Cảnh báo: Củ ấu tẩu - thuốc và "kẻ giết người"!

Tê bì tứ chi sau khi dùng củ ấu tẩu chữa bệnh

Mới đây, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận một bệnh nhân quê Nam Định là người đàn ông to khoẻ nhưng rơi vào tình trạng tê bì chân tay, ngất, mất kiểm soát đại tiểu tiện, sau khi dùng củ ấu tẩu (còn có tên gọi là củ ấu tàu) để tăng cường sức khoẻ, chữa bệnh xương khớp.

Qua khai thác tiền sử, người nhà của bệnh nhân kể, đây không phải lần đầu tiên ông sử dụng củ ấu tẩu để tăng cường sức khoẻ, chữa bệnh xương khớp. Từ khi còn trẻ, ông đã thường xuyên ăn và uống nước củ ấu tẩu để tăng sức khoẻ, sức chịu đòn, tránh đau khi tập võ cũng như lúc thực hiện nhiệm vụ công việc.

Người nhà của bệnh nhân cũng chia sẻ thêm cách sử dụng, mỗi lần ông chỉ sử dụng một lượng nhỏ, luộc kỹ, ăn củ và uống cả nước. Khi ăn, nếu có hiện tượng tê bì thì chạy hoặc nhờ người tác động lực vào mình để toát mồ hôi sẽ khỏi.

Tuy nhiên, sau khi sử dụng lần này, có hiện tượng tê bì, bệnh nhân đã chạy nhiều vòng và nhờ người hỗ trợ tác động vật lý, cũng như chủ động tạo nôn để đẩy phần đã sử dụng ra ngoài, nhưng không thấy đỡ. Không những thế, bệnh nhân còn thấy hiện tượng tê bì ngày càng nặng lên, thậm chí người cảm thấy choáng váng, ngất và có tình trạng vệ sinh tại chỗ. Sau đó, bệnh nhân được người nhà đưa lên bệnh viện huyện, xử trí truyền dịch và chuyển thẳng vào Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai.

Thông tin từ Bệnh viện Bạch Mai cho biết, tại Trung tâm Chống độc, bệnh nhân được kiểm tra, xét nghiệm nước tiểu tìm thấy chất độc aconitin, đây cũng là chất độc có trong củ ấu tẩu. Bên cạnh đó chỉ số Troponin T của bệnh nhân cũng khá cao: 31,74 ng/L gấp gần 3 lần bình thường cho thấy có dấu hiệu bị tổn thương cơ tim.

Vào cuối tháng 10, Bệnh viện Medlatec cũng đã cấp cứu bệnh nhân B.V.B, 54 tuổi (Hà Nội), ngộ độc chỉ sau 15 phút ăn và uống nước luộc ấu tẩu. Khi đưa vào viện, tính mạng nguy kịch khi tắc nghẽn dẫn truyền thần kinh tim cấp III (block nhĩ - thất).

Cũng khoảng thời gian trước đó, tại Bệnh viện Thanh Nhàn (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) đã tiếp nhận và cấp cứu kịp thời hai người cùng một nhà là cụ N.H.Q, 68 tuổi và ông N,V.H, 49 tuổi, tiền sử có bệnh nền cao huyết áp và tiểu đường type 2. Theo lời kể của người nhà bệnh nhân, hai người uống khoảng 100ml rượu ngâm củ ấu tẩu, đều loạn nhịp nhanh thất nguy kịch.

Củ ấu tẩu siêu độc. (Ảnh minh họa)

Củ ấu tẩu - thuốc và thuốc độc, ranh giới mong manh!

Ấu tẩu hay còn gọi là ấu tàu (Aconitum fortunei Hemsl, thuộc họ Mao lương hay Hoàng liên - Ranunculaceae) là vị thuốc quý thứ tư trong “tứ đại danh dược” (sâm, nhung, quế, phụ).

Ấu tẩu còn nhiều tên gọi khác như Phụ tử, Gấu tàu, Cố y, Co ú tàu, Thảo ô, Ô đầu, củ Gấu rừng. Gọi là Phụ tử vì loại củ này thường có phần củ chính lớn (phụ) giống như rễ cọc và một hay nhiều nhánh nhỏ (tử). Ấu tẩu chứa 10 loại alcaloid, trong đó Aconitin (C₃₄H₄₇NO₁₁) là độc tố chủ yếu; các bộ phận của cây đều chứa độc tố nhưng hàm lượng cao nhất ở rễ (củ).

Củ ấu tẩu chứa 0,17 - 0,28% Aconitin (nhưng chiếm đến 90% các hoạt chất của ấu tẩu) và cơ quan đích (tác dụng độc) là tim mạch, thần kinh trung ương (đặc biệt là trung khu hô hấp), tiêu hóa. Aconitin là chất độc rất mạnh, là thuốc độc bảng A, 1mg có thể gây ngộ độc nặng, 2 - 3mg làm tử vong một người trưởng thành, được cho là gây tử vong gấp 100 lần Strychnin (alcaloid của cây Mã tiền).

ThS. BS Nguyễn Văn Chiến, Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai cho biết: “Củ ấu tẩu là loài thực vật chứa độc tính rất mạnh, độc tính aconitin thuốc độc bảng A, chỉ với một hàm lượng nhỏ có thể gây tử vong, liều chỉ 1mg có thể gây ngộ độc nặng, 2 - 3mg đủ để gây tử vong một người trưởng thành. Aconitin gây độc trên tim, thần kinh và tiêu hóa.

Ngộ độc aconitin xuất hiện rất nhanh, các triệu chứng có thể xuất hiện ngay hoặc sau vài phút/ vài giờ sau khi uống dịch chiết hoặc ăn củ, rễ, lá cây ấu tẩu. Biểu hiện ngộ độc khá đặc trưng là cảm giác tê bì môi, lưỡi, chân, tay, thậm chí toàn thân, đau bụng, nôn, tiêu chảy. Biểu hiện nguy hiểm nhất của ngộ độc aconitin là loạn nhịp tim, ngoại tâm thu thất, trường hợp nặng là ngoại tâm thu thất đa ổ, nhịp nhanh thất, xoắn đỉnh, rung thất và tử vong. Loạn nhịp tim là nguyên nhân chính gây tử vong và nguy cơ tử vong luôn thường trực một khi ngộ độc đã xảy ra.”

Cũng theo BS Nguyễn Văn Chiến, Trung tâm Chống độc đã từng tiếp nhận một số bệnh nhân ngộ độc rất nặng, sau khi đã được cấp cứu, hồi sức rồi, nhưng tim vẫn bị loạn nhịp và ngừng đập nhiều lần, phải sốc điện chữa loạn nhịp ngừng tuần hoàn tới hàng chục lần, cuối cùng may mắn bệnh nhân mới qua khỏi.

Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, củ ấu tẩu thường mọc hoang ở vùng núi phía Bắc nước ta như: Hà Giang, Lào Cai, Tuyên Quang… Độc tính chứa trong nó là acotinin được xếp vào danh sách thuốc độc bảng A.

Củ ấu tẩu thường được dùng trong Đông y, dùng làm rượu thuốc để xoa bóp, chữa các chứng đau, tê, nhức, mỏi xương khớp. Nhiều trường hợp, người dân đi du lịch, thăm quan,... được giới thiệu củ ấu tẩu làm đặc sản, thuốc chữa bách bệnh, mang về nhà dùng, thậm chí nấu cháo ăn thì bị ngộ độc.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cũng cho biết hiện nay, có một dạng của ấu tẩu đã qua bào chế với mục đích giảm độc gọi là phụ tử chế. Tuy nhiên, Trung tâm Chống độc đã cấp cứu nhiều bệnh nhân ngộ độc củ ấu tẩu kể cả ở dạng phụ tử chế.

Ở Việt Nam, củ ấu tẩu cho tới nay chỉ ở dạng thô, nghĩa là dạng củ còn nguyên dạng, hoặc dạng thái lát còn dễ nhận dạng. Nhưng Trung tâm đã có các bệnh nhân sử dụng thuốc y học cổ truyền dạng viên của Trung Quốc, sau khi sử dụng bệnh nhân bị ngộ độc, xét nghiệm mẫu thuốc và nước tiểu thấy độc tố aconitin.

TS. BS Nguyên cũng khuyến cáo, củ ấu tẩu rất độc nên người dân tuyệt đối chỉ dùng củ ấu tẩu ở dạng bôi ngoài da, không nên uống hay ăn.

Xem thêm:

Cảnh báo: Gia tăng tình trạng bị rắn, rết cắn sau mưa bão Sau khi bão Yagi đổ bộ vào các tỉnh phía Bắc, các cơ sở y tế đã tiếp nhận và điều trị nhiều trường hợp ...

Cảnh giác với “cạm bẫy” và hệ lụy từ thuốc lá nhập lậu Thuốc lá nhập lậu, thuốc lá thế hệ mới đang trở thành mối nguy hại với sức khỏe người tiêu dùng. Trong đó, NLĐ có ...

Sự thật đáng sợ đằng sau thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng Chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng - theo báo cáo ...