phòng (650 tỷ đồng), Thanh Hoá (459 tỷ đồng), Bình Dương (412 tỷ đồng).

Đơn cử, Công ty CP Tập đoàn Haprosimex nợ lương từ tháng 1/2017 và nợ BHXH từ tháng 7/2011 của gần 500 công nhân. Tính đến trước tháng 3/2023, số tiền Công ty CP Tập đoàn Haprosimex nợ BHXH của NLĐ là hơn 15 tỉ đồng. Do Công ty không đóng BHXH, BHYT nên nhiều nữ công nhân không được hưởng chế độ thai sản. 2 công nhân đã tử vong nhưng đến trước tháng 3/2023, gia đình vẫn chưa nhận được chế độ tử tuất. Trong 6 năm trời, NLĐ đi tìm gặp các lãnh đạo công ty qua các thời kỳ trước và sau khi cổ phần hóa để đòi quyền lợi.

Đại diện Ban chuyên môn của BHXH Việt Nam góp ý kiến tại Hội thảo. Ảnh: Tô Thế

Khó khăn trong việc khởi kiện nợ BHXH

Theo đại diện LĐLĐ tỉnh Bắc Giang, tính đến hết ngày 30/4/2023, số tiền nợ BHXH trên địa bàn tỉnh là 240.160 triệu đồng (bao gồm cả tiền nợ ngân sách nhà nước là 27.162 triệu đồng). Trong đó, số tiền các đơn vị nợ từ 3 tháng trở lên là 33.477 triệu đồng. Cụ thể: Nợ từ 3 đến dưới 6 tháng là 152 đơn vị, với số tiền là 10.230 triệu đồng; nợ từ 6 đến dưới 9 tháng là 30 đơn vị, với số tiền là 2.745 triệu đồng; nợ từ 9 tháng trở lên là 43 đơn vị, với số tiền là 20.502 triệu đồng.

Thực hiện quy định tại Khoản 8, Điều 10 của Luật Công đoàn năm 2012 và Điểm d Khoản 1 Điều 14 của Luật BHXH, từ năm 2017, LĐLĐ tỉnh đã phối hợp với BHXH tỉnh thiết lập hồ sơ để khởi kiện 06 doanh nghiệp ra toà án nhân dân cấp huyện. Tuy nhiên khi nộp hồ sơ khởi kiện thì Tòa án Nhân dân TP Bắc Giang trả lại đơn với lý do LĐLĐ tỉnh không có quyền đại diện cho cơ quan BHXH kiện đòi BHXH và việc kiện đòi BHXH cũng không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.

Theo ý kiến của một số chuyên gia tại Hội thảo, quy định của Luật BHXH về Công đoàn khởi kiện các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ, tập thể NLĐ chưa thực sự đi vào cuộc sống.

Điểm d khoản 1 Điều 14 Luật BHXH năm 2014 quy định tổ chức Công đoàn có quyền khởi kiện ra toà án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ, tập thể NLĐ theo quy định tại khoản 8 Điều 10 Luật Công đoàn.

Đại diện Ban Chính sách - pháp luật Tổng LĐLĐ Việt Nam. Ảnh: Tô Thế

Tuy nhiên, việc thực hiện quy định này hiện còn vướng mắc do các quy định về quy trình, thủ tục khởi kiện trong các Luật liên quan còn chưa thống nhất. Để khởi kiện một vụ án vi phạm pháp luật về BHXH ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của NLĐ, tổ chức Công đoàn phải có giấy ủy quyền của từng NLĐ; phải qua thủ tục hòa giải của Chủ tịch UBND cấp huyện. Nhưng trên thực tế, việc tổ chức Công đoàn đi lấy hết ý kiến ủy quyền của hàng trăm, thậm chí hàng nghìn NLĐ là khó khả thi. Có ít công đoàn cơ sở nào đứng ra khởi kiện NSDLĐ của chính họ. Về phía NLĐ, một bộ phận NLĐ cũng không dám ủy quyền để kiện chủ doanh nghiệp của mình khi bản thân cần việc làm. Còn đối với NSDLĐ không hợp tác làm việc với các cơ quan chức năng, không ký nhận biên bản đối chiếu công nợ để làm căn cứ hoàn thiện hồ sơ khởi kiện.

Gửi góp ý tham luận tới Hội thảo, TS. Bùi Sỹ Lợi - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội (nay là Ủy ban Xã hội của Quốc hội) cho biết, nợ đóng BHXH đã tác động tiêu cực đến đa đối tượng.

Tính đến tháng 2/2023, Chị Lê Thị Là chưa nhận chế độ thai sản dù đã sinh 2 con, do Công ty Haprosimex nợ BHXH. Ảnh: Ý Yên

Trực tiếp nhất là ảnh hưởng đến giải quyết các quyền lợi của NLĐ. Cụ thể: Các khoản trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, ốm đau, thai sản, giải quyết chế độ thất nghiệp, hưu trí hoặc trợ cấp một lần... sẽ không được giải quyết. Nhiều lao động khó khăn, thậm chí chế độ tử tuất của họ cũng bị "treo", ảnh hưởng đến thân nhân, gia đình. Trong bối cảnh thị trường lao động nhiều khó khăn do tình hình sản xuất kinh doanh đình trệ, nhiều lao động khi mất việc ở công ty cũ không xin được việc làm mới do không chốt được sổ BHXH...

Bên cạnh đó làm gián đoạn thời gian đóng BHXH, từ đó ảnh hưởng đến quyền lợi BHXH của người tham gia. Đối với người tham gia BHXH bắt buộc: Kéo dài thời gian hưởng chế độ hưu trí (NLĐ phải đóng đủ 20 năm BHXH theo quy định hiện hành). Có thể ảnh hưởng đến hưởng chế độ thai sản nếu thời gian gián đoạn làm thay đổi điều kiện hưởng chế độ thai sản (không đóng đủ 6 tháng trong thời hạn 12 tháng trước khi nghỉ sinh). Ảnh hưởng đến thời gian tham gia BHYT đủ 5 năm liên tục. Ảnh hưởng đến thời gian đóng BHTN để hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Đối với người tham gia BHXH tự nguyện: Kéo dài thời gian hưởng chế độ hưu trí. Gây tâm lý không muốn tham gia BHXH nữa mất đi cơ hội hưởng lương hưu, mất cơ hội hưởng chế độ tử tuất và không được cấp thẻ BHYT miễn phí. Gây tâm lý không tốt và giảm niềm tin vào chính sách an sinh xã hội, làm mất đi vai trò "bà đỡ" của Nhà nước.

Tỉ lệ rút bảo hiểm xã hội một lần ở công nhân lao động ngày càng tăng cao Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tình trạng rút bảo hiểm một lần ở công nhân lao động ngày càng gia tăng do kinh ...

Đẩy mạnh công tác chuyển đổi số, nâng cao chất lượng phục vụ Nắm bắt xu thế chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu và định hướng, chiến lược chuyển đổi số Quốc gia, ...

Đóng bảo hiểm xã hội bao nhiêu năm thì NLĐ có thể nhận được trợ cấp hưu trí từ 65 tuổi? Người lao động có 5 năm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) thì được hưởng ngay trợ cấp hưu trí từ 65 tuổi (hoặc ngay ...