PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội. Ảnh: TGCC

"Cú sốc" tâm lý khi phải rời xa công việc

Dưới tác động của Nghị định 178, những người nghỉ hưu trước tuổi có thể trải qua những đặc điểm tâm lý sau đây:

Cảm giác mất mát và bất an: Người lao động có thể cảm thấy mình bị mất đi vai trò, vị trí và sự công nhận trong xã hội. Việc nghỉ hưu trước tuổi trong bối cảnh thế giới bất định như hiện nay khiến họ càng lo lắng về tương lai, về khả năng tài chính cũng như việc làm thế nào để tìm thấy ý nghĩa trong giai đoạn của cuộc sống sau này.

Nghĩ đến việc nghỉ, nhiều người đã cảm thấy cô đơn và bị bỏ lại. Họ lo rằng mình nhanh mất đi môi trường và thói quen làm việc, mất đi những mối quan hệ thân thuộc. Đặc biệt với những người không xây dựng được mạng lưới quan hệ xã hội vững chắc và thân tình, họ sẽ thấy bản thân giảm giá trị và bị bỏ rơi.

Mặc dầu lão hóa là không thể cưỡng lại nhưng hiện nay người 60-70 tuổi vẫn khỏe mạnh hoạt bát như thanh niên... Vì vậy, phải về nghỉ sớm khiến cho họ cảm thấy mình vô dụng, có trí, có lực mà không được sử dụng dẫn đến cảm giác bất toại/bất mãn. Điều này sẽ dẫn đến sự tự ti, tự ái và giảm sự thỏa mãn trong cuộc sống.

Có thể nói, tâm lý phổ biến của đối tượng này là cảm thấy hụt hẫng, bị tổn thương, sợ người khác quên mình. Nhiều lúc thấy trống rỗng, buồn chán, nhàn rỗi, cáu gắt, cảm thấy sống thừa, sống vô giá trị. Họ có nhu cầu bức thiết được tham gia làm cái gì đó để làm giảm cảm giác cô quạnh và tăng lên giá trị của mình. Họ thích gặp gỡ người quen để nói về ngày xưa gian khổ, vinh quang đã trải qua, những đóng góp cho đơn vị. Họ ưu tư sâu sắc về xã hội, mong mỏi phục hồi được truyền thống, phát biểu mạnh mẽ phải làm được điều gì đó mà trước kia khi còn ở vị trí họ chưa làm được. Họ bắt đầu suy nghĩ nhiều hơn về vấn đề tâm linh nên sẽ thích tham gia các hoạt động tôn giáo. Nhiều người bắt đầu cân bằng cảm xúc khi bắt đầu thực hiện cầu nguyện và thiền định.

Nguy cơ mắc các vấn đề tâm bệnh học

Những cảm xúc tiêu cực này được tích tụ dần dần, nếu không được sự quan tâm, hỗ trợ, giải tỏa có thể tiến triển thành những vấn đề tâm bệnh học nghiêm trọng hơn.

Những cảm xúc tiêu cực này được tích tụ dần dần, nếu không được sự quan tâm, hỗ trợ, giải tỏa có thể tiến triển thành những vấn đề tâm bệnh học nghiêm trọng hơn, ví dụ như trầm cảm. Các triệu chứng của trầm cảm có thể bao gồm cảm giác buồn bã, mất hứng thú trong các hoạt động thường ngày, suy nghĩ tiêu cực và có thể có ý định tự tử trong một số trường hợp nghiêm trọng.

Tâm trạng bồn chồn, lo âu: Nhiều người sẽ trở nên lo lắng về mọi thứ (từ tài chính, công việc, tương lai, làm thế nào để thích nghi với cuộc sống mới, làm thế nào để không trở thành gánh nặng cho con cái…) những suy nghĩ lo lắng này có thể dẫn đến các triệu chứng cơ thể như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, run rẩy và khó thở.

Họ cũng dễ căng thẳng hơn, trở nên khó tính và phán xét những điều nhỏ nhặt. Họ trở nên nhạy cảm và hay dỗi. Nhiều người về nghỉ bỗng “xuống sức” hay đau đầu, mất ngủ, mệt mỏi, giảm khả năng miễn dịch nên dễ bị bệnh vặt.

Có nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra những người nghỉ hưu sớm một cách bị động/bắt buộc sau 1 năm sức khỏe xu hướng đi xuống; phát hiện khoảng 3 bệnh cơ thể mãn tính trung bình và thường có tam cao gồm cao đường, cao máu và cao mỡ dẫn đến nguy cơ tiểu đường, cao huyết áp và sa sút trí tuệ.

Việc nghỉ sớm nếu không chuẩn bị cũng đã chứng minh khiến cơ thể lão hóa nhanh hơn sau 5 năm, số lượng tế bào thần kinh chết và teo đi, phân bố nơ ron thần kinh giảm từ 10 - 30% dẫn đến những dấu hiệu đầu tiên của mất trí nhớ, tư duy chậm và sa sút trí tuệ. Nghe kém hơn, nhìn kém hơn làm suy giảm cảm giác hạnh phúc. Có nhiều người trong giai đoạn này còn có suy nghĩ về cái chết.

Giải pháp hỗ trợ và can thiệp

Để giúp người lao động đối phó với những khó khăn tâm lý khi nghỉ hưu sớm, cần có những biện pháp hỗ trợ và can thiệp kịp thời:

Tư vấn tâm lý là một biện pháp hiệu quả để giúp người lao động đối phó với các vấn đề tâm lý. Các chuyên gia tâm lý có thể giúp họ hiểu và quản lý các cảm xúc của mình, tìm ra các giải pháp để đối phó với căng thẳng và lo lắng và xây dựng một kế hoạch để thích nghi với cuộc sống mới.

Ảnh minh họa: KT

Tham gia các hoạt động xã hội như câu lạc bộ, tình nguyện viên hoặc các lớp học có thể giúp người lao động tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống mới và xây dựng các mối quan hệ xã hội mới.

Lập kế hoạch thời gian cho việc tập thể dục và rèn luyện sức khỏe có thể giúp người lao động giảm căng thẳng, lo lắng và cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần.

Duy trì lối sống như ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và tránh sử dụng chất kích thích có thể giúp người lao động cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất.

Nếu người lao động muốn tiếp tục làm việc, họ có thể tìm kiếm các công việc mới phù hợp với năng lực và sở thích của mình. Điều này có thể giúp họ tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống mới và giảm cảm giác mất mát và bất an.

Vai trò của gia đình, cộng đồng và doanh nghiệp

Gia đình, cộng đồng và doanh nghiệp đều có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho người lao động nghỉ theo chế độ 178.

Thiền, yoga là một trong những biện pháp giúp giải tỏa tâm lý cho người lao động nghỉ hưu trước tuổi. Ảnh minh họa: KT

Gia đình: Cung cấp sự ủng hộ và động viên, giúp họ cảm thấy được yêu thương và quan tâm, tìm kiếm các giải pháp để đối phó với các vấn đề tài chính và xã hội. Quan trọng nhất là giúp họ bảo vệ hệ thần kinh, nuôi dưỡng cảm xúc tích cực, nâng cao sức khỏe thể chất, quan tâm đến các giá trị tinh thần của họ, kỹ năng nói chuyện, giúp họ hồi tưởng lại những đoạn ký ức tươi đẹp, và cần chuẩn bị một số chủ đề để đánh lạc hướng khỏi các ký ức đau buồn...

Cộng đồng: Cung cấp các chương trình hỗ trợ và các hoạt động xã hội để giúp người lao động tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống mới, các dịch vụ tư vấn tâm lý và các chương trình rèn luyện sức khỏe để giúp họ cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất.

Doanh nghiệp/Đơn vị: Cung cấp các thông tin và hướng dẫn chi tiết về các chương trình/chế độ hỗ trợ của chính phủ và cộng đồng, tổ chức các chương trình tư vấn tâm lý và các hoạt động xã hội để giúp người lao động tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống mới, phát triển các dịch vụ giáo dục, giải trí, chăm sóc sức khỏe cho người già, xây dựng và phát triển một "nền kinh tế tóc bạc" để thích ứng với xu hướng già hóa dân số hiện nay.

Hy vọng với sự quan tâm và hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng và xã hội, những người lao động nghỉ theo Nghị định 178 sẽ vượt qua được những khó khăn tâm lý ban đầu, tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong cuộc sống hưu trí.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam hướng dẫn chi tiết 6 bước giải quyết nghỉ hưu trước tuổi theo Nghị định 178 Bảo hiểm xã hội Việt Nam vừa có hướng dẫn 6 bước giải quyết chính sách nghỉ hưu trước tuổi, nghỉ thôi việc theo nghị ...

Nghị định 178: 04 chính sách trọng dụng người có phẩm chất, năng lực nổi trội Nghị định 178/2024/NĐ-CP của Chính phủ quy định chính sách trọng dụng người có phẩm chất, năng lực nổi trội trong thực hiện sắp xếp ...

Giải pháp nào để giảm căng thẳng, giữ sức khỏe tinh thần cho nữ nhân viên y tế? Dù là bác sĩ, y tá, điều dưỡng hay nhân viên hành chính, tài chính, lao động nữ trong ngành y đều đang đối mặt ...