Nghị quyết 57-NQ/TW và tầm nhìn mới cho an toàn lao động

Việc Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS) quốc gia đã đánh dấu một bước ngoặt chiến lược. Nghị quyết khẳng định đây là "yếu tố quyết định", "điều kiện tiên quyết" để đất nước phát triển giàu mạnh, hùng cường. Trong bức tranh tổng thể đó, lĩnh vực an toàn, vệ sinh lao động không nằm ngoài xu thế, thậm chí còn được hưởng lợi trực tiếp và sâu sắc từ cuộc cách mạng này. Chuyển đổi số được coi là một trong các giải pháp đột phá để nâng cao hiệu quả công tác an toàn, vệ sinh lao động, bảo vệ nguồn nhân lực – vốn quý nhất của quốc gia.

Thống kê từ các cơ quan chức năng cho thấy, mỗi năm nước ta vẫn ghi nhận hàng nghìn vụ tai nạn lao động nghiêm trọng. Nguyên nhân chủ yếu đến từ thiếu kiểm soát nguy cơ, thiết bị lỗi thời, giám sát lỏng lẻo và thiếu cảnh báo sớm.

Trong khi đó, nhiều quốc gia phát triển đã chuyển từ mô hình “phản ứng sau tai nạn” sang “phòng ngừa chủ động nhờ công nghệ”. Hệ thống cảm biến cảnh báo khí độc, giám sát sức khỏe người lao động theo thời gian thực, robot thay thế người làm việc tại vị trí nguy hiểm, dữ liệu lớn giúp dự báo điểm nóng tai nạn… là những ví dụ điển hình cho thấy công nghệ có thể cứu sống con người.

Một số hình ảnh phân tích tại thực tế công trường bởi công nghệ AI. Ảnh: Đ.Hưng

Nghị quyết 57 ra đời trong bối cảnh Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức đan xen. Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng Nghị quyết thẳng thắn chỉ ra những hạn chế: tốc độ phát triển KHCN, ĐMST, CĐS còn chậm, tiềm lực còn khoảng cách so với thế giới, thể chế chưa theo kịp, hạ tầng số còn hạn chế, đặc biệt là nhận thức về CĐS chưa đầy đủ. Những hạn chế này cũng chính là những rào cản đối với việc cải thiện điều kiện làm việc và đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động một cách căn cơ, bền vững.

Quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết nhấn mạnh KHCN, ĐMST và CĐS là "đột phá quan trọng hàng đầu", là "động lực chính". Việc đặt "người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể" và xác định "Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy" tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi để các giải pháp công nghệ tiên tiến được nghiên cứu, ứng dụng vào mọi mặt đời sống, trong đó có an toàn, vệ sinh lao động.

Mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn 2045 về một Việt Nam thuộc nhóm đầu khu vực và thế giới về năng lực cạnh tranh số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số mạnh mẽ, làm chủ công nghệ chiến lược (AI, IoT, Big Data...) chính là nền tảng vững chắc để xây dựng một môi trường lao động an toàn, hiện đại dựa trên công nghệ.

Chuyển đổi số: Hiện thực hóa giấc mơ "an toàn" tại nơi làm việc

Vậy, chuyển đổi số cụ thể sẽ tác động và cải thiện công tác an toàn, vệ sinh lao động như thế nào theo tinh thần Nghị quyết 57?

1. Giám sát và cảnh báo rủi ro thông minh: Nghị quyết đặt mục tiêu phát triển hạ tầng số hiện đại, công nghệ IoT, AI, Big Data. Đây chính là cơ sở để triển khai các hệ thống giám sát an toàn, vệ sinh lao động thông minh. Các cảm biến IoT có thể được lắp đặt tại nhà xưởng, công trường để theo dõi liên tục các yếu tố nguy hiểm (nồng độ khí độc, nhiệt độ, độ ẩm, tiếng ồn, rung động...). Dữ liệu thu thập theo thời gian thực sẽ được AI phân tích để phát hiện các dấu hiệu bất thường, dự đoán nguy cơ tai nạn (cháy nổ, sập đổ, rò rỉ hóa chất...) và đưa ra cảnh báo sớm cho người lao động và người quản lý. Điều này giúp chuyển từ bị động xử lý sự cố sang chủ động phòng ngừa rủi ro.

Ở Việt Nam, một số doanh nghiệp cũng đã nghiên cứu áp dụng công nghệ AI vào một số vị trí khu vực công việc phù hợp như: Tổng Công ty Điện lực Việt Nam trong xử lý và nhận diện để kiểm tra, phân tích hình ảnh hiện trường, với tính năng tự động kiểm soát hình ảnh trên hệ thống quản lý thông tin đầu tư xây dựng - IMIS do Tập đoàn Điện lực VN phát triển.

Trong lĩnh vực xây dựng, gần đây tập đoàn Novaland cũng đã phối hợp với HTI Group để ứng dụng trí tuệ nhân tạo cho giám sát công trường xây dựng ở dự án Novaworld Hồ Tràm.

Viện Khoa học an toàn, vệ sinh lao động cũng đã phối hợp với Công ty TNHH K&L Việt Nam và Công ty HuLan (Hàn Quốc) ký kết hợp tác xây dựng, lắp đặt Phòng Đào tạo, giám sát an toàn thông minh.

2. Tối ưu hóa quản lý an toàn bằng nền tảng số: Nghị quyết nhấn mạnh việc "đưa toàn bộ hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị lên môi trường số", "xây dựng và dùng chung các nền tảng số quốc gia". Tinh thần này hoàn toàn có thể áp dụng vào quản lý an toàn, vệ sinh lao động tại doanh nghiệp.

Thay vì quản lý hồ sơ, quy trình bằng giấy tờ thủ công, các nền tảng số giúp số hóa toàn bộ công tác an toàn, vệ sinh lao động: từ xây dựng kế hoạch, đánh giá rủi ro, cấp giấy phép làm việc, quản lý trang thiết bị bảo hộ cá nhân, theo dõi huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động, báo cáo và điều tra tai nạn lao động. Việc này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn tăng cường tính minh bạch, khả năng truy xuất thông tin và hiệu quả quản lý. Các cơ quan quản lý nhà nước cũng dễ dàng hơn trong việc thanh tra, kiểm tra và kết nối dữ liệu.

3. Nâng cao năng lực người lao động qua đào tạo số: Nghị quyết 57 đề cao việc "phổ cập, nâng cao kiến thức số", "xây dựng nền tảng giáo dục, đào tạo trực tuyến". Trong an toàn, vệ sinh lao động, công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) đang mở ra phương thức huấn luyện hoàn toàn mới. Người lao động có thể thực hành các quy trình an toàn trong môi trường mô phỏng 3D, đối mặt với các tình huống nguy hiểm giả định mà không gặp rủi ro thực tế. Các khóa học an toàn, vệ sinh lao động trực tuyến (E-learning) giúp người lao động dễ dàng tiếp cận kiến thức mọi lúc, mọi nơi, đặc biệt hiệu quả với các doanh nghiệp có quy mô lớn, nhiều chi nhánh.

Tác động thực tế khi ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực an toàn lao động. Đồ họa: AI

4. Tự động hóa và Robot thay thế con người trong môi trường nguy hiểm: Việc Nghị quyết định hướng phát triển công nghệ robot và tự động hóa, làm chủ công nghệ chiến lược là cơ hội để giảm thiểu tối đa việc con người phải tiếp xúc trực tiếp với các yếu tố nguy hiểm, độc hại. Robot có thể đảm nhận các công việc nặng nhọc, lặp đi lặp lại, hoặc thực hiện nhiệm vụ trong môi trường khắc nghiệt (hầm lò, không gian hạn chế, tiếp xúc hóa chất, nhiệt độ cao...). Điều này không chỉ nâng cao năng suất mà quan trọng hơn là bảo vệ sức khỏe và tính mạng người lao động.

5. Khai thác dữ liệu lớn để hoạch định chính sách: Nghị quyết xem dữ liệu là "tư liệu sản xuất chính", thúc đẩy "công nghiệp dữ liệu, kinh tế dữ liệu". Trong lĩnh vực an toàn, vệ sinh lao động, việc thu thập, phân tích dữ liệu lớn về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, điều kiện làm việc trên phạm vi rộng sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu xác định chính xác các ngành nghề, công việc, khu vực có nguy cơ cao. Từ đó, đưa ra các giải pháp can thiệp, các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật phù hợp, dựa trên bằng chứng khoa học, góp phần giảm thiểu tai nạn lao động một cách bền vững.

Thách thức và giải pháp đồng bộ

Dù tiềm năng là rất lớn, việc ứng dụng chuyển đổi số vào an toàn, vệ sinh lao động cũng đối mặt với không ít thách thức, tương tự như những khó khăn chung mà Nghị quyết 57 đã chỉ ra:

Việc trang bị công nghệ hiện đại đòi hỏi nguồn vốn không nhỏ, đặc biệt với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNNVV).

Cần có đội ngũ cán bộ quản lý, kỹ thuật viên và người lao động có đủ kiến thức, kỹ năng để vận hành, sử dụng công nghệ mới.

Cần đảm bảo hạ tầng mạng, khả năng kết nối ổn định để các hệ thống hoạt động hiệu quả.

Dữ liệu về an toàn, vệ sinh lao động, thông tin cá nhân của người lao động cần được bảo vệ chặt chẽ trước nguy cơ tấn công mạng.

Cần có các quy định, tiêu chuẩn cụ thể về việc ứng dụng công nghệ số trong an toàn, vệ sinh lao động, cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư.

Để vượt qua những thách thức này, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp mà Nghị quyết 57 đã đề ra, tập trung vào lĩnh vực an toàn, vệ sinh lao động:

Hoàn thiện thể chế: Rà soát, bổ sung các quy định pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động để tạo hành lang pháp lý cho việc ứng dụng công nghệ mới. Xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia về thiết bị, giải pháp công nghệ an toàn. Có chính sách ưu đãi (thuế, tín dụng) cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động, đặc biệt là DNNVV (như tinh thần thúc đẩy ĐMST trong doanh nghiệp của Nghị quyết).

Phát triển hạ tầng: Đẩy mạnh đầu tư hạ tầng số quốc gia theo định hướng Nghị quyết, đảm bảo khả năng kết nối và lưu trữ dữ liệu an toàn cho các ứng dụng an toàn, vệ sinh lao động.

Đào tạo nguồn nhân lực: Lồng ghép kiến thức, kỹ năng về công nghệ số và an toàn, vệ sinh lao động vào chương trình đào tạo tại các trường nghề, đại học. Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu cho cán bộ làm công tác an toàn, vệ sinh lao động và người lao động về việc sử dụng các công nghệ mới. Phát huy vai trò của các chương trình "học tập số" như Nghị quyết đề cập.

Thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng: Khuyến khích các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp công nghệ phát triển các giải pháp an toàn, vệ sinh lao động dựa trên nền tảng số (theo định hướng phát triển công nghệ chiến lược, ĐMST của Nghị quyết). Nhà nước có thể đặt hàng các nhiệm vụ R&D trọng điểm.

Tăng cường hợp tác: Đẩy mạnh hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm, tiếp nhận chuyển giao công nghệ tiên tiến về an toàn, vệ sinh lao động trên nền tảng số.

Ứng dụng khung xương trợ lực hỗ trợ người lao động tại nơi làm việc. Ảnh: mine.nridigital.com

Nghị quyết 57-NQ/TW đã thổi một luồng gió mới, tạo ra xung lực mạnh mẽ cho sự phát triển toàn diện của đất nước. Trong dòng chảy đó, chuyển đổi số không chỉ là con đường để nâng cao năng suất, năng lực cạnh tranh mà còn là chìa khóa vàng để giải quyết bài toán an toàn, vệ sinh lao động một cách căn cơ và hiệu quả hơn bao giờ hết.

Việc ứng dụng thành công các thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vào lĩnh vực này sẽ góp phần quan trọng bảo vệ nguồn nhân lực, giảm thiểu nỗi đau do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, xây dựng môi trường làm việc an toàn, nhân văn, đóng góp thiết thực vào mục tiêu xây dựng đất nước Việt Nam giàu mạnh, hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc. Đây là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và chính người lao động trong kỷ nguyên mới.

Mô hình hệ thống giám sát cảnh báo an toàn bằng công nghệ AI. Theo ước tính của Công ty Tư vấn Mckinsey, việc quản lý yếu kém tại công trường khiến ngành xây dựng thiệt hại 1,6 nghìn tỷ USD mỗi năm. Tuy vậy, thường chỉ có khoảng 5 người quản lý giám sát việc xây dựng một tòa nhà 1.500 phòng. Để giải quyết vấn đề trên, các công trường xây dựng ở châu Âu hiện đang sử dụng hệ thống nhận dạng hình ảnh sử dụng AI do Công ty Buildots sản xuất để tự động phát hiện các chậm trễ hoặc lỗi trong thi công. Hệ thống có thể nhận dạng hình ảnh, giám sát mọi chi tiết của một dự án xây dựng và tự động cảnh báo các dấu hiệu chậm trễ hoặc lỗi. So với công nghệ truyền thống trước đây, việc kiểm tra công trường thường chậm chạp và tẻ nhạt, vậy nên hệ thống này đã loại bỏ nhiều tác vụ lặp đi lặp lại và cho phép con người tập trung vào các quyết định quan trọng.

Xem video: Để ai cũng có thể tiếp cận học liệu về an toàn lao động:

Chuyển đổi số trong lĩnh vực PCCC: Doanh nghiệp cùng ngồi lại “Gần đây số hoá phát triển trong mọi lĩnh vực, ngành Thiết bị Phòng cháy chữa cháy (PCCC) cũng phát triển, thay đổi nhiệm vụ, ...

Đẩy mạnh công tác chuyển đổi số, nâng cao chất lượng phục vụ Nắm bắt xu thế chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu và định hướng, chiến lược chuyển đổi số Quốc gia, ...

Chuyển đổi số giúp kiểm soát nguy cơ mất an toàn lao động Nhờ áp dụng công nghệ số trong công tác an toàn, vệ sinh lao động nên Tổng công ty Điện lực miền Bắc đã giảm ...