Thời tiết ngày càng khắc nghiệt với các đợt nắng nóng gay gắt và kéo dài, đặt ra những thách thức về an toàn sức khỏe lao động. Ảnh: ReadyWisconsin

Vì sao thời tiết ngày càng cực đoan?

Thời tiết ngày càng cực đoan không phải là ngẫu nhiên. Các tài liệu khoa học định nghĩa biến đổi khí hậu là “sự nóng lên lâu dài của hành tinh... chủ yếu do các hoạt động của con người như đốt nhiên liệu hóa thạch và phá rừng”. Chính những hoạt động này đã làm thay đổi các quy luật tự nhiên, dẫn đến sự gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Một nghiên cứu mới được công bố trên Kỷ yếu Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ cho thấy, tần suất các sự kiện sóng hành tinh gây ra thời tiết mùa hè khắc nghiệt đã tăng gấp ba lần trong 75 năm qua. Nhà khoa học khí hậu Michael Mann từ Đại học Pennsylvania (Hoa Kỳ) giải thích rằng các sóng này bị “kẹt lại” trong nhiều tuần, khiến một số nơi mưa như trút nước không dứt, trong khi những nơi khác phải chịu đựng nắng nóng triền miên.

Biến đổi khí hậu đã trở thành một “mối đe dọa cấp số nhân”, không chỉ gây ra tác động mới mà còn làm trầm trọng thêm những thách thức mà người lao động vốn đã phải đối mặt. Tại Việt Nam, những hiểm họa này hiện hữu rõ nét. Đó là những người công nhân xây dựng ở các đô thị lớn phải làm việc dưới cái nắng như thiêu như đốt, những người nông dân ở Đồng bằng sông Cửu Long vật lộn với hạn hán và xâm nhập mặn, và những ngư dân miền Trung đối mặt với những cơn bão ngày càng khó lường.

Thời tiết cực đoan ảnh hưởng đến người lao động thế nào?

Để bảo vệ bản thân, việc nhận diện chính xác các mối nguy là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Bảng dưới đây hệ thống hóa những tác động cụ thể và trực tiếp của các loại hình thời tiết cực đoan quen thuộc tại Việt Nam. Thông tin được cung cấp dựa trên các thống kê và nghiên cứu quốc tế từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC), Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA), Tạp chí y khoa The Lancet.

Kỹ năng sinh tồn: Người lao động cần làm gì để tự bảo vệ?

Đối mặt với những hiểm nguy ngày càng gia tăng từ thời tiết cực đoan, người lao động hoàn toàn có thể trang bị những “lá chắn” vững chắc cho cả thể chất và tinh thần thông qua các hành động cụ thể, dễ áp dụng.

Bảo vệ sức khỏe thể chất bắt đầu từ việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm. Điều quan trọng là phải phân biệt được giữa kiệt sức vì nóng và say nắng, vì say nắng là một tình trạng y tế khẩn cấp, nguy hiểm đến tính mạng. Các tài liệu hướng dẫn chỉ rõ, triệu chứng của kiệt sức vì nóng bao gồm chuột rút cơ bắp, mặt đỏ bừng, cảm giác mệt mỏi, chóng mặt và đặc biệt là đổ mồ hôi rất nhiều. Ngược lại, dấu hiệu của say nắng - giai đoạn nghiêm trọng hơn - là cơ thể đổ rất ít hoặc không đổ mồ hôi, mạch đập nhanh, lú lẫn và thậm chí mất khả năng nói chuyện rõ ràng. Khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số này ở bản thân hoặc đồng nghiệp, cần phải ngừng làm việc ngay lập tức và tìm kiếm sự trợ giúp.

Song song với việc nhận biết, các biện pháp phòng ngừa chủ động đóng vai trò then chốt. Hãy bắt đầu từ trang phục, nếu không phải mặc đồng phục, người lao động làm việc ngoài trời nên ưu tiên quần áo sáng màu, nhẹ và rộng rãi vì chúng hấp thụ ít nhiệt hơn và giúp không khí lưu thông. Một điều quan trọng nữa là cung cấp đủ nước cho cơ thể.

Uống đủ nước - biện pháp đơn giản nhưng thiết yếu để đảm bảo sức khỏe khi làm việc dưới thời tiết nắng nóng. Ảnh: Getty Images

Theo khuyến nghị của Cơ quan An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp Hoa Kỳ (OSHA), mỗi người lao động nên uống khoảng nửa lít nước mỗi giờ khi làm việc trong điều kiện nắng nóng và nên uống ngay cả khi chưa cảm thấy khát. Cần hạn chế các loại đồ uống chứa đường hoặc caffeine như soda, cà phê vì chúng có thể làm cơ thể mất nước nhanh hơn.

Một yếu tố không thể bỏ qua là thích nghi dần với nhiệt độ. Cơ thể con người cần thời gian để quen với việc làm việc trong môi trường nóng bức. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến nghị nên dành từ một đến hai tuần để cơ thể thích nghi hoàn toàn. Cụ thể, trong ngày đầu tiên của một đợt nắng nóng, người lao động chỉ nên đảm nhận khoảng 20% khối lượng công việc thông thường. Nếu cơ thể phản ứng tốt, có thể tăng dần thêm 20% khối lượng công việc cho mỗi ngày tiếp theo cho đến khi đạt mức bình thường.

Những tác động của thời tiết cực đoan không chỉ dừng lại ở thể chất. Cảm giác căng thẳng, cáu kỉnh, lo âu, hay mệt mỏi về tinh thần là những phản ứng rất thật mà người lao động phải đối mặt, đặc biệt khi công việc bị gián đoạn hoặc sinh kế bị đe dọa. Việc xây dựng một “tấm khiên” để bảo vệ sức khỏe tinh thần cũng quan trọng không kém việc bảo vệ cơ thể.

Đầu tiên, hãy lắng nghe chính cơ thể và cảm xúc của mình. Tài liệu từ Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ chỉ ra một thực tế rằng, “nhiệt độ khắc nghiệt có thể khiến mọi người trở nên trầm cảm hoặc cáu kỉnh hơn”. (Nguồn: American Psychological Association). Việc nhận ra những thay đổi này trong tâm trạng của bản thân là bước đầu tiên. Đừng phớt lờ cảm giác mệt mỏi hay khó chịu. Hãy thừa nhận rằng đó là một phản ứng bình thường trước áp lực từ môi trường, thay vì tự trách mình yếu đuối.

Thứ hai, hãy chủ động tạo ra những khoảng nghỉ ngơi cho tâm trí. Khi làm việc trong điều kiện căng thẳng, việc dành ra vài phút để nghỉ ngơi không chỉ giúp cơ thể hồi phục mà còn giúp tinh thần được “sạc lại”. Không cần phải làm gì phức tạp, người lao động chỉ cần tìm một nơi yên tĩnh, có bóng râm, nhắm mắt lại và tập trung vào hơi thở của mình. Hít một hơi thật sâu, giữ lại vài giây, rồi từ từ thở ra. Lặp lại vài lần. Kỹ thuật đơn giản này giúp làm dịu hệ thần kinh và giảm bớt cảm giác căng thẳng tức thời.

Thứ ba, hãy tập trung vào những gì có thể kiểm soát. Lo lắng về những điều lớn lao như thời tiết hay tương lai có thể khiến chúng ta cảm thấy bất lực. Thay vào đó, hãy chuyển sự tập trung vào những hành động nhỏ và cụ thể trong tầm tay. Ví dụ, thay vì lo lắng về một cơn bão sắp tới, hãy tập trung vào việc gia cố lại cửa sổ, dọn dẹp sân vườn, hoặc chuẩn bị sẵn những vật dụng cần thiết. Việc hoàn thành những nhiệm vụ nhỏ này mang lại cảm giác chủ động và kiểm soát, giúp giảm bớt lo âu.

Cuối cùng, hãy duy trì sự kết nối với những người xung quanh. Đừng chịu đựng sự căng thẳng một mình. Một cuộc trò chuyện ngắn với đồng nghiệp trong giờ giải lao, một cuộc gọi điện thoại cho người thân sau ngày làm việc mệt mỏi có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Chia sẻ những khó khăn không chỉ giúp giải tỏa cảm xúc mà còn giúp bạn nhận ra rằng mình không đơn độc trong cuộc chiến này. Sự đồng cảm và hỗ trợ từ những người bạn tin tưởng chính là một trong những liều thuốc tinh thần hiệu quả nhất.

Những kỹ năng đối phó với thời tiết cực đoan giờ đây đã trở thành một phần không thể thiếu của an toàn lao động hiện đại. Việc nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm, chủ động phòng ngừa và chăm sóc sức khỏe tinh thần không còn là lựa chọn, mà là một năng lực cần thiết để đảm bảo an toàn cho bản thân.

Chính sự chủ động của mỗi cá nhân, khi được trang bị kiến thức đúng đắn, sẽ tạo nên một lực lượng lao động vững vàng và khỏe mạnh hơn trước những thách thức của môi trường.