Ngày 28/5/2025, Liên minh Vắc-xin Gavi, UNICEF và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đồng loạt đưa ra cảnh báo về sự trở lại đáng lo ngại của các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc-xin tại khu vực Đông Á và Thái Bình Dương. Trong đó, bệnh sởi đang bùng phát mạnh nhất, với số ca mắc trong toàn khu vực hiện ở mức cao nhất kể từ năm 2020.

Riêng tại Việt Nam, trong những tháng đầu năm 2025, đã ghi nhận 81.691 ca nghi mắc sởi tại toàn bộ 63 tỉnh, thành phố – con số cho thấy sự lan rộng đáng báo động của dịch bệnh. Cùng thời điểm, Mông Cổ ghi nhận 2.682 ca; Campuchia 2.150 ca từ tháng 1 đến tháng 4; Philippines báo cáo 2.068 ca mắc từ đầu năm đến ngày 10/5.

Ảnh minh họa: UNICEF

Sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất, có thể gây viêm phổi, tổn thương não, tàn tật suốt đời và tử vong, đặc biệt với trẻ nhỏ. Dù đã có vắc-xin phòng ngừa hiệu quả và giá thành hợp lý, số ca mắc sởi vẫn gia tăng trở lại do tỷ lệ bao phủ tiêm chủng suy giảm nghiêm trọng trong những năm gần đây.

“Sự gia tăng đáng báo động của các ca mắc sởi là một hồi chuông cảnh tỉnh. Điều này cho thấy còn rất nhiều trẻ em bị bỏ lại phía sau – những trẻ chưa được tiêm mũi vắc-xin nào, sống tại các cộng đồng khó tiếp cận, bị bỏ sót trong tiêm chủng định kỳ và các chiến dịch vắc-xin,” – Tiến sĩ Saia Ma’u Piukala, Giám đốc Khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO nhấn mạnh.

Tại Việt Nam, một trong những nhóm trẻ có nguy cơ cao nhất bị bỏ sót khỏi hệ thống tiêm chủng chính là con em công nhân lao động, đặc biệt tại các khu công nghiệp, khu chế xuất và vùng đô thị có dân nhập cư đông đúc.

Phần lớn công nhân có thời gian làm việc kéo dài, không ổn định, thu nhập hạn chế, phải gửi con ở quê hoặc chăm sóc tại các khu nhà trọ. Việc đưa trẻ đi tiêm đúng lịch, đầy đủ các mũi, là một thách thức thực tế. Trong khi đó, hệ thống y tế cơ sở tại nhiều nơi chưa có giải pháp phù hợp để tiếp cận và hỗ trợ nhóm đối tượng này.

Cùng với đó, niềm tin của người dân vào vắc-xin cũng đang bị xói mòn, do ảnh hưởng kéo dài của thông tin sai lệch và sự chần chừ sau đại dịch COVID-19.

Ảnh: UNICEF

Tại Khu vực Tây Thái Bình Dương, WHO ước tính có tới 3,2 triệu trẻ em chưa được tiêm bất kỳ mũi vắc-xin nào trong giai đoạn 2020–2023. Nhiều trẻ khác chưa được tiêm đầy đủ, ngay cả ở những quốc gia từng có hệ thống tiêm chủng mạnh.

“Chúng ta không chỉ đang chứng kiến sự gia tăng bệnh tật, mà còn là dấu hiệu cho thấy hệ thống bảo vệ trẻ em đang bị suy yếu. Trẻ em đang phải trả giá cho những khoảng trống trong bao phủ tiêm chủng, việc chăm sóc bị trì hoãn, và thông tin sai lệch. Không trẻ em nào nên phải chịu đựng hay mất mạng vì những căn bệnh mà chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa,” – bà June Kunugi, Giám đốc khu vực Đông Á và Thái Bình Dương của UNICEF phát biểu.

Bên cạnh sởi, bệnh bại liệt cũng đang có dấu hiệu quay trở lại. Tại Papua New Guinea, đợt bùng phát bệnh bại liệt đã buộc quốc gia này phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp về y tế công cộng – dù quốc gia này được công nhận đã loại trừ bại liệt từ 25 năm trước. Nguyên nhân chính vẫn là tỷ lệ tiêm chủng thấp, để lại lỗ hổng miễn dịch nghiêm trọng.

Theo đánh giá của các tổ chức y tế, trẻ em trong các hộ gia đình nghèo, khu vực xa xôi, vùng xung đột hoặc sống tại khu dân cư đông đúc không có đăng ký cư trú ổn định – như con em công nhân tại các khu trọ – thường không được tiếp cận đầy đủ với dịch vụ y tế cơ bản, đặc biệt là tiêm chủng.

Để ngăn chặn sự quay trở lại của các bệnh nguy hiểm, WHO, UNICEF và Gavi kêu gọi chuyển từ ứng phó khủng hoảng sang phòng ngừa chủ động, với các giải pháp cụ thể như:

Đảm bảo mọi trẻ em được tiếp cận với tiêm chủng định kỳ và các chiến dịch tiêm vét.

Củng cố hệ thống giám sát, xét nghiệm và phản ứng nhanh với các đợt bùng phát.

Xây dựng niềm tin cộng đồng bằng cách chống lại thông tin sai lệch và tăng cường truyền thông.

Đảm bảo các chương trình tiêm chủng được cấp đủ và bền vững về tài chính.

Liên minh Vắc-xin Gavi hiện đang hợp tác với các chính phủ để tài trợ cho tiêm chủng định kỳ, đồng thời kêu gọi ít nhất 9 tỷ USD từ các nhà tài trợ cho giai đoạn 2026–2030, hướng đến việc xây dựng hệ thống tiêm chủng tự chủ tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình thấp.

“Việc duy trì tài trợ, cả trong nước và quốc tế là điều thiết yếu để bảo vệ trẻ em và ngăn chặn sự trở lại của những căn bệnh lẽ ra đã là dĩ vãng”, bà Kunugi cảnh báo.

Đối với Việt Nam, việc tổ chức tiêm chủng lưu động tại khu công nghiệp, lồng ghép tiêm chủng vào hoạt động công đoàn, vận động cha mẹ là công nhân hiểu đúng và đưa trẻ đi tiêm đúng lịch cần được coi là ưu tiên. Nếu không hành động kịp thời, con em người lao động – những người vốn đã thiệt thòi – sẽ tiếp tục là nhóm dễ tổn thương nhất trước các đợt bùng phát dịch trong tương lai.

Bệnh sởi gia tăng ở người lớn, vì sao có thể lây lan nhanh ở khu công nhân? Tuần qua, số ca mắc bệnh sởi ở người lớn có xu hướng gia tăng trên phạm vi nhiều tỉnh, thành phố, đặc biệt ở ...

Ghi nhận nhiều trẻ mắc sởi biến chứng nặng, bác sĩ khuyến cáo quan trọng Thông tin từ Bệnh viện Trung ương Huế (TP. Huế), từ đầu năm 2025 đến nay, đơn vị đã ghi nhận 131 ca bệnh cho ...

Bệnh sởi gia tăng và nguy cơ tử vong: Hệ lụy từ thiếu sót trong tiêm chủng và nhận thức cộng đồng Trong những ngày qua, dư luận không khỏi bàng hoàng trước thông tin về hai trường hợp tử vong ở huyện Nam Trà My, tỉnh ...