"Ma trận" thuốc giả bủa vây thị trường, người dân hoang mang

Từ đầu năm 2025, Cục Quản lý Dược đã phát hiện nhiều vụ thuốc giả với hàm lượng hoạt chất thấp hơn nhiều so với quy định, như thuốc giãn phế quản giả chỉ đạt 8,7% hàm lượng hoạt chất so với Dược điển Việt Nam. Các loại thuốc tân dược giả gồm Tetracyclin, Clorocid, Pharcoter, Neo-Codion và nhiều thuốc trị bệnh xương khớp giả được ghi nhãn hàng nhập khẩu từ Hong Kong, Singapore cũng bị bắt giữ với số lượng gần 10 tấn tại Thanh Hóa.

Một vụ án điển hình tại Thanh Hóa cho thấy hai đối tượng đã sản xuất và buôn bán hàng nghìn lọ thực phẩm chức năng giả hỗ trợ giảm đau xương khớp, sử dụng mạng xã hội để quảng cáo và bán hàng với hình thức tinh vi, thu giữ hơn 1.000 hộp thành phẩm giả và nhiều tem chống hàng giả.

Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc giả quy mô lớn. (Ảnh: TTXVN phát)

Bộ Y tế cho biết, thuốc giả chủ yếu được bán qua mạng, với các đối tượng thuê kho xưởng, đầu tư máy móc, thuê nhân công khép kín để sản xuất thuốc giả từ nguyên liệu không rõ nguồn gốc, sau đó đóng gói và phân phối rộng rãi.

Theo WHO, tỷ lệ thuốc giả lưu hành ở các nước đang phát triển như Việt Nam khoảng 10%, trong khi tỷ lệ ghi nhận chính thức của Bộ Y tế chỉ là 0,06%, cho thấy thực trạng thuốc giả còn nghiêm trọng hơn nhiều so với số liệu báo cáo.

Người tiêu dùng đang rất hoang mang và lo lắng trước tình trạng thuốc giả tràn lan. Chị Nguyễn Thu Hà (Đồng Nai) chia sẻ từng mua lọ dầu cá qua mạng nhưng không rõ có phải hàng thật hay không, nên chị tạm ngưng sử dụng để đảm bảo an toàn.

Anh Nguyễn Văn Hòa (TP Thủ Đức) kể lại việc mua thuốc hạ huyết áp ở nhà thuốc nhỏ gần chợ với giá rẻ hơn nhưng sau đó mẹ anh bị chóng mặt, huyết áp không ổn định, phải quay lại dùng thuốc kê toa mới khỏi bệnh.

Chị Bùi Thùy Linh (Hà Nội) cũng bày tỏ sự bối rối khi không biết phân biệt thuốc thật giả khi mua cho con: “Trước đây, tôi rất hay tìm mua một số thực phẩm chức năng bổ sung vitamin, tăng sức đề kháng cho con ở trên diễn đàn mẹ và bé. Tuy nhiên, sau khi đọc được thông tin về thuốc giả, thực phẩm bổ sung giả bị bắt hàng loạt, tôi thật sự hoang mang và lo lắng. Không chỉ mất hết niềm tin vào sản phẩm, người bán hàng mà còn ở cả những cơ quan chức năng, quản lý ngành dược phẩm. Không biết làm thế nào để có thể phân biệt được thuốc thật – giả, nếu chẳng may con và người thân bị ốm.”

Thuốc giả: Mối hiểm họa đối với sức khỏe cộng đồng

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng - Trung tâm oxy cao áp thuộc Trung tâm Nhiệt đới Việt Nga -Bộ Quốc phòng cho biết: “Thuốc kê đơn - một nhóm dược phẩm đòi hỏi phải có chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ, hiện nay đang là đối tượng chính của hành vi làm giả. Mặc dù đã có những quy định pháp lý rõ ràng, song thuốc giả vẫn tràn lan trên thị trường.

Theo định nghĩa trong Luật Dược 2016, thuốc giả bao gồm các sản phẩm không có hoặc sai hoạt chất, sai liều lượng, hoặc giả mạo nhà sản xuất. Điều đáng chú ý là, thuốc giả không chỉ đơn thuần là một hành vi gian lận thương mại mà còn là một mối nguy hiểm nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng.”

Một trong những loại thuốc giả bị lực lượng chức năng thu giữ. (Ảnh: MXH)

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã từng cảnh báo thuốc giả là "vũ khí giết người thầm lặng", đặc biệt là ở những quốc gia có hệ thống quản lý thuốc còn nhiều lỗ hổng. Việt Nam không nằm ngoài xu hướng này, và thực tế, chúng ta đang phải đối mặt với một cuộc chiến lâu dài với các đối tượng sản xuất, tiêu thụ thuốc giả.

BS Hoàng cũng cho biết thêm, việc sử dụng thuốc giả có thể gây ra hàng loạt hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe con người.

Hậu quả trực tiếp:

Thất bại điều trị: Các bệnh nhân mắc các bệnh lý nguy cấp như nhiễm khuẩn, ung thư, tim mạch sẽ mất đi cơ hội điều trị hiệu quả khi sử dụng thuốc giả. Việc bỏ qua thời gian vàng của điều trị có thể dẫn đến nguy cơ tử vong cao.

Ngộ độc, dị ứng: Nhiều thuốc giả chứa các tạp chất độc hại, dẫn đến tổn thương nghiêm trọng cho gan, thận, tim mạch và các cơ quan khác. Chưa kể, các phản ứng phản vệ có thể gây tử vong ngay lập tức.

Nhiễm khuẩn từ thuốc tiêm: Thuốc giả dạng tiêm hoặc vaccine, được sản xuất trong điều kiện không đảm bảo vệ sinh, có thể gây nhiễm trùng toàn thân, thậm chí tử vong.

Hậu quả gián tiếp:

Kháng kháng sinh: Việc sử dụng thuốc kháng sinh giả không hiệu quả và còn tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và tạo ra tình trạng kháng thuốc, dẫn đến một cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu.

Chi phí điều trị gia tăng: Việc phải điều trị lại do dùng thuốc giả không hiệu quả khiến bệnh nhân tốn thêm thời gian, tiền bạc và sức khỏe, đồng thời tạo gánh nặng cho hệ thống y tế.

Sự hiện diện của thuốc giả tạo nên một vòng xoáy tai hại: thất bại trong điều trị, biến chứng, chi phí điều trị cao hơn và nguy cơ tử vong gia tăng. Đây là một mối đe dọa không thể coi thường.

Bộ Y tế công bố 16 loại thuốc chưa được cấp số đăng ký.

Thuốc giả: Thiệt hại to lớn cho nền kinh tế và ngành dược

Theo BS Hoàng phân tích, sự lan rộng của thuốc giả không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng mà còn tác động sâu sắc đến nền kinh tế quốc gia.

Đối với các doanh nghiệp dược phẩm hợp pháp: Các công ty sản xuất thuốc thật phải đối mặt với việc mất thị phần và doanh thu vào tay các đối tượng sản xuất thuốc giả. Hơn nữa, uy tín thương hiệu bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi thuốc giả được tiêu thụ trên thị trường dưới dạng hàng thật.

Đối với hệ thống y tế: Chi phí điều trị gia tăng do việc phải xử lý biến chứng từ thuốc giả, trong khi nguồn lực của bệnh viện và các cơ sở y tế lại bị lãng phí vào việc điều trị các ca bệnh không hiệu quả.

Đối với nền kinh tế quốc gia: Việc thất thu thuế từ hoạt động sản xuất, buôn bán thuốc giả cùng với sự bất ổn trong môi trường đầu tư làm suy yếu sức mạnh kinh tế quốc gia. Điều này còn tạo điều kiện cho các hoạt động tội phạm khác phát triển.

Điều đau đớn là thiệt hại về uy tín quốc gia và niềm tin của người dân là vô hình, nhưng lại kéo dài và khó phục hồi.

Thuốc giả: Khủng hoảng niềm tin, tác động đến xã hội

Ở góc độ người làm trong ngành y, BS Hoàng đã đưa ra phân tích, khủng hoảng thuốc giả không chỉ là vấn đề của ngành y tế mà còn tạo ra một cuộc khủng hoảng niềm tin nghiêm trọng trong xã hội.

Niềm tin vào chất lượng thuốc: Người dân có thể mất niềm tin vào các loại thuốc, ngay cả khi chúng được kê đơn bởi bác sĩ.

Niềm tin vào hệ thống nhà thuốc: Đặc biệt là các nhà thuốc tư nhân và các kênh bán thuốc trực tuyến, nơi thuốc giả dễ dàng xâm nhập vào thị trường.

Niềm tin vào bác sĩ và dược sĩ: Các chuyên gia y tế bị nghi ngờ về trách nhiệm hoặc thậm chí bị cho là đồng lõa với các hành vi này.

Niềm tin vào cơ quan quản lý: Những vụ việc như vụ VN Pharma đã làm xói mòn niềm tin của người dân vào các cơ quan quản lý y tế.

Điều này dẫn đến tình trạng người dân tự ý điều trị, sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc và ảnh hưởng đến sự ổn định xã hội, đặc biệt trong các chiến dịch y tế cộng đồng.

Giải pháp và khuyến cáo từ chuyên gia y tế

Với nhiều tác động mạnh mẽ không tốt từ thuốc giả, theo BS Hoàng, để đẩy lùi vấn nạn thuốc giả, không chỉ cần một khung pháp lý chặt chẽ mà còn cần sự vào cuộc quyết liệt từ tất cả các bên liên quan:

Hoàn thiện thể chế và quản lý: Siết chặt kiểm soát thuốc kê đơn, rà soát các quy định về bán thuốc trực tuyến, và minh bạch hóa quy trình cấp phép và quản lý giá.

Nâng cao năng lực thực thi: Tăng cường đào tạo lực lượng chức năng và phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả giám sát thị trường.

Ứng dụng công nghệ: Áp dụng các công nghệ tiên tiến như mã hóa truy xuất nguồn gốc, blockchain và QR code để bảo vệ người tiêu dùng.

Vai trò của nhân viên y tế: Bác sĩ và dược sĩ cần đóng vai trò chủ động trong việc phát hiện và ngừng sử dụng thuốc giả, đồng thời tư vấn và hướng dẫn người bệnh.

Truyền thông cộng đồng: Tăng cường chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức người dân về tác hại của thuốc giả và khuyến khích việc kiểm tra, báo cáo nghi ngờ.

Làm thế nào để tránh mua phải thuốc giả?

Ông Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) khuyến cáo người dân cần chủ động tra cứu nguồn gốc thuốc trước khi mua. Theo đó, ông Hùng cũng hướng dẫn cách thao tác kiểm tra để biết loại thuốc mình định mua là thật hay giả.

Cách tra cứu thông tin số đăng ký và mẫu nhãn thuốc đã được cấp phép:

Bước 1: Truy cập hệ thống dịch vụ công trực tuyến của Cục Quản lý Dược, mục Đăng ký thuốc, tra cứu số đăng ký, tại địa chỉ:

https://dichvucong.dav.gov.vn/congbothuoc/index

Bước 2: Tra cứu giấy đăng ký thuốc, nguyên liệu làm thuốc lưu hành tại Việt Nam, nhập thông tin thuốc cần tìm (có thể tra cứu theo tên thuốc, cơ sở sản xuất, cơ sở đăng ký, số đăng ký lưu hành thuốc, …)

- Chọn mục "Tra cứu số đăng ký".

- Điền đầy đủ thông tin: Số đăng ký (VD-…, VN-…, QLSP-…) hoặc tên thuốc (Paracetamol, Augmentin, …)

- Nhấn nút "Tìm kiếm" để hiển thị kết quả.

Cách tra cứu thuốc.

Bước 3: Đối chiếu và kiểm tra kết quả, Hệ thống sẽ cung cấp:

- Thông tin đầy đủ về thuốc tại các cột tên thuốc, số đăng ký, dạng bào chế, hoạt chất, hàm lượng, cơ sở đăng ký, sản xuất;

- Xem Mẫu nhãn, hướng dẫn sử dụng thuốc đã được Cục Quản lý Dược phê duyệt tại cột HDSD/MẪU NHÃN.

Nếu kết quả tra cứu cho kết quả hiển thị các thông tin nêu trên, thì loại thuốc tra cứu đã được cấp phép lưu hành. Ngược lại, kết quả tra cứu không hiển thị thông tin đã nêu thì có thể xác định loại thuốc tra cứu không được cấp đăng ký lưu hành, đây có thể là thuốc giả.

Ngoài ra, Bộ Y tế cảnh báo người dân nên mua thuốc và thực phẩm chức năng tại các nhà thuốc, quầy thuốc hợp pháp, có uy tín, tránh mua hàng qua mạng hoặc tại các địa chỉ không rõ ràng để giảm thiểu nguy cơ mua phải hàng giả. Bộ cũng cấm các bác sĩ, nhân viên y tế tham gia quảng cáo thực phẩm chức năng để tránh gây hiểu lầm cho người tiêu dùng.

Chống thuốc giả là cuộc chiến dài hơi cần cả hệ thống và người dân. Thuốc giả kê đơn không chỉ là mối đe dọa cho từng cá nhân, mà còn cho sức khỏe cộng đồng, sự phát triển của ngành dược và uy tín quốc gia. Cuộc chiến chống lại vấn nạn này không thể thành công nếu thiếu sự đồng lòng từ Chính phủ, cơ quan chức năng, đội ngũ y tế và chính người dân.

Khung pháp lý đã có, công nghệ đã sẵn, điều cần lúc này là sự hành động đồng bộ, quyết liệt và bền bỉ. Chỉ khi nào tất cả chúng ta cùng cảnh giác, lên tiếng và hành động, mới có thể từng bước đẩy lùi thuốc giả ra khỏi đời sống, bảo vệ tính mạng và niềm tin xã hội một cách bền vững.

Mời xem video được nhiều người quan tâm:

Cảnh báo nguy hiểm từ thuốc giảm cân chứa Sibutramin trên mạng xã hội Một bệnh nhân nữ bị nhiễm độc chất Sibutramin, tổn thương não nặng do uống thuốc, thực phẩm chức năng giảm cân không rõ nguồn ...

Bệnh lý Glôcôm ở người dùng thuốc chống đông máu: Nguy cơ mù lòa và cảnh báo từ chuyên gia Bệnh Glôcôm, căn bệnh gây mù lòa đứng thứ hai trên toàn cầu, hiện đang là một mối nguy hiểm đe dọa thị lực của ...

Bé gái 13 tuổi uống 30 viên Paracetamol tự tử: Cảnh báo về mặt tối của loại thuốc quen thuộc Một nữ sinh 13 tuổi ở Nghệ An vừa phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch sau khi uống liền 30 viên Paracetamol 500mg ...