Vi nhựa: “Sát thủ thầm lặng” trong cơ thể con người

Mỗi ngày, con người vô tình tiêu thụ hàng chục nghìn hạt vi nhựa qua thực phẩm, nước uống và không khí. Theo một nghiên cứu trên Tạp chí Environmental Research, một người trưởng thành có thể hấp thụ từ 78.000 đến 211.000 hạt vi nhựa mỗi năm. Những hạt nhựa này không chỉ tồn tại trong máu, phổi mà còn có thể xâm nhập vào não, gan và hệ sinh sản, làm dấy lên mối lo ngại về sức khỏe toàn cầu. Vậy vi nhựa là gì, chúng đến từ đâu và ảnh hưởng thế nào đến cơ thể con người?

Vi nhựa không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn tích tụ trong cơ thể con người, tiềm ẩn nguy cơ đối với tim mạch, hệ thần kinh và sức khỏe sinh sản. Ảnh: KT

Vi nhựa có thể tồn tại hàng trăm năm trong môi trường

Vi nhựa là những hạt nhựa có kích thước dưới 5 mm, sinh ra từ quá trình phân hủy của nhựa hoặc được sản xuất trực tiếp để sử dụng trong mỹ phẩm, công nghiệp. Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), vi nhựa có thể tồn tại hàng trăm năm trong môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng và len lỏi vào chuỗi thực phẩm của con người.

Có hai loại vi nhựa chính: vi nhựa nguyên sinh và vi nhựa thứ cấp. Vi nhựa nguyên sinh bao gồm các hạt nhựa được sản xuất với kích thước nhỏ ngay từ đầu, như hạt vi nhựa trong mỹ phẩm và công nghiệp.

Trong khi đó, vi nhựa thứ cấp hình thành từ sự phân rã của các sản phẩm nhựa lớn như túi nylon, chai nhựa, lốp xe, quần áo tổng hợp qua quá trình mài mòn và phân hủy trong môi trường.

Vi nhựa ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe con người?

Nhiều nghiên cứu đã phát hiện vi nhựa trong máu, phổi, gan và tim con người. Sự hiện diện của các hạt nhựa siêu nhỏ này trong cơ thể đã làm dấy lên mối lo ngại về sức khỏe, đặc biệt là nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.

Tác động đến hệ tim mạch

Nghiên cứu đăng trên Tạp chí Scientific Reports cho thấy vi nhựa có thể gây tổn thương thành mạch máu, kích thích viêm nhiễm và dẫn đến xơ vữa động mạch. Các nhà khoa học đã phát hiện vi nhựa trong động mạch của bệnh nhân phẫu thuật tim, làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Điều này đặt ra mối lo ngại lớn về việc tiếp xúc với vi nhựa từ thực phẩm và nước uống có thể dẫn đến các vấn đề tim mạch nghiêm trọng.

Tác động đến hệ thần kinh

Vi nhựa có thể vượt qua hàng rào máu - não, gây viêm nhiễm và suy giảm chức năng nhận thức. Trong bài viết đăng trên Tạp chí Brain Medicine, nhà nghiên cứu Nicholas Fabiano cảnh báo: “Chúng ta chưa lường hết hậu quả của vi nhựa đối với não bộ, các nghiên cứu cho thấy nó có thể gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng”. Những hạt vi nhựa có thể gây ra tình trạng rối loạn thần kinh và tăng nguy cơ mắc các bệnh như Alzheimer và Parkinson.

Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản

Một nghiên cứu tại Mạng lưới Thực phẩm và Sức khỏe Phần Lan - Trung Quốc (Finland - China Food and Health Network) cho thấy vi nhựa đã xâm nhập vào tinh trùng, trứng và bánh rau, gây suy giảm chất lượng, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và có thể liên quan đến hiện tượng sinh non.

Nguy cơ ung thư

Vi nhựa chứa nhiều hóa chất độc hại như BPA, phthalates, PFAS - những hợp chất có liên quan đến nhiều loại ung thư. Theo nghiên cứu đăng trên The Guardian, vi nhựa có thể làm rối loạn nội tiết, gây tổn thương tế bào và kích thích sự phát triển của khối u ung thư. Việc tiêu thụ thực phẩm và nước uống chứa vi nhựa có thể là một trong những con đường dẫn đến nguy cơ ung thư gia tăng trong xã hội hiện đại.

Những loại thực phẩm chứa nhiều vi nhựa nhất và cách để tiêu thụ ít vi nhựa hơn

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mức độ vi nhựa trong thực phẩm đang ở mức đáng báo động. Một trong những nguồn vi nhựa lớn nhất đến từ nước đóng chai. Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ cho thấy 1 lít nước đóng chai có thể chứa trung bình 240.000 mảnh nhựa, một số mảnh nhỏ đến mức không thể nhìn thấy bằng kính hiển vi. Do đó, chuyển sang sử dụng nước lọc bằng các hệ thống lọc chất lượng cao là một giải pháp được khuyến nghị để giảm hấp thụ vi nhựa vào cơ thể.

Trung bình mỗi lít nước đóng chai của các thương hiệu phổ biến có thể chứa 240.000 mảnh nhựa, gấp từ 10-100 lần so với các ước tính trước đây, theo ước tính của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ.

Thực phẩm chế biến sẵn và đóng gói trong bao bì nhựa cũng là nguồn vi nhựa phổ biến. CNN đã tổng hợp kết quả từ nhiều nghiên cứu và chỉ ra rằng, gạo ăn liền có lượng vi nhựa cao gấp 3 lần so với gạo thông thường.

Nghiên cứu của Environmental Research cũng phát hiện rằng táo là loại trái cây bị ô nhiễm vi nhựa nhiều nhất, với 1 gam táo chứa hơn 100.000 mảnh vi nhựa. Cà rốt, một loại củ phát triển dưới lòng đất, cũng có mức độ vi nhựa cao đáng kể. Tuy nhiên, rửa sạch thực phẩm bằng nước trước khi sử dụng có thể giúp loại bỏ một phần vi nhựa bám trên bề mặt.

Vi nhựa còn xâm nhập vào chế độ ăn uống qua muối ăn. Một nghiên cứu năm 2023 cho thấy muối hồng Himalaya chứa nhiều vi nhựa hơn đáng kể so với muối ăn thông thường và các loại muối biển khác. Nguyên nhân có thể đến từ quá trình khai thác và tinh chế muối.

Ngoài ra, trà túi lọc nylon cũng là một nguồn tiếp xúc vi nhựa nghiêm trọng. Một nghiên cứu của Đại học McGill ở Quebec phát hiện rằng mỗi túi trà ngâm trong nước nóng có thể giải phóng 11,6 tỷ vi nhựa và 3,1 tỷ hạt nano nhựa.

Theo một nghiên cứu của Environmental Research, 90% mẫu protein động vật và thực vật chứa vi nhựa có kích thước từ 5 mm xuống đến 1 micromet.

Những con số này cho thấy mức độ xâm nhập nghiêm trọng của vi nhựa vào chuỗi thực phẩm của con người. Trong bối cảnh vi nhựa xuất hiện rộng khắp, việc giảm thiểu tiếp xúc với loại hạt này là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe.

Theo bà Jane Muncke - Giám đốc, nhà nghiên cứu khoa học tại Diễn đàn Bao bì Thực phẩm (Food Packaging Forum), việc sử dụng nhựa thường là không thể tránh khỏi, nhưng có nhiều cách để giảm sự tương tác của thực phẩm với nhựa.

Một giải pháp quan trọng là hạn chế sử dụng đồ nhựa đựng thực phẩm, đặc biệt, nên sử dụng hộp thủy tinh khi hâm nóng đồ ăn trong lò vi sóng thay cho nhựa vì nhiệt độ cao có thể giải phóng nhiều vi nhựa hơn vào thực phẩm.

Tóm lại, sự xâm nhập của vi nhựa vào đời sống hiện đại đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về một mối nguy tiềm ẩn đối với sức khỏe con người và môi trường. Các bằng chứng khoa học ngày càng củng cố quan ngại về tác động tiêu cực của chúng. Việc giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn góp phần hạn chế ô nhiễm môi trường.

Tuy nhiên, hiện nay, việc giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ tương lai. Bên cạnh những thay đổi trong thói quen tiêu dùng hàng ngày, cần có sự chung tay của các nhà hoạch định chính sách, các nhà sản xuất và cộng đồng khoa học trong việc nghiên cứu, kiểm soát và tìm kiếm các giải pháp thay thế hiệu quả hơn. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể giảm thiểu tối đa những hệ lụy mà vi nhựa gây ra và hướng tới một tương lai bền vững hơn.

Nguy hiểm tiềm ẩn khi sử dụng túi nilong, hộp nhựa Hiện nay, tình trạng sử dụng túi nilong, hộp nhựa tái chế ngày càng phổ biến, vì nó tiện và giá thành rất rẻ. Tuy ...

Khám phá các giải pháp bền vững giảm thiểu rác thải nhựa Trong bối cảnh ô nhiễm nhựa ngày càng nghiêm trọng, việc tìm ra các giải pháp bền vững để giảm thiểu rác thải nhựa là ...

Tăng cường vai trò của báo chí trong giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa Báo chí đóng vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, thúc đẩy các sáng kiến/giải pháp, chỉ ra những vấn đề ...