Những nguyên nhân nào gây chết người khi cháy nhà?

Cháy tạo ra nhiều khí độc chết người

Khi cháy sinh ra hai loại khí hàng đầu gây nguy hiểm tính mạng và cũng có nồng độ cao nhất là Cacbondioxit (Cacbonic, Anhydrit cacbonic - CO2) và Cacbonmonoxit (Oxyt cacbon - CO), đều là khí không màu, không mùi nên nạn nhân thường không cảnh giác đề phòng.

Ngoài ra, các vật dụng trong nhà, phòng ở phần lớn là những chất liệu tương tự nhau như gỗ, nhựa, vải sợi, xăm lốp xe… nên khi bị cháy còn sinh ra hàng loạt khí độc khác ở nồng độ thấp như Formaldehyt (CH2O), Aldehyt (C3H4O), Hydrogen chloride (HCl), Phosgen (PH3), Hydrogen cyanide (HCN), Sulfur dioxide (SO2), Hydrogen sulphide (H2S), Amoniac (NH3).

Thêm vào nguyên nhân gây chết là khói bụi mà nạn nhân hít phải, gồm các hạt tro nhỏ đã cháy hoàn toàn hoặc dở dang, trong đó có những loại hạt rất độc. Các loại hạt này nhỏ đến mức có thể vào tận phế nang phổi.

Cháy nhà tạo ra nhiều khí độc chết người. Ảnh minh họa, nguồn: vecteezy.com

Oxytcacbon gây chết rất nhanh do ái lực của nó với Hemoglobin (chất màu đỏ trong hồng cầu có chức năng chuyển Oxy đến tế bào và đưa Cacbonic từ mô về phổi để thải ra ngoài) mạnh hơn Oxy khoảng 300 lần, nên khi hít phải, nó vào máu và nhanh chóng chiếm lấy Hemoglobin tạo thành hợp chất Carboxyhemoglobin (HbCO).

Nhưng ác hại là hợp chất này chậm phân hủy hơn Oxyhemoglobin khoảng 3.600 lần, nghĩa là chức năng vận chuyển Oxy của hồng cầu bị vô hiệu, gây tình trạng ngạt tế bào, tử vong nhanh chóng…

Bình thường nồng độ Oxytcacbon trong không khí chỉ từ 0 - 1ppm (ppm - phần triệu), tức 0 - 0,0001%, khi đạt tới 100ppm (0,01%) sẽ gây ra các triệu chứng ngạt ở người, tới 128.000ppm (1,28%) sẽ tử vong trong khoảng 1 - 3 phút.

Trong máu người bình thường, không hút thuốc lá có khoảng 3 - 5% HbCO, người hút thuốc đến dưới 10%. Ở người bình thường, khi nồng độ HbCO máu 10 - 20% xuất hiện đau đầu, buồn nôn; trên 20%: chóng mặt, hoa mắt, nhìn mờ, mệt mỏi, khó tập trung và giảm nhận thức; trên 30%: khó thở khi gắng sức, đau ngực, nhất là ở người có bệnh mạch vành, lú lẫn; cao hơn nữa sẽ ngất, co giật hoặc sững sờ, loạn nhịp tim; trên 60%: tụt huyết áp; hôn mê; suy hô hấp; da, niêm mạc hồng hoặc có những mảng đỏ trên da; thường tử vong.

Là khí độc nhưng Oxytcacbon không màu, không mùi, không vị, không gây khó chịu nên thường không chú ý đề phòng. Đến khi nồng độ trong máu cao thì đã muộn và khoảng thời gian Oxytcacbon đạt nồng độ cao trong máu rất ngắn. Ngoài những rối loạn kể trên, ngạt tế bào do thiếu Oxy còn hủy hoại cơ (và mọi mô khác) giải phóng ra chất căn bản của cơ là Myoglobin, thải trừ qua gan, thận, gây suy gan cấp và tắc ống thận (chức năng thải và tái hấp thu nước) gây suy thận cấp.

Khí độc do cháy nhà có thể gây ra tử vong. Ảnh minh hoa, nguồn: finwise.edu.vn.

Bình thường nồng độ Cacbonic trong không khí khoảng 250 - 350ppm (0,025 - 0,035%), khi đạt đến 0,1 - 0,5% là không khí không trong sạch và trên 0,5% sẽ gây nguy hiểm. Khi nồng độ Cacbonic không khí đến 10% sẽ xuất hiện các triệu chứng, đau đầu, chóng mặt, ù tai, nhìn mờ, run, buồn ngủ và ngất. Nồng độ cao hơn nữa sẽ ngất rất nhanh, da niêm mạc tím tái, thở chậm, tim đập yếu, chân tay lạnh, có thể chết. Nồng độ 40% sẽ chết nhanh chóng…

Trong máu Cacbonic vận chuyển theo 3 dạng: Khoảng 80 - 90% dưới dạng ion Bicarbonat (HCO3−) trong hồng cầu; 5 - 10% hòa tan trong huyết tương; 5 - 10% liên kết với Hemoglobin. Trong máu động mạch, lượng HbO2 chỉ đạt 97 - 99%, nghĩa là có khoảng 2 - 3% HbCO2. Xác định suy hô hấp dựa vào áp suất Cacbonic (PaCO2) và Oxy (PaO2) trong máu, tính bằng đơn vị mmHg. Được coi là suy hô hấp khi PaO2 < 60mmHg hoặc PaCO2 > 50 mmHg (bình thường PaCO2 khoảng 30 - 50 mmHg không kể tuổi tác).

Cacbonic không màu không mùi nhưng tạo cảm giác nhói ở mũi, họng và chua miệng do khí này hòa tan trong chất nhầy, nước bọt, tạo ra acid Carbonic yếu.

Khi xảy cháy nồng độ Oxytcacbon và Cacbonic trong không khí vùng cháy tăng nhanh, nhưng nồng độ Oxy lại giảm nhanh do tham gia vào quá trình cháy, làm tử vong nhanh chóng, nhất là khi cố thủ trong phòng kín nhưng bị khói lùa vào.

Tạp chí y khoa eMedicineHealth thống kê thấy, trong các vụ hỏa hoạn 50 - 80% tử vong là ngạt khí độc. Trong nguyên nhân tử vong do lửa, nhiệt độ cao có số ít nạn nhân bị sốc nhiệt theo cơ chế phản xạ thần kinh. Khi hít phải khí nóng sẽ gây phản xạ ngừng tim qua trung gian thần kinh là dây phế vị (đôi dây thần kinh trung ương số X). Bản chất của hiện tượng là các ngọn ở vùng hầu, họng, thanh quản của dây này bị nhiệt độ cao kích thích đột ngột, tạo ra một phản xạ nguy hiểm truyền về hành não, ức chế tức khắc trung tâm chỉ huy tim mạch, làm chết đột ngột…

Nếu bị bỏng lại hít phải khí độc, nguy cơ tử vong đến 90%! Khi ra khỏi đám cháy, nhập viện vẫn có thể tử vong do mất nước, rối loạn cân bằng điện giải, sốc giảm thể tích máu. Xa hơn nữa là nhiễm trùng, suy hô hấp cấp tiến triển, suy thận, rối loạn đông máu...

Khi cháy, quan trọng nhất là bình tĩnh

Khi xảy cháy quan trọng nhất là bình tĩnh, hoảng sợ sẽ tăng khả năng phạm sai lầm chết người. Tìm cách dập lửa nếu có thể, gọi cứu hỏa và cố gắng kêu gọi trợ giúp.

Nếu không thể, xác định ngay vùng lửa khói để tìm đường thoát ở hướng ngược lại, ở tầng trệt có thể phá cửa, đập tường. Nên nhớ, cháy chung cư cao tầng không có thời gian để lãng phí.

Đừng chần chừ chờ xem liệu lửa có lan rộng hay không. Đừng cố tìm kiếm các vật dụng, thậm chí tiền bạc mà trì hoãn thoát thân. Đừng nghĩ thang máy giúp nhanh chóng thoát khỏi đám cháy và phải tránh thang máy, bởi có thể bị cắt điện khi xảy ra cháy và thang máy không được bảo vệ chống cháy.

Mắc kẹt trong thang máy rất nguy hiểm vì khói vào không có đường thoát sẽ tích tụ nhiều. Nên sử dụng lối thoát hiểm và cầu thang cứu hỏa, cầu thang bộ, cầu thang dây hoặc tụt xuống bẳng dây thừng, dây dù (có vải bọc tay).

Hiện nhiều gia đình ở chung cư chuẩn bị sẵn thang dây, dây thừng, dây để phòng bị hỏa hoạn. Thoát được rồi tuyệt đối không quay lại đám cháy vì cản trở nhân viên cứu hỏa và gặp nguy hiểm. Thông báo cho nhân viên cứu hỏa biết về vị trí những người đang mắc kẹt. Khi đang ở trong phòng kín, biết có cháy, trước khi mở cửa ra ngoài phải kiểm tra phía ngoài có khói hay không và cháy có gần cửa hay không (sờ xem cửa có nóng không).

Các gia đình có nên sắm mặt nạ phòng độc để đề phòng hỏa hoạn? Ảnh minh họa, nguồn: baoholaodongviet.com

Nếu không thoát được, nên chọn phòng xa trung tâm cháy hoặc có khả năng cháy không lan đến. Đóng hết cửa ở phía trung tâm cháy, dùng khăn, quần áo ướt (hoặc băng dính nếu có) bịt kín hèm cửa và những khe hở, quạt thông gió không cho khói, khí độc lọt vào, mở các cửa ở phía không có cháy để gió lùa vào.

Dùng ngay mặt nạ phòng độc nếu có. Nằm sát sàn nhà gần cửa sổ hoặc ngoài ban công phía không có cháy, bởi khói và khí nóng sẽ bay lên, sẽ hạn chế hít phải. Lấy chăn ướt quấn quanh người và khăn, vải ướt phủ kín mặt để hạn chế hít phải khói, khí độc.

Nếu cháy quần áo đang mặc nằm ngay xuống đất lăn nhiều vòng để dập lửa.

Sinh mạng trong đám cháy lớn rất mong manh, vì vậy cần tỉnh táo và hành động thật nhanh mới có cơ thoát hiểm.

Lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam thăm hỏi công nhân bị thương do cháy khí mê-tan Đồng chí Phan Văn Anh - Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam thăm hỏi công nhân lao động của Công ty than Thống Nhất ...

Tăng cường công tác phòng cháy, chữa cháy dịp Tết Năm 2023, tỉnh Thừa Thiên - Huế xảy ra một số vụ hỏa hoạn, trong đó có vụ cháy thiêu rụi hầu hết hàng hóa ...

Nhận biết nguy cơ cháy nổ trong khai thác than để phòng ngừa hiệu quả Ngành Than ở Quảng Ninh từng xảy ra một số vụ cháy nổ khí mê - tan gây ra hệ luỵ thảm khốc. Mới đây ...