Nghỉ theo chế độ 178: Khi niềm vui tinh gọn bộ máy đi kèm nỗi lo sức khỏe tinh thần

Chính sách nghỉ hưu sớm theo Quyết định 178 của Chính phủ được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều lợi ích cho người lao động, giúp họ có thêm thời gian chăm sóc sức khỏe và gia đình sau những năm tháng lao động vất vả. Tuy nhiên, với những lao động nghỉ hưu trước tuổi, họ có thể phải đối mặt với những vấn đề tâm lý như cảm giác trống trải, thiếu mục tiêu sống và lo lắng về tương lai.

Cùng lắng nghe những chia sẻ của TS.BS Trần Thị Hồng Thu, Phó Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương, để hiểu rõ hơn về những tác động này, cũng như cách chúng ta có thể hỗ trợ người nghỉ hưu sớm vượt qua những khó khăn tâm lý, từ đó giúp chính sách 178 thực sự mang lại hiệu quả lâu dài cho người lao động.

Người nghỉ hưu sớm có thể gặp nhiều vấn đề sức khỏe tinh thần trong 6 tháng đầu

PV: Chào bác sĩ, cảm ơn bác sĩ đã dành thời gian tham gia cuộc phỏng vấn này. Đầu tiên, bác sĩ có thể chia sẻ về những tác động tâm lý mà người lao động phải đối mặt khi họ nghỉ hưu sớm?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Nghỉ hưu sớm, chuyển từ trạng thái đang bận rộn sang nhàn rỗi, họ đột ngột giảm thu nhập, vai trò, mối quan hệ xã hội. Nếu không kịp thích nghi, dễ rơi vào lo âu, trầm cảm.

Họ rơi vào trạng thái bị động, hụt hẫng, bởi vì quyết định nghỉ hưu khi họ chưa sẵn sàng, mà từ cơ chế cắt giảm biên chế, tinh giản bộ máy. Từ vị trí đang cống hiến, bỗng nhiên phải "rút lui", người lao động có thể cảm thấy bị loại bỏ, dẫn đến tự ti, hoang mang, thậm chí phản kháng ngầm với thực tại.

Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), những thay đổi lớn, đột ngột trong nghề nghiệp là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây trầm cảm và lo âu. Một nghiên cứu tại Trung Quốc (Li & cộng sự, 2019) trên những người nghỉ hưu sớm cho thấy: 30% có dấu hiệu trầm cảm, 22% bị lo âu mạn tính, trong đó nguyên nhân hàng đầu là cảm giác mất phương hướng, thiếu mục tiêu sống.

Ở Việt Nam, chưa có số liệu đầy đủ về nhóm nghỉ hưu này, nhưng qua thực tế điều trị, nhiều trường hợp rối loạn giấc ngủ, cáu gắt, xa lánh xã hội xảy ra ngay sau khi nghỉ hưu, đặc biệt trong 6 tháng đầu.

Tóm lại, nguy cơ tâm lý ở người nghỉ hưu sớm không hề nhỏ. Đặc biệt, nguy cơ bị trầm cảm, lo âu, stress kéo dài rất cao nếu không được can thiệp sớm. Việc nghỉ hưu sớm cần được nhìn nhận không chỉ là chính sách hành chính, mà còn là một biến cố tâm lý cần được chuẩn bị và hỗ trợ đúng cách.

TS. BS Trần Thị Hồng Thu, PGĐ Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương. Ảnh: NVCC

Thiếu mục tiêu sống – nền móng dẫn đến trầm cảm

PV: Trong thực tế, nhiều người nghỉ hưu sớm có thể cảm thấy thiếu mục tiêu sống. Bác sĩ có thể giải thích về mối liên hệ giữa việc thiếu mục tiêu và các vấn đề về tâm lý, chẳng hạn như trầm cảm hoặc lo âu?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Não bộ cần mục tiêu để kích hoạt vùng tưởng thưởng, tạo dopamine (hormone hạnh phúc). Khi không còn lý do thức dậy mỗi sáng, con người dễ rơi vào vòng xoáy tiêu cực.

Thiếu mục tiêu sống, con người mất động lực, sinh ra chán nản, bứt rứt, mất ngủ. WHO từng cảnh báo, người không có mục tiêu sống có nguy cơ trầm cảm cao gấp 2,4 lần.

Theo thống kê tại Pháp (Lalive, 2008), tỷ lệ tự tử ở nam giới tăng 13% trong 2 năm đầu sau khi nghỉ hưu sớm do chính sách cắt giảm nhân sự. Con số đáng báo động, và điều đó cho thấy: nghỉ hưu sớm không chỉ là thay đổi hành chính – đó là một cuộc khủng hoảng bản sắc cá nhân.

Chính sách tinh giản bộ máy là cần thiết, nhưng không thể bỏ qua hậu quả tâm lý kéo dài. Mỗi người nghỉ hưu sớm đều cần được hỗ trợ tâm lý, cần kế hoạch chuẩn bị để đối mặt với sự thay đổi này – nếu không, họ rất dễ trượt dốc tinh thần.

PV:Từ góc độ chuyên môn, bác sĩ có thể cho biết sự chuyển tiếp từ công việc sang cuộc sống nghỉ hưu có thể tạo ra những áp lực tâm lý như thế nào đối với người lao động, đặc biệt là khi họ chưa chuẩn bị sẵn sàng cho sự thay đổi này?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Phản ứng tâm lý của người chưa chuẩn bị nghỉ hưu – không phải ai cũng vượt qua được.

Một người đang quen được giao việc, giải quyết vấn đề, có đồng nghiệp, giờ phải đối mặt với ngày dài trống rỗng. Họ rơi vào trạng thái mất kiểm soát. Điều này kích hoạt phản ứng stress, dẫn tới rối loạn thích nghi: mất ngủ, ăn không ngon, dễ cáu gắt, trầm uất. Họ không hiểu chuyện gì đang xảy ra – nhưng thực tế là tâm lý đang “báo động đỏ”.

Ở người chưa sẵn sàng nghỉ hưu, nguy cơ rối loạn thích nghi (adjustment disorder) rất cao – họ bị căng thẳng kéo dài, dễ cáu gắt, mất ngủ, chán ăn, mất niềm tin.

Thiếu mục tiêu – mất động lực – trầm cảm: Đó là chuỗi phản ứng tâm lý nguy hiểm nhưng phổ biến ở người nghỉ hưu sớm. Khi công việc dừng lại, nhiều người không biết sống vì điều gì, cho ai, để làm gì. Cảm giác trống rỗng xuất hiện, kéo theo lo âu về tương lai và nỗi buồn dai dẳng – đó chính là nền móng cho trầm cảm.

Một nghiên cứu tại Nhật Bản (Shiba et al., 2021) trên 5.000 người nghỉ hưu cho thấy: những người không có mục tiêu sống sau khi nghỉ việc có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 3 lần so với người duy trì được hoạt động hoặc sở thích cá nhân.

Bộ não cần “mục tiêu” để vận hành. Không có mục tiêu, não giảm tiết dopamine – chất dẫn truyền thần kinh tạo động lực và cảm giác hạnh phúc. Thiếu dopamine lâu dài gây mệt mỏi, mất năng lượng, chán nản, lo âu vô cớ – chính là biểu hiện của trầm cảm tiềm ẩn. Thêm vào đó, khi não bộ quen với nhịp làm việc đều đặn mà bị cắt đột ngột, bộ não lười vận hành, sinh ra cảm giác mệt mỏi, chán chường, mất động lực. Đây là biểu hiện sớm của rối loạn thích nghi – một dạng tiền trầm cảm.

Tâm lý “mình vẫn còn sức mà bị bắt nghỉ” dễ dẫn đến phản ứng tiêu cực, uất ức, dằn vặt, lâu dần biến thành stress mạn tính, gây mất ngủ, đau đầu, rối loạn tiêu hóa, tăng huyết áp. Khi không còn nơi để khẳng định giá trị, người ta dễ đánh mất lòng tin vào bản thân, cảm thấy mình vô dụng, thấy mình bị bỏ lại phía sau, từ đó thu rút xã hội, ngại giao tiếp – tạo điều kiện cho rối loạn tâm thần phát triển âm thầm.

Bất ngờ nghỉ hưu giống như đi xe tốc độ cao rồi đột ngột phanh gấp. Bộ não, cơ thể, cảm xúc – tất cả đều bị “chấn động”. Sự chuyển tiếp này cực kỳ nguy hiểm về mặt tâm lý, nhất là khi người lao động không được chuẩn bị tâm thế.

3 áp lực tâm lý lớn khi nghỉ hưu sớm

PV: Bác sĩ có thể cho biết sự chuyển tiếp từ công việc sang cuộc sống nghỉ hưu tạo ra những áp lực gì?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Có ba áp lực lớn nhất mà người nghỉ hưu sớm thường đối mặt:

Nhiều người lầm tưởng “ở nhà nghỉ ngơi là tốt, nhưng thực tế thì ngược lại. Ba áp lực lớn nhất tấn công người nghỉ hưu sớm:

Sốc vai trò: Họ mất đi vai trò xã hội quen thuộc – từ chỗ được đồng nghiệp cần đến, được tổ chức ghi nhận, giờ bỗng thành người ngoài cuộc. Não bộ phải thích nghi với việc không còn ai “gọi tên” mình, không còn trách nhiệm, không ai hỏi ý kiến. Cảm giác bị vô hình hóa khiến tâm lý dễ sụp đổ.

Khủng hoảng tài chính: Dù có lương hưu, nhưng thu nhập giảm mạnh, trong khi nhu cầu sống, chi tiêu cho gia đình, con cái, thậm chí là thuốc men – không hề giảm. Áp lực kinh tế khiến lo âu tài chính bùng phát – là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến mất ngủ, stress mãn tính.

Trống rỗng thời gian: Khi không có lịch trình công việc, thời gian rảnh trở thành “kẻ thù”. Sáng thức dậy không biết làm gì, không biết đi đâu – cảm giác lạc lõng, lười biếng, mất phương hướng len lỏi. Đó là mầm mống của trầm cảm âm thầm.

TS. BS Trần Thị Hồng Thu khám và tư vấn cho bệnh nhân. Ảnh: NVCC

Làm gì để vượt qua khủng hoảng khi nghỉ hưu sớm?

PV: Vậy có biện pháp hay lối thoát nào cho những áp lực trên, thưa bác sĩ?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp như:

Chủ động chuyển đổi vai trò: Tìm ra một vai trò mới sau nghỉ hưu – dù nhỏ – cũng cứu bộ não khỏi suy sụp. Có thể là dạy học, làm vườn, thiện nguyện, viết lách, hoặc công việc bán thời gian – miễn là thấy mình có ích.

Tập luyện thể chất đều đặn: Theo nghiên cứu từ Đại học Harvard, vận động 30 phút/ngày giúp giảm 40% nguy cơ trầm cảm ở người lớn tuổi.

Học kỹ năng mới: Não bộ cần thử thách. Học cái mới (tin học, ngoại ngữ, nhạc cụ...) sẽ giúp duy trì tư duy tích cực, cải thiện trí nhớ, đồng thời giảm cảm giác lạc lõng.

Theo nghiên cứu tại Đại học Michigan (USA, 2017), người nghỉ hưu không chuẩn bị trước có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 2,5 lần người đã có kế hoạch chuyển tiếp (ví dụ: học kỹ năng mới, tham gia câu lạc bộ, làm việc bán thời gian).

“Sự chuyển tiếp không chuẩn bị” là “vết nứt” âm thầm trong tâm lý, càng để lâu, nguy cơ rạn vỡ càng lớn. Nghỉ hưu là bước chuyển cần được hoạch định bài bản, nếu không, hậu quả về tinh thần là không thể xem thường.

Một bệnh nhân từng là nhân viên hành chính, nghỉ hưu sớm, chia sẻ: “Sáng ngủ dậy, tôi không biết làm gì. Không ai cần tôi nữa. Tôi cảm thấy bản thân chỉ tồn tại, không còn sống thật sự.” Sau 3 tháng, người này mất ngủ, cáu gắt, cảm giác ngực nặng trĩu – chẩn đoán trầm cảm mức độ vừa.

Nhóm người khó khăn hơn trong việc thích nghi khi nghỉ hưu sớm

PV: Trong số những người nghỉ hưu sớm theo chính sách 178, bác sĩ nhận thấy có những nhóm đối tượng dễ gặp khó khăn hơn trong việc thích nghi?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Tôi thấy có ba nhóm nổi bật: Người từng giữ chức vụ cao, quyền lực; Người quá phụ thuộc vào công việc; Người không có đam mê ngoài công việc.

Các nhóm này dễ cảm thấy “vô dụng”, bị bỏ rơi. Một số phản ứng bằng cách khép mình, từ chối giao tiếp, hoặc bám víu vào quá khứ với cảm giác uất ức, tiếc nuối.

Không phải ai cũng rơi vào khủng hoảng khi nghỉ hưu sớm, nhưng có những người gần như chắc chắn sẽ “vấp ngã” nếu không được hỗ trợ kịp thời. Qua điều trị thực tế, tôi nhận thấy một số nhóm có đặc điểm tâm lý và hoàn cảnh cá nhân dễ tổn thương nghiêm trọng về tinh thần là:

Người quá gắn bó với công việc, xem công việc là giá trị sống duy nhất.

Họ không có sở thích cá nhân, không có mối quan hệ ngoài công sở. Khi nghỉ hưu sớm, họ mất luôn cả “đời sống tinh thần”, dễ rơi vào trạng thái trầm mặc, thu mình, cảm thấy vô nghĩa.

Ví dụ thực tế: Một cán bộ kỹ thuật 52 tuổi nghỉ hưu sớm chia sẻ: “Tôi sống vì công việc. Về hưu là tôi như người bị tước mất quyền tồn tại.” Sau 2 tháng, ông xuất hiện triệu chứng mất ngủ triền miên, không muốn ăn, không nói chuyện với ai – chẩn đoán trầm cảm mức độ nặng.

Người độc thân, hoặc thiếu sự hỗ trợ từ gia đình.

Khi không có người thân kề cận, hoặc mối quan hệ gia đình lạnh nhạt, cô đơn sau nghỉ hưu là cú sốc kép. Họ dễ mất kết nối xã hội, dễ bị bỏ quên – điều kiện lý tưởng để trầm cảm, lo âu phát triển âm thầm.

Người có tiền sử rối loạn tâm lý, hoặc thể trạng yếu, mắc bệnh mãn tính.

Những người này thường chịu đựng kém trước thay đổi, dễ bị rối loạn thích nghi, hoảng loạn, suy nhược thần kinh. Căng thẳng do nghỉ hưu còn làm trầm trọng hơn bệnh lý sẵn có (tim mạch, tiểu đường, cao huyết áp...).

Người đang vướng áp lực tài chính – con cái học hành, nợ nần, thiếu lương hưu.

Với họ, nghỉ hưu sớm không chỉ là mất việc – mà là mất khả năng nuôi sống gia đình. Áp lực kinh tế trực tiếp gây lo âu, mất ngủ, dễ dẫn đến stress mãn tính và trầm cảm thực tổn.

Nếu không sớm nhận diện những người này – họ sẽ trượt dài trong khủng hoảng, nguy cơ tự tử, nghiện rượu, nghiện thuốc an thần hoàn toàn có thể xảy ra, như đã từng được ghi nhận trong nghiên cứu của WHO năm 2020 – người nghỉ hưu sớm có tỷ lệ tự sát cao gấp 2,3 lần người về hưu đúng tuổi, đặc biệt ở nam giới.

Theo đó, giải pháp là cần sàng lọc tâm lý trước khi nghỉ hưu, có thể bằng các buổi tư vấn tâm lý nhóm hoặc cá nhân, đồng thời xây dựng hệ thống hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng, bác sĩ tâm thần ngay từ đầu – giúp người có nguy cơ thích nghi dần, tránh trượt dốc tinh thần.

PV: Bác sĩ nghĩ sao về việc những người nghỉ hưu sớm có thể gặp phải cảm giác cô đơn, mất kết nối xã hội hoặc cảm giác không còn giá trị trong xã hội?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Cảm giác bị bỏ rơi, mất giá trị gây ra cô đơn sâu sắc, kéo theo lo âu, mất ngủ, thậm chí là ý nghĩ tiêu cực. Một nghiên cứu trên tạp chí Psychology Today (2019) khẳng định: cô đơn tăng nguy cơ tử vong sớm lên 26%. Người nghỉ hưu sớm, nếu không duy trì kết nối xã hội, sẽ rơi vào vòng xoáy suy giảm tinh thần – thể chất nghiêm trọng.

Cô đơn, mất kết nối xã hội, cảm giác vô dụng – đây không phải cảm xúc nhất thời, mà là nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn tâm thần ở người nghỉ hưu sớm. Và điều nguy hiểm là nó diễn ra âm thầm, không ai nhìn thấy cho đến khi quá muộn.

Khi nghỉ hưu sớm, mạng lưới giao tiếp xã hội bị “cắt đứt” đột ngột. Không còn đồng nghiệp, không còn các cuộc họp, không còn người gọi tên mình mỗi sáng. Sự im lặng và trống vắng dày đặc – từ đó sinh ra cô đơn khủng khiếp.

Một nghiên cứu của Đại học Oxford (2021) cho thấy: Cô đơn kéo dài làm tăng nguy cơ trầm cảm lên 300%, tăng tỷ lệ tử vong sớm lên 26% – con số gây sốc.

Người từng là trụ cột cơ quan, hoặc gắn bó nhiều năm với công việc – khi rời đi, họ cảm thấy xã hội không cần mình nữa. Cảm giác bị “vô hình hóa” dẫn đến tự ti, chán sống, không thiết giao tiếp – đây là vết nứt tâm lý nguy hiểm.

Đặc biệt ở nam giới, vai trò “trụ cột tài chính” bị mất đi khiến họ khó chấp nhận bản thân, dễ sinh ra cáu gắt, bất mãn, nghiện rượu, sa sút tinh thần.

Một bệnh nhân 54 tuổi, từng là quản lý, sau nghỉ hưu sớm, chia sẻ: “Ở nhà, tôi như người thừa. Con cái bận rộn, vợ đi chợ, tôi chỉ ngồi nhìn tivi. Không ai cần tôi nữa.” Sau 6 tháng, ông rơi vào trầm cảm nặng, không muốn sống, phải nhập viện điều trị.

Cô đơn và mất giá trị không phải cảm xúc cá nhân mà là “căn bệnh xã hội” sau nghỉ hưu sớm. Nếu không có sự hỗ trợ, người nghỉ hưu sẽ trượt dài trong u ám, không thể tự thoát ra.

Giải pháp giúp người nghỉ hưu luôn khỏe mạnh và an vui!

PV: Vậy giải pháp cho những vấn đề đó là gì, thưa BS?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Chúng ta cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

Kết nối lại với xã hội: Tham gia câu lạc bộ hưu trí, nhóm thiện nguyện, lớp học kỹ năng, thể thao... càng nhiều mối quan hệ, càng dễ giữ tâm lý ổn định.

Đảm nhận vai trò mới trong gia đình hoặc cộng đồng: Dạy cháu học, trồng cây, viết lách, tư vấn nghề nghiệp cho người trẻ – mọi vai trò đều giúp não bộ cảm thấy “mình còn giá trị”.

Người nghỉ hưu nếu không thoát khỏi cảm giác này, tâm lý sẽ suy sụp nhanh hơn tuổi tác. Cần xây dựng kết nối xã hội mới và tái tạo giá trị bản thân ngay sau khi nghỉ hưu, đó là “liều vắc xin” tinh thần tốt nhất.

Cô đơn là “kẻ giết người thầm lặng”: Cô đơn làm tăng nguy cơ tử vong sớm ngang hút 15 điếu thuốc/ngày (theo Harvard Health). Người nghỉ hưu bị cắt kết nối, thu mình, lâu dần rơi vào trầm cảm, suy giảm trí nhớ, thậm chí mất niềm tin vào cuộc sống.

Từ đó dẫn đến nhiều hệ quả nghiêm trọng như: Tăng nguy cơ trầm cảm, sa sút trí tuệ, thậm chí suy giảm miễn dịch. Đó là lý do tại sao sau nghỉ hưu, nhiều người “bệnh tật bất ngờ” không lý do.

Cần phải kết nối với những người nghỉ hưu với nhóm, CLB để cùng sinh hoạt và học các môn mới. (Ảnh: Xinhua)

PV: Theo bác sĩ, có những phương pháp điều trị hay hỗ trợ tâm lý nào mà người nghỉ hưu sớm có thể áp dụng để cải thiện tình trạng tâm lý của họ? Liệu có cần một chiến lược hỗ trợ đặc biệt cho nhóm người này không?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Rất cần chiến lược đặc biệt. Phải kết hợp các yếu tố quan trọng sau:

• Trị liệu tâm lý cá nhân – giúp họ điều chỉnh suy nghĩ, chấp nhận hiện thực.

• Tham gia nhóm trị liệu – kết nối, chia sẻ kinh nghiệm.

• Thiền, luyện tập thư giãn – giảm stress, ổn định tâm trí.

Một mô hình đã thành công tại Nhật: thành lập các “câu lạc bộ nghỉ hưu tích cực” – giúp người nghỉ hưu có nơi giao tiếp, chia sẻ, học hỏi, duy trì cảm giác có ích.

Người nghỉ hưu sớm là nhóm có nguy cơ cao mắc rối loạn tâm thần, nhưng lại ít chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ. Nếu không có chiến lược hỗ trợ đặc biệt, họ sẽ âm thầm suy sụp.

Tư vấn tâm lý trước và ngay sau nghỉ hưu: Hướng dẫn họ lên kế hoạch tái thiết cuộc sống, tránh rơi vào khủng hoảng. Tổ chức các chương trình giáo dục sức khỏe tinh thần, giúp họ hiểu rằng: căng thẳng, buồn chán, lo âu là bình thường – nhưng cần xử lý đúng cách, không né tránh.

Gia đình và cơ quan cũ nên duy trì kết nối, tránh để họ cảm thấy “bị bỏ rơi hoàn toàn”.

Người nghỉ hưu sớm cần chiến lược hỗ trợ đặc biệt – càng sớm, càng hiệu quả. Đừng đợi họ suy sụp mới ra tay. Hãy chủ động kết nối, trị liệu, hướng dẫn tái thiết vai trò sống mới – đó là cách duy nhất để thoát khỏi khủng hoảng, giữ vững sức khỏe tâm thần.

PV: Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về vai trò của gia đình, bạn bè và cộng đồng trong việc giúp đỡ những người nghỉ hưu sớm vượt qua các khó khăn về tâm lý và xã hội?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Những điều này rất quan trọng!

Đối với gia đình cần:

• Lắng nghe – không phán xét.

• Khuyến khích hoạt động – không để họ “nằm mãi một chỗ”.

• Hỗ trợ tạo mục tiêu mới: chăm cháu, làm từ thiện, học kỹ năng mới.

Cộng đồng nên tổ chức hoạt động phù hợp với người nghỉ hưu – tránh để họ cô lập.

Người nghỉ hưu sớm có thể trượt dốc rất nhanh – nhưng nếu gia đình và cộng đồng hành động kịp thời, họ có thể vượt qua và hồi phục tốt.

Nhiều người trong gia đình không hiểu vì sao người thân nghỉ hưu lại buồn bã, dễ cáu, mất ngủ, trầm mặc. Họ cho rằng “có tiền hưu rồi, lo gì nữa”, và vô tình bỏ mặc người bệnh trong cô đơn.

Ví như, một người phụ nữ nghỉ hưu sớm từng chia sẻ: “Chồng con nghĩ tôi ở nhà khỏe, có thời gian chăm sóc gia đình, nhưng tôi cảm thấy như người giúp việc không lương. Không ai hỏi tôi đang nghĩ gì, đang cần gì.” Sau 3 tháng, bà bị rối loạn lo âu nặng, hoảng loạn, nhập viện điều trị.

Qua đó, hãy để họ có việc làm mỗi ngày, dù là việc nhà, trông cháu, làm vườn – để họ cảm thấy mình có ích. Đồng thời, đừng giữ họ trong bốn bức tường. Hãy giới thiệu câu lạc bộ, nhóm thiện nguyện, đưa họ đi chơi, tham gia lớp học – để não bộ được “bơm sinh khí” trở lại.

Gặp gỡ, trò chuyện với bạn bè thường xuyên, bởi vì họ vẫn là một phần quan trọng của tập thể. Hay những cuộc gọi điện, lời mời cà phê, cùng nhau đi bộ – nhỏ thôi, nhưng đủ làm họ vui sống.

Đối với cộng đồng – tạo “vòng tay lớn”: Chính quyền, đoàn thể địa phương cần tổ chức hoạt động cho người nghỉ hưu, như: lớp học kỹ năng, văn nghệ, thể thao, thi đua sáng tạo...Các cơ sở y tế nên có dịch vụ sàng lọc tâm lý định kỳ, phát hiện sớm người có nguy cơ trầm cảm, lo âu.

Tại Thụy Điển, mô hình “Cộng đồng hỗ trợ người nghỉ hưu” đã giúp giảm 45% tỷ lệ trầm cảm sau nghỉ hưu sớm, tăng tỷ lệ sống khỏe mạnh thêm 7 năm trung bình. Tất cả nhờ sự vào cuộc đồng bộ của gia đình – bạn bè – cộng đồng.

Gia đình và cộng đồng không chỉ là chỗ dựa – mà là “liều thuốc” cứu người nghỉ hưu sớm khỏi khủng hoảng tinh thần. Đừng để họ lặng lẽ gục ngã trong im lặng.

PV: Cuối cùng, bác sĩ có lời khuyên gì đối với những người chuẩn bị nghỉ hưu sớm, hoặc đối với những người đã nghỉ hưu để duy trì một tâm lý khỏe mạnh và ổn định trong giai đoạn chuyển tiếp này?

TS. BS Trần Thị Hồng Thu: Những người đã, đang và sắp nghỉ hưu, bên cạnh giữ vững tinh thần thoải mái thì cần đảm bảo những vấn đề như: Dinh dưỡng, luyện tập, giấc ngủ.

Luyện tập giúp người nghỉ hưu có thể thư giãn và khỏe mạnh. (Ảnh minh họa, internet)

4 trụ cột sống còn để giữ tâm lý vững vàng – sống khỏe, sống chất sau nghỉ hưu.

Thay đổi tư duy – chủ động đón nhận

Chấp nhận sự thật rằng Nghỉ hưu là tất yếu – tránh than vãn, dằn vặt. Hãy tập trung vào những điều bạn kiểm soát được: sức khỏe, thời gian, mối quan hệ, đam mê.

Xác lập mục tiêu mới, dù nhỏ – đủ để mỗi sáng thức dậy bạn biết mình sống để làm gì. Ví dụ: trồng cây, học đàn, viết sách, làm từ thiện, dạy cháu học.

Dinh dưỡng – nền tảng cho não khỏe

Ăn đủ – đúng – sạch: Ưu tiên rau xanh, cá, các loại hạt, trái cây tươi, tránh dầu mỡ, đồ chế biến sẵn.

Omega-3, vitamin B, D: giúp bảo vệ não bộ, giảm nguy cơ trầm cảm. Có thể bổ sung qua cá hồi, hạt óc chó, trứng, sữa, ánh nắng sáng sớm.

Giữ đường huyết, huyết áp ổn định – vì rối loạn mạch máu dễ làm tâm lý sa sút.

Luyện tập thể chất – “liều thuốc” chống trầm cảm miễn phí

Đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần – đã đủ để giảm 40% nguy cơ trầm cảm, tăng endorphin – chất gây hưng phấn tự nhiên.

Tập thở sâu, yoga, thiền định – giúp giảm lo âu, ngủ sâu hơn.

Theo Harvard (2020): Người nghỉ hưu tập thể dục đều đặn sống thọ hơn 7 năm, ít bệnh gấp đôi.

Ngủ sâu – nền tảng phục hồi tâm lý

Ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm. Ngủ kém = não “rối loạn” = trầm cảm, lo âu tăng vọt.

Ngủ đúng giờ, tránh cà phê, màn hình trước ngủ 1 giờ. Nếu khó ngủ kéo dài, cần tư vấn bác sĩ tâm thần – đừng để mất ngủ trở thành mạn tính.

Tinh thần: Kết nối – Chia sẻ – Không cô đơn

Duy trì giao tiếp với bạn bè, cộng đồng, gia đình. Không ở lì trong nhà, không giấu cảm xúc. Nếu thấy buồn bã kéo dài, mất ngủ, lo lắng – đừng ngại tìm chuyên gia tâm lý. Càng để lâu, càng khó chữa.

Nghỉ hưu sớm có thể đẩy người khỏe mạnh vào trầm cảm nếu không chuẩn bị kỹ và không có ai đồng hành. Nhưng can thiệp sớm – đồng hành đúng – giải pháp phù hợp sẽ giúp họ bước ra khỏi khủng hoảng, sống tiếp một chặng đời có ý nghĩa, an vui tuổi già cùng gia đình, bạn bè và xã hội.

Nghỉ hưu sớm khi tinh gọn bộ máy: Lương và phụ cấp cao thì tiền trợ cấp sẽ cao Nghị định số 178/2024/NĐ-CP quy định tiền trợ cấp nghỉ hưu trước tuổi sẽ tính theo mức lương hiện hưởng (gồm cả lương và phụ ...

Cách tính chế độ cho cán bộ nghỉ hưu sớm, thôi việc do sắp xếp bộ máy Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà vừa ký ban hành Thông tư 01/2025 hướng dẫn thực hiện chính sách, chế độ với ...

Phong trào 'nghỉ hưu sớm': Sự hy sinh vì lợi ích chung Trong những ngày qua, một phong trào rất truyền cảm hứng đang lan tỏa trong xã hội – đó là phong trào “nghỉ hưu sớm”. ...